የመንፈስ ዘውድ
ነፍስ የራስዋን ዓለም መርጣ እንደሰየመች
ማንም እንዳይገባ በርዋን ጠረቀመች፣
ከርስዋም ቅዱስና ብዙሃናዊ ዓለም
ሠርገው ለሚገቡ ምንም ሽንቁር የለም፡፡
* * *
ሳትንቀሳቀስም ታያለች ባርምሞ
ታችኛው በርዋ ላይ ሠረገላ ቆሞ፤
ሳትንቀሳቀስም ታያለች ንጉሱን
ከግሮችዋ ምንጣፍ ስር ወድቆ ማጐንበሱን፡፡
* * *
እኔም አውቃታለሁ ከወዲያኛው ሀገር
አንድ ነገር ብቻ መርጣ በቁም ነገር፣
ከዚያ የትኩረትዋን በር፣ የልቧን ጥሞና
እንደቋጥኝ ዓለት ጥርቅም አርጋ ደፍና፡፡
ኤሚሊ ዲክንሰን
ሚክሎልና ፍልስፍና ትርጉም በጁዲት ሙሉጌታ

(ስለ ፍልስፍና)
• ሙዚቃ ከሁሉም ጥበብና ፍልስፍና በላይ
የላቀ መገለጥ ነው፡፡
ሉድዊግ ቫን ቤትሆቨን
• ትንሽ ፍልስፍና ወደ ኢ-አማኝነት
ይመራል፤ ብዙ ፍልስፍና ግን ወደ
እግዚአብሄር መልሶ ያመጣናል፡፡
ፍራንሲስ ቤከን
• ከጥልቅ ፍልስፍናህ ይልቅ በሰውነትህ
ውስጥ ብዙ ጥበብ አለ፡፡
ፍሬድሪክ ኒቼ
• የእኔ ፍልስፍና፡- ህይወት ከባድ ነው፤
እግዚአብሄር ግን መልካም ነው ይላል፡፡
ሁለቱን ላለማምታታት ሞክር፡፡
አኔ ኤፍ.ቤይለር
• የእኔ ፍልስፍና፡- ሰዎች ስለእኔ የሚሉትና
የሚያስቡት ደንታዬ አይደለም… የሚል
ነው፡፡
አንቶኒ ሆፕኪንስ
• አውሮፓ የተፈጠረችው በታሪክ ሲሆን
አሜሪካ የተፈጠረችው በፍልስፍና ነው፡፡
ማርጋሬት ታቸር
• ፍልስፍና ከመደነቅ ይጀምራል፡፡
ፕሌቶ
• ታሪክ በምሳሌ የሚያስተምር ፍልስፍና
ነው፡፡
Thucydides
• ከተለመደው ሳያፈነግጡ እድገት
የማይቻል ነገር ነው፡፡
ፍራንክ ዛፓ

ባለፈው ሳምንት፣ ጋዜጠኛ አንተነህ ይግዛው፣በእንግሊዝ ከሚኖረው የሚክሎል ደራሲ ስዩም ገብረ
ህይወት ጋር በትውልድና ዕድገቱ፣በትምህርትና ሥራው፣በፍቅርና ትዳሩ፣------በአጠቃላይ
በህይወቱ ዙሪያ የሚያጠነጥን ግሩም ቃለምልልስ በማድረግ ማስነበቡ ይታወሳል፡፡
ዛሬ ደግሞ ሙሉ በሙሉ በልብወለድ ሥራው፣በሚክሎል ላይ በማተኮር ለቀረቡለት
የተለያዩ ጥያቄዎች ደራሲው የሰጠውን ምላሽ እንደሚከተለው አጠናቅረን አቅርበነዋል፡፡
ሚክሎልና ፍልስፍና  
መጀመሪያ አንድ ማለት የምፈልገው ነገር አለ። ለመሆኑ ይሄን “ፍልስፍና” የሚባል ቃል እንዴት አድርገን ብንረዳው ነው እንዲህ አስደንባሪ የሆነብን (ለአብዛኞቻችን ማለቴ ነው)። ለመሆኑ ፍልስፍናና ፈላስፋ ሲባል የሚታየን ምንድነው? ፍልስፍና የሚባለው ይሄ ከየዩኒቨርስቲውና ከየመጽሐፉ እድሜ ልክ ሲለቀም የኖረ፣ እንደ ዛር እህል ድብልቅልቅ ያለ የኑባሬ ትርጉም ቲየሪ ይሆን? ፈላስፋስ ሲባል የሚታየን የቲየሪ ዘባተሎ የቀረቀበ፣ አቅማዳውን አዝሎ ውርጭ ከዝናብ ሲፈራረቅበት የኖረ፣ ጭድ መሳይ ጭገሩን ከራስ ከአጉጩ እየገመደ ሲያልጎመጉም የሚኖር፣ “እሱማ በንባብ ብዛት አንጎሉ ተነክቶ” የሚባልለትን አሮጌ ‘ምሁር’ ይሆን? ለኔ እንዲህ ዓይነቷ ነፍስ፤ የጥያቄ ናዳ የተጫናት፤የሕይወት ንፁህ ዓየር የታቀበባት፣ያለመሆን ዳገት ያስማጣት የማቃት ሠርገኛ አጃቢ ናት። እንዲህ ዓይነቱ አእምሮ የተሸመነው ከመልስ ሳይሆን ከሕይወት ጥያቄ ድርና ማግ ብቻ ነው።
ከዚህ አንፃር ሚክሎልም የማንነታችን እውነት ፍለጋ ላይ ያነጣጠረ፣ በወጥ ጥያቄና መልስ ሚዛናዊ አወቃቀር የተደራጀ፣ ያለማንም አጋዥ እራሱን መከላከል የሚችል ግን በተስተካከለ የአእምሮ ሚዛን መታየት የሚፈልግ ሥራ መሆኑን እተማመንበታለሁ። እራሴን እስከማውቀው ድረስ ከማንም የፍልስፍና አውድማ ለቧገታ የተገኘሁበት ጊዜ የለም። የፍልስፍና ቲየሪ እሚባል ነገርም ማንበብ አልወድም፣ አንብቤም አላውቅም - ምን ዓይነት ኩሩ ነፍስ እንዳለችኝ ታቃላችሁ? “የእውነትን ትርጉም ከእኔ ከራሴው ማህጸን እንጂ በፍጹም ከውጭ ልታገኘው አትችልም” የምትል ውስጠ ነፍስ ነው ያለችኝ። ውስጠ-ነፍስ እንዴት ከውጭ ከተቧገተ የፍልስፍና መጣፊያ ልትዳወር ትችላለች። እንደዛማ ከሆነች የእውነቱ እውነት አሃዳዊ ትንፋሽ የተጠቀሰባት ብቸኛ አገልግል ልትሆን አትችልም። ስለዚህ ፍልስፍና ማለት የፈረንጅ ፈላስፋዎች ያሉትን መድገም ከሆነ እኔም የለሁበትም፣ ሚክሎል የለበትም።
ሚክሎልን ሲያነቡ የራስን ያለመሆን መራር ዋንጫ መጎንጨት የግድ ነው። ካልሆነ ግን እራሱን የማያውቀው አእምሮ እንዴት ተነካሁ እያለ እንቧ ከረዮ ማለት ይጀምራል። ከዛ ያለመሆን መራር ዋንጫ ውስጥ ነው የእውነተኛው ራሳችን መንፈስ እያቆጠቆጠ ሄዶ አዲስ የመቻል መንፈስ የሚሆንልን።
እዚህ ላይ ሌላ አንድ ጥያቄ ማንሳት ያለብኝ መሰለኝ። ለመሆኑ አንድ ደራሲ የሚጽፈውን መጽሐፍ በሁሉም አንባቢ እኩል እንዲወደድ አድርጎ መጻፍ ይችላል እንዴ?  እንደው ለመሆኑ በሁሉም እኩል መወደድ መቻል የሚባል ነገር አለ። ይሄማ ከመሰረታዊ የእውነት ህግ ጋር መጣላት ነው። እኔንም ሆነ መጽሐፌን የሚወድ እንዳለ ሁሉ የማይወደውም መኖር አለበት። ባይሆን ‘አለመወደድ’ የሚለው ቃል ከቃልነት ወደ ስሜት አድጎ የ’ጥላቻ’ መንፈስ እንዳይሆን መጠንቀቅ ያስፈልጋል:: አለመውደድ የሚለውን የማይመች፣ የማይጥም፣ የሚያንገላታ፣ የሚከብድ ብንለው ጥሩ ነው። አይደለም’ንዴ? አለመውደድን ወደ ጥላቻ መንፈስ ማሳደግ፣ ከእውነት ጋር መጣላት’ኮ ነው። ገና ለገና እኔ አቅሜን ሳላውቅ ሂሳብ ለመማር ሞክሬ ሂሳብ ደግሞ አልገባህም ብሎ ድርቅ ቢልብኝ ችግሩ ያለው ከኔ ነው ከሂሳቡ! እኔ ሂሳብ አይመቸኝም ነው ማለት ያለብኝ ወይስ ሂሳብ ብሎ ትምህርት አይጠቅምም:: ሂሳብ ‘ደደብ ብሎኛል ብሎ ቢከሰኝና እናንተ ሽምግልና ተጠርታችሁ የሀቅ ፍርዳችሁን ስጡ ብትባሉ፣«ኧረ ይሄማ እንዴት ሆኖ! ሂሳብማ ባይኖር ኖሮ የሰው ልጅ ምንስ ሊፈጥር ይቻለውና’ ማለታችሁ ይቀራል?
ስለዚህ ማየት ለማይችለውም ማየት ለሚችለውም እኩል ሊታይ የሚችል ነገር አለመታየት ብቻ ነው። ይህም ማለት ለዓይነ-ሥውሩም ለዓይናማውም እኩል ሊታይ የሚችል ጨለማ ብቻ ነው።
ፍልስፍና የእውነት ፍቅር፤ ፍልስፍና እውነትን የመፈለግና የመረዳት ፍቅር ከሆነ፣ ለመሆኑ የእውነት እራስን በእራስ ፍለጋ ምኑ ላይ ሆነና ነው ችግሩ፣ በዚህ ጭብጥ ላይ የተጻፈ መጽሐፍ ሁሉ ‘ፍልስፍና’ ተብሎ የሚሸሸው? ገና ያላወቀውም ያወቀውም አእምሮ’ኮ ባንድነት ነው የሚኖረው - ግራና ቀኝ እጅ እንዳለን ሁሉ። ታዲያ መማር ማለት ምንድን ነው?
ሁለት አእምሮ፣ ሁለት መንፈስ፣ ሁለት ነፍስ፣ ሁለት አቅም፣ ሁለት መሆን፣ ሁለት ትንፋሽ ነው’ኮ ያለን -ሁሉም እንደ አንድም እንደሁለትም ትንፋሽ ሆኖ ቢኖርም። አቅማችንና እውቀታችን የሚወስነውም በአሸናፊነት በወጣው ልክ ነው። ፍርሃታችን ወይስ ጀግንነታችን ነው የሚመራን እንደማለት። ታዲያ ይህን ፍለጋ ምኑ ላይ ነው ችግሩ።
ዓይን የተሰራው አስተውሎ ለመሄድ ነው - እንቅፋትን እያስወገዱና የሚመቸውን መንገድ እየተከተሉ ካሰቡበት ለመድረስ። አካላዊ ዓይን እንዳለን ሁሉ የአእምሮ ዓይንም አለን። ነፍሳችን የማይመቻትን መንገድ በማስወገድ፣ ቀናውን የህይወት ጎዳና ተከትለን እንድንሄድ ከውስጣችን ሆኖ የሚመራን ታዲያ ማን ነው፤ የማንነታችንን ውል ጠንቅቆ ከሚያውቀው ልቦናችን በቀር። በአግባቡ ይመራን ዘንድ ግን ሁሌ እንድናዳምጠው  የግድ ይላል።
“በሚክሎል የፈጠርኩት ቲየሪ የለም”   
እኔ የሥነ-ጽሁፍም ሆነ የሌላ ቲየሪ አልፈጠርኩም፤መፍጠርም አልሻም። ያለ፣ የነበረውን ሁልጊዜ {ከኛም በፊት ከኛም በኋላ} የሚኖረውን፣መቼም እንዲጨመርበት እንዲቀነስበት የማይፈልገውን አሃዱአዊ እውነት ድምጽ እያዳመጥን እንሂድ ነው የምለው። ቲየሪ ሲባል እኔ እንደምረዳው ገና እራሱን በመፈተሽ ላይ ያለ፣ የሰው አእምሮ የቀመረው የሥሪተ-ግምት የሃሳብ መዋጮ ነው። ይሄ እንግዲህ ራሱ ቋሚው የእውነት  ህግ በፈቀደው መልኩ የተወለዱትን የተፈጥሮ ሳይንስ ቲየሪዎችን ማለቴ ሳይሆን የማህበራዊ ሥርዓትና አመራርን እንደገና ለማበጀት የተነደፉትንና እየተተገበሩ ያሉትን  ቲየሪዎችን ማለቴ ነው። የግምት ቲየሪ አይደለም’ኮ ኑባሬንና የኑባሬን ቋሚ ሥርዓት የፈጠረው።
ይቺ ዓለም ብዙ ቲየሪ አላት። ሌት ከቀን እያመሳት ያለው የቲየሪ ሠራዊት መች አነሳትና ነው እኔ ደሞ ሌላ የምጨምርባት። ከእውነት ፊት ለፊት ካልሄድኩ የሚል አእምሮ ብቻ ነው በራሱ አለማየት ልክ ሃሳብ እየቀደደ የሚሰፋው። ነባሩና ቋሚው ህገ-ሥርዓት አንድና ያለቀ የተጠናቀቀ ማየት ብቻ ነው። ያለቀ የተጠናቀቀ ማየት ስንል’ኮ አሃዳዊ ልቦና፣ ሎጂክ እንደ አንድ ትንፋሽ ታስሮ ማለታችን ነው። ታዲያ ያ አሃዳዊ መንፈስ፣ አሃዳዊ የእውነት ትንፋሽ አይደለም? የእውነት ቃል፤ያለውን እንደ አዲስ ይፈጥራል ወይም እንዳልነበረ ያፈርሳል። በልቦናችን ላይ ዱብ ያለው ቃል ቃና ጣፋጭ ከሆነ ብርታታችንን ነቅንቆ ያስነሳዋል። በአንጻሩ ደግሞ መርዝ ከሆነ ሁለንተናችንን ይበክለዋል፤ የብርታታችንን ማገር፤ የራስ - መተማመኛችንን ምሶሶ  እንዳይነሳ አድርጎ ያመሽከዋል። ቃል’ኮ ሃይል ነው። የመሆን አለመሆን ውል የታሰረው ከቃሉ እምብርት ላይ ነው ብንል የተሳሳትን ይመስላችኋል?
በአንድ ስነ-ጽሑፍ ሥራ የቃላት ማሰሮ፣ ደራሲው የሚፈጥራቸው ገጸ-ባህሪያት ናቸው። መፍጠር ማለት መውለድ ማለት ነው። የምትወልዳቸው ልጆች  እያንዳንዳቸው የራሳቸው የሆነ ለዛ፣ቃና፣አመል፣መልክ አላቸው፤ አይደለም’ንዴ? ገጸ-ባህሪያቶችህንም እንደዛው አድርገህ ውለዳቸው! የራሱ እራስ የሌለው ገጸ-ባህሪያ ቢፈጠርም አልተወለደም! ሁሌ አንድ ሆኖ በአንድ እራስ ብቻ የሚናገርና የሚተውን ገጸ- ባህሪ መፍጠር ትችል ዘንድ ገጸ-ባህሪያትህን ከኖርከው የህይወት አዝመራ ብቻ እጨዳቸው። ያኔ አንተንም እንደ አንድ ደራሲ የሚያቆምህ ልዩ ጠረን ደምቆ ይሸታል። ታዲያ እራስህን ሁን ስንል በምንም ይሁን በምን መስክ  የተፈጠርከውን ጠረን ብቻ ሽተት፤ በመሰረታዊ የህልውናህ ቅኝት ብቻ ተርገብገብ ማለታችን አይደል!
በስነጹሁፍ ቃል’ኮ የቦታና አስፈላጊነትን ቅኝት እየተከተለ ሊያስፈነጥዘው፣ ሊያስነጥሰው፣ ሊያስቀምጠው፣ ሊያስጋጥጠው ሊያስነስረው፣ ሊያስነፍጠው ወዘተ ይገባል። ቃል’ኮ  ፍቅር ባሸተተ ቁጥር ጢም ብሎ የሚታይ ወዝና ደም አለው። የደም ገምቦ ቃል አይታያችሁም? ቃል እኮ መረቅ አለው - ከምላስ ላይ ተጣብቆ የሚቀር የቃል መረቅ ቃና! ቃል’ኮ  ይሸታል - ላንዴው የልብን ለሃጭ የሚያዝረበርብ ሽክን ተደርጎ የተቁላላ የቃል ቁሌት ሸትዋችሁ አያውቅም። ‘ይሄማ እንዴታ … ይሸተኛል እንጂ እንዴት አይሸተኝም…. በተለይ የቃል ዘር ካስጓራት ገጣሚ ብዕር ቱፍታ ሲረጭ!’ የምትሉ የላችሁም? ቃል’ኮ  ሬት ነው። ቃል’ኮ  ማር ነው። ቃል’ኮ  መርዝ ነው። ቃል’ኮ  መዳኒት ነው። ቃል ነፍስ ይሰብራል። ቃል ነፍስ ይጠግናል። ታዲያ አሁን ቃል ሃይል አይደለም ትላላችሁ?
ቃል’ኮ ማርገዝ አለበት። ቃል’ኮ  አምጦ መውለድ አለበት። ቃል’ኮ አሽቶ፣ ጎምርቶ፣ በስሎ፣ ላልቶ፣ አስጎምዥቶ ላልቶ ፈርጦ ማፍረጥ አለበት።
ስለዚህ እንዲህ በማለቴ ነባሩን የስነጹሁፍ ህግ የጣስኩ አፈንጋጭ ነኝ አልልም። ከራሱ ከቃሉ አብራክ ቃል ጋር እትብቱ በሚገባ ያልታሰረውን ‘አጻጻፍ እንዲህ ብቻ ነው መሆን ያለበት በሚል ቋሚ ብያኔ፣ ስነ-ጹሁፍንም እንደ መኪና ሞተር ፍብረካ፣ እንደ እንጨት ስራ በአንድ አይነት ምተራና ቅርጽ ተሰፍሮ ካልተሰራ የሚለው ሰው ያበጀው ህግጋት’ ግን ብዙም አይመቸኝም:: ለምን ቢባል----የራስ ጠረን ወጥቶ እንዳይሸት የወል መመሳሰል ደለል ተኝቶበት ይቀራልና ነው!
“ሚክሎል ጥያቄም ነው መልስም ነው”
 ‘ሚክሎል - የመቻል ሚዛን’ ሙሉ በሙሉ እራሱን መከላከል የሚያስችል አቅም አለው ብዬ አምናለሁ። ሚክሎል ጥያቄም ነው መልስም ነው። አንድ መምህር መጀመሪያ መልሱን እርግጠኛ ሳይሆን ጥያቄ ሊጠይቅ ይችላል? ሕይወታችን’ኮ ጥያቄ ብቻ ናት። ሚክሎል-የመቻል ሚዛንም ያነጣጠረው ሁሉም የሕይወት ጥያቄ ተጠቃልሎ ከተቋጠረበት የጥያቄዎች እምብርት ላይ ነው - የህልውና ጥያቄ ላይ። የመጀመሪያውንና የመጨረሻውን መልስ ለማግኘት የመጀመሪያውን ጥያቄ ነቅሶ ማውጣት ያስፈልጋል። እራሱ መልሱ’ኮ ነው ጥያቄ ሆኖ የሚቀርበው። ከራሱ ከመልሱ አብራክ ያልተወለደ ጥያቄ ማቆሚያም መቋጫም የሌለው የጥያቄ ግትልትሎሽ ይሆናል። ሚክሎል-የመቻል ሚዛንን ስጽፍ አእምሮዬ እንደ ሁሉም ዓይነት የማሰብ ደረጃና አቅም እራሱን ይፈትሽ እንደነበረ አስታውሳለሁ -- እንደ ተቺም እንደ ተተችም፤እንደ ጠያቂም፤እንደ መላሽም፤እንደገባውም እንዳልገባውም።
ሚክሎል የመቻል - ሚዛን’ኮ የተገነባው ከሃያ አንድ ምዕራፎች ቢሆንም እያንዳንዱ ምዕራፍ ራሱን ችሎ በመቆም ለብቻው ቢነበብ ስሜት እንዲሰጥ ተደርጎ ታንጽዋል። በአንድነት ደግሞ ሃያ አንዱም ምዕራፎች እንደወጥ የነርቭ ስርዓት በአንድ የምክንያት ገመድ ተሳስረዋል። ተያይዘው ሲነበቡም የመጽሐፉን ሁለንተናዊ አካልና ይዘት በማጉላት ስንኝቱና የተስተካከለ አቋሙ ወጥቶ እንዲታይ ያደርጋሉ።
አንዱ የሰማሁት ትችት፤ “ሚክሎል ድስት ሙሉ ጨው ነው” የሚል ነው። እኔ ደግሞ የምለው ድስት ሙሉ ብቻ ሳይሆን ጎተራ ሙሉ ጨው ነው። ጨውነቱን ልብ ያለ ሰው ታዲያ እንዴት ጨው ለማጣፈጫ እየተቆነጠረ ጣል የሚደረግ እንጂ ሁሉንም አንድ ላይ ዥው አድርገው የሚጠጡት አለመሆኑን አጣው። “በየለቱ ከሚያጋጥሙኝ የሕይወት አባዜ ጀርባ ሁልጊዜ አንድ ትዝ የሚለኝ የሚክሎል ቃል አለ” ያለኝ አንባቢ ለካ ሚክሎልን እንደጨው እየተጠቀመበት ኖሯል።
ሌላ የሰማሁት ትችት፤”ጉግሳ በአምላክ አድራጊና ፈጣሪነት እያመነ፤አንድ ነገር የሚሆነው አምላክ ከፈቀደ ብቻ ነው እያለ ደግሞ መልሶ የሰው ልጅ ማንኛውንም ነገር የማድረግ አቅም ተላብሷል ይላል - ይሄ ሁለቱ አይጣረስም ወይ?” የሚል ነው:: እኔ ደሞ የምለው፤እራሱ አተረጓጎሙ እንዲጣረስ አድርጎ ካልተረጎመው በስተቀር ሚክሎል ውስጥ የተጣረሰ ነገር የለም ነው። እዚሁ ገና ከመጽሐፉ መሪ ሃሳብ ላይ እንዲህ ተሽመድምዶ ካረፈውማ ሚክሎል እንዴት ብሎ ነው ‘በፍልስፍና የታጨቀ’ የሚል ስም የወጣለት። ገና ከበሩ ላይ በሎጂክ ሀሁ ተወላክፎ የወደቀ መጽሐፍ እንዴትአድርጎ ነው ፍልስፍና የሚሆነው። የፍልስፍና ነርቭ’ኮ ሎጂክ ነው።
“እሱ አምላክ ያውቃል እያልክ ብቻ አትጎለት -ፈጣሪህማ የምትችልበትን ልዩ መንገድ አብሮህ ነው የፈጠረው፣የምትችልበትንና የማትችልበትን መንገድ የማየቱ ስራ ግን የራስህ ነው፣ቁልፉም ራስህን መሆን፣ራስህን ማወቅ ነው” ነው ጉግሳማ ያለው።
ሚክሎል ጥያቄም ነው መልስም ነው ላልኩበት አንዱ አስረጂ አሁን ላነሳነው ትችት መልስ ገና መጽሐፉ ሳይገለጥ ከብለርቡ ላይ ተቀምጧል:: ምዕራፍ ምንም ላይም በግልፅ ሰፍረዋል። ጉግሳ’ኮ ያለው ይቻላል እያልክ የህይወትን ጎዳና በእውር ድንብሩ አትሸክሽከው ነው። ሁሉንም ነገር ይቻላል እያልክ ዝም ብለህ አትሩጥ፣አይቻልምም እያልክ በዕድል ነዳይነት እራስህን አታደንዝዝ። ተፈጥሮ ስትፈጥርህ ከነምትችልበት፣ላንተ ለራስህ ብቻ ልዩ ተደርጎ ከተሰራ የተሰጥኦ ፊርማ ጋር ነው። እሱ ነው እውነተኛ ማንነትህን - የምትችለውን ነገር፣የምትችልበትን መንገድ፣የምትችልበትን አቅም አንድ ላይ አድርጎ የያዘው።
“የሚቻል ነገር አለ፣የሚቻልበት መንገድ አለ፣የሚቻልበት አቅም አለ። እነዚህ ሦስቱ የተገናኙ እለት ነው የእውነቱ መቻል ማለት። ከዛ በታች ያለው ሁሉ ማቃት ነው።” ብሏል አላለም ሚክሎል- የመቻል ሚዛን? እራስን መሆን ወይም አለመሆን፣መቻል ወይም ማቃት።ባለፈው ሳምንት በዚሁ ጋዜጣ ላይ፣ አንድ ጸሃፊ በሚክሎል የመቻል ሚዛን ውስጥ ባሉት የነገደ-ገልገሎ ገጸ-ባህሪያት ስም አሰያየም ላይ የሰጠውን ትንተናና አስተያየት በእጅጉ ወድጀዋለሁ። ‘ሚክሎል’ የሚለውን ቃል ትርጉም ፈልጌ ላገኘው አልቻልኩም፣ ደራሲው ግዕዝ ነው ቢለንም ከግዕዝ መዝገበ ቃላት ላይም የለም፣ የግዕዝ ተናጋሪዎችም ሚክሎል የሚል የግዕዝ ቃል አናውቅም ብለውኛል ያለውን ግን እኔም ቃሉ እራሱ ሚክሎልም አልተስማማንበትም።
መጀመሪያ የተወለደው ሚክሎል መጽሃፉ ሳይሆን ሚክሎል ወንድ ልጄ ነው። አሁን አስራ ስድስት አመቱ ነው። እንዴት በስሙ ትርጉም እንደሚኮራ ባያችሁ። ከፐርፌክሽን በላይ ምን አውራ ትርጉም ያለው ስም ሊኖር ይችላልና። መኩራትማ ሲያንሰው እንጂ።
የመጀመሪያው ወንዱ ልጄ ሚክሎል ስዩም ተወልዶ ሶስት ወር እስኪሆነው ድረስ ስም አልነበረውም። ምክኒያቱም ለመጀመሪያ ልጄ እጅግ በጣም ደማቅ የሆነ ትርጉም ያለው፣ የሱ ብቻ የሆነ ልዩ ስም ካላገኘሁ በስተቀር ስም አላወጣለትም ብዬ ድርቅ በማለቴ ነበር። ሶስት ወር ሙሉ የአማርኛም የግእዝም መዝገበ ቃላት ሳምስ ቆይቼ፣ አንድ ቀን ከአለቃ ኪዳነ-ወልድ ክፍሌ  የግእዝ መዝገበ ቃላት አንድ ቃል መምዘዝ ቻልኩኝ። ጣፈጠኝ - ሰምቼውም አላውቅ። ቃሉ ሚክሎል ነበር። ሚክሎል ምንጩ ከኢብራይስጥ ሆኖ ትርጓሜው ‘ፍፁም ጌጥ፣ ፍፁም ሽልማት፣ የክብር ልብስ.....’ ማለት ነው ይለዋል። አክሊል፣ ‘ተክሊል’ ከሚሉት ቃላት ጋር አንድ ዝርያ አድርጎ አስቀምጦታል። ኢንተርኔት ላይ ዋናው የኢብራይስጥ (Hebrew) ትርጉሙ ምን እንደሚል ሳይ ደግሞ “Perfection” (ፍፁማዊነት) ይለዋል። እና የአለቃ ኪዳነ-ወልድ ክፍሌን የግእዝ መዝገበ ቃላት ጊዜ ወስዶ ላየው፣ ቃሉ ጠፍቶ አይጠፋም።
 ሚክሎል፤ እንደ የማህበራዊ ምህንድስና ጠቋሚ  
ሚክሎል ቀደም ሲል እንደጠቀስኩት የማህበራዊ ምህንድስና ጠቋሚ አይደለም። ከፖለቲካ ወይም ከሃይማኖት ጋርም አይገናኝም። ሚክሎል ገለልተኛ ነው:: ከመሆን አለመሆን ጋር ስናደርግ የምንኖረውን ፍትጊያ አይደል መኖር የምንለው - የመቻላችንና የማቃታችን ሳንዱች አድርጎ’ኮ ነው የሕይወት ጥርስ ሲገምጠን የሚኖረው!
እውን ማድረግ የምችለው ወይ ከንቱነቴን ወይ ብልጠቴን ነው። አምጬ የምወልደው ወይ መቻሌን፤ወይ የውሸት እኔነቴን ነው። እውነተኛውን እራሴን ስሆን መቻሌን፤የውሸት እኔነቴን ስሆን ማቃቴን እወልደዋለሁ። በየትኛውም መልኩ ይሂድ በየትኛው መሆንማ ሁልጊዜም አለ። ጥያቄው የሚቻልበት መንገድ ወይም የማይችልበት መንገድ የቱ ነው ብሎ መለየቱ ላይ ነው። ጥያቄውም መልሱም አንድም ድርብም ነው። አንዱን መመለስ ወይም አለመመለስ፣ ሁለቱንም መመለስ ወይም አለመመለስ ነው። ልዩነቱ እውነተኛ እራሷን የሆነች ነፍስ ልቧ አንድ ሲሆን፤የውሸት እራሷን የሆነች ነፍስ ልብ ደግሞ የተከፋፈለ ነው።
መጀመሪያ ከአለማወቅ ጋር ግብግብ ፈጥረው የጥያቄን ጭቅቅት ከራስ ላይ ሳያጥቡ ከማወቅ ፀአዳ ምንጣፍ ላይ እፎይ ብለው ቁጭ ማለት እንደማይችሉት ሁሉ መጀመሪያ ያልሆኑትን ሳይኖሩ የሆኑትን መሆን አይችሉም። ስለዚህ የአሁኑ ኢትዮጵያዊ ትውልድም ትክክለኛ ማንነት፣ ካለመሆኑ ቅርፊት ተሸልቅቆ እየወጣ ነው ብዬ አምናለሁ።
እውነትና እኔ አሰላለፋችን ካልተዟዟረ በስተቀር፣ እኔ ማቀው እውነት ከፊት ለፊት  ‘እኔ’ ደግሞ ከኋላ ኋላ ነው የምንሄደው። እውነት ትመራኛለች እንጂ እኔ አልመራትም። ስለዚህ የህይወት መርሄም ባጭሩ ሲቋጠር፤ ‘ምንጊዜም ራስህን ሁን’ ነው!
ያቃተውና የቻለ ማህበረሰብ መገለጫዎች ------
የእውነት መቻል ማለት በግለሰብም ሆነ በማህበረሰብ ደረጃ የራስን ራስበቀል ማንነት ጠብቆና ሆኖ መኖር፤ማቃት ማለት ደግሞ የራስን ማንነት እየሸሹ በውራጅ ማንነት ራስን ሸፍኖ በብልጭልጩ የማስመሰል ገበያ ሲዋትቱ መኖር ነው።
እኛ ኢትዮጵያዊያን በማንም ቅኝ ተገዝተን አለማወቃችን መቼም የሚኖር ቋሚ የማንነታችን ኩራት ምሰሶ ነው። በእርግጥም ይሄ የመቻላችን ፈርጥ ነው። ነገር ግን እዚህ ላይ አንድ ጥያቄ አለኝ። ያ ሁሌ ኢትዮጵያዊ የሚያደርገን የንፁህ ሰብአዊ ፍቅር ፏፏቴ ምንጭ የሆነው ጨዋው፣ ኩሩው፣ እንግዳ አክባሪው የወል ልቦናችን አሁንም አለ?
ያ ለሰብዕና አብሮነት ስምረት አርዓያነቱ ለዓለም ሁሉ ደምቆ  ይታይ የነበረው ባህላችን አሁንም አለ? ነው ወይስ ዓለምን እየወረራት ያለው የባህል፣የሃይማኖት፣የወግ አዲስ ምህንድስና ከቀን ቀን እያነኮተው ነው? እንዴት ባህላችንን መኖር፣እንዴት አርገን ፈጣሪን ማምለክ፣እንዴት አድርገን የነባር ማንነታችንን አብሮነት እንዳዲስ መፈብረክ እንዳለብን እየተነገረን አይደለም? ባህር ተሻግሮ እየመጣ ያለው ባለ ብዙ የማቃት እጅ አንድ አድርጎ ያቆየንን ነባር የፍቅር ካባ፣የባህል ጥለት እየመነቃቀረው ነው አይደል? ልቦናችን፣መንፈሳችን አእምሮአችን በወራሪው የማቃት መንፈስ ቅኝ እየተገዛ መሆኑን ለመሆኑ ልብ ብለነዋል? ያ ኩሩው፣ደማቁ የነሰይድዋ ሙሄ እሪኩም ዘመዳ ከነውብ ሳዱላዎቹና ጢነኛው አሁንም እዛው ድሮ እተውነው ቦታ ይኖር ይሆን!
የእውነቱ መቻል መቼ ቁሳዊ ሃብትን ማጋበስ ሆነና:: ለዝንታለሙ አብሮን እንዲኖር አብሮን የተፈጠረው የጋራ ፍቅር ማዕድ መች ገንዘብ ሊገዛው ይችልና።
አንዳንድ ጊዜ በጣም ይገርመኛል - ይሄን እየተደጋገመ የመጣውን የኩረጃ ባህል ልብ ብየ ሳየው። አንድ አዲስ የቴሌቪዥን ፕሮግራም ሲጀመር ስሙ ሳይቀር ካንድ የፈረንጅ አገር ቴሌቪዥን ተኮርጆ ነው። እሺ ስራውንስ ይኮርጁት፤ቢያንስ ቢያንስ ለምን ስሙን እንኳን ኢትዮጵያዊ አያደርጉትም የምትሉ ብዙ እንደሆናችሁ አውቃለሁ። እንደው ይሄ የኩረጃ አዲስ ባህል በጣም እየከነከነው የመጣው አእምሮዬ፣ አንድ ቀን እንዴት ሲል አሰበ መሰላችሁ። እሺ አሁን እንደያዝነው ‘ዲል ኦር ኖ ዲል’ የሚለውን የቁመራ ፕሮግራም ‘እስማማለሁ አልስማማም’ በሚለው እየተካን ከሄድን፣ ገና ጆራችን ብዙ ጉድ ሊሰማ ነው ማለት’ኮ ነው። በአሜሪካን አገር የፊልሞችን ጥራት ደረጃ የሚያወጣ አንድ ድርጅት አለ። “ሮትን ቶማቶስ” ይባላል። ነገ እኛም ተመሳሳይ ድርጅት ስንፈጥር “የበሰበሱ ቲማቲሞች” ልንለው ነው ማለት ነው። አበስኩ ገበርኩ - ይሄንንስ ከመስማት እሱ ይጠብቀን አላላችሁም።
በነገራችን ላይ ላሁኑ ትውልዳችን ትልቅ ራስን የመሆን (የመቻል) ምልክት አንድ ምሳሌ ጥቀስ ብባል የምጠቅሰው “የባላገሩ ምርጥ” ፕሮግራምን ነው። አዘጋጆቹም፣አቅራቢዎቹም፣ተሳታፊዎቹም ብቅት፣ጥርቅት ያለ የኢትዮጵያዊ ማንነት ደምና ወዝ የሞላቸው ናቸው።
የመሆን ዋንጫ ስፍሩ እስኪሞላ ------
ሚክሎል የመቻል ሚዛን ከታተመ አስራ ሁለት ዓመቱ ነው። ከመሬት ለመነሳት ትንሽ ልምሻ ቢጤ ያሸው ዓይነት ለዓመታት ተለውሶ ቀረ እንጂ ሚክሎል እንኳን ሲሮጥ ወንከር ወንከር ሲልም አልታየም። ለምን ብላችሁ መጠየቃችሁ አይቀርም። በርግጥ ሚክሎል ከዛፍ ስር ተኝቶ በፍየል ወተት የተሞላ ጡጦውን እየመገመገ ለዝንታለሙ እምቦቀቅላ ሆኖ የሚቀር አለመሆኑን አውቅ ነበር። እኔም ሚክሎል መዘራቱን እንጂ ቡቃያውን ሳላየው፣ጭራሽ ከተዘራበት ማሳ እርቄ ተሸንቀንጥሬ፣ የት እንዳለሁ ወሬዬ በጠፋ በአስራ ሦስት ዓመቴ፣ እራሳቸው ቡቃያ ሆነው የበቀሉት የሚክሎል ቃሎች ነፍስ አወቁና ዓለሚቱን ሲያምሱ፣ሲበረብሩ ኖረው አንድ ቀን ከወደ እንግሊዝ ግድም ድንገት ያዙኝ። አሁን ይህን የእልክ ስንቁን ሳይጨርስ እዚች ቀን ላይ ለመድረስ ያበቃንን ይህን እቶን ትውልድ ለማመስገን ከእቶንነቱ በላይ የጋለ የቃል ገሞራ ከየት ይገኛል!
እነሆም ቃሌና ቃላቸው ካንድ ማዕድ አንድ የቃል ሙጌራ (ድፎ) እየተጎራረስን መብላት ጀመርን። ‘ሳይሞቱ ትንሳዔ ይሏል ይሄ ነው’ አላላችሁም።
እኔማ ‘እህል ውሃ’ ይሉት ሆኖብኝ እንጂ የእንደኔ ዓይነቷ ነፍስ መች በሰው አገር ያለቅኝቷ መዘመር ትሻና፤መች ትችልበትስና። በሆነችው ዋንጫ ጢም ተደርጋ ትቀዳ ዘንድ መጀመሪያ በአለመሆን ዋንጫዋ መሠፈር የግድ ሆኖባት እንጂ! በዚህ በእንግሊዝ ምድር ቆይታዬ፣ ሁሌ ብቅ እያለ የብርታት ቀበቶዬን ሸምቀቅ የሚያደርግልኝ የቃል እጅ ከራሱ ከሚክሎል የቱ እንደሆነ ታውቃላችሁ?
“ከብሳና ቆሪ ይሻላል የዋንዛቁናውቁናየነው ጥቂት ዙሩ በዛ”ይሉ ነበር ሸህ አደምደርቃ በመንዙማቸው ያለው አህመድ ሱሌማን።አዎ! የሁነት ሽግግር ቋሚ ህግ ሆነና ሚክሎልም ለተወሰነ  ጊዜ በማቃት ጉሮሮ ታንቆ መቃተት ነበረበት። ስዩምም በመሆን አለመሆን ባላ፣ ዥዋዥዌ ሲናጥ መቆየት ነበረበት። ይሄ የማንም ችግር አልነበረም። ተወልዶ የራስን ሙሉ እስትንፋስ ከመተንፈስ በፊት የእናትን ማህፀን ለቆ ለመውጣት በሚደረገው ፍትጊያ ለትንሽ ጊዜ መቃተት የግድ ነው። የስዩም ማንነትና የህይወት መርህ ያለ፣ የነበረ ወደፊትም የሚኖር ነው - የእውነቱ እራስ - መሆን የአንድ ጊዜ ድርጊት እንጂ ተለዋዋጭ፣ተገለባባጭ ትዕይንት ሊሆን አይችልምና!
የሚክሎል ቅርጹ የይዘቱ ነፀብራቅ
ምንም ነገር ከራሷ የወጣ ካልሆነ እሺ ብላ የማትቀበል ውስጠ-ነፍስ ነች ያለቺኝ ብያችኋለሁ። የሚክሎልን ይዘት የወለደችው ነፍስ እራሷ ቅርፁንም ካልወለድኩ አለችኝ። ያለቀ የተጠናቀቀ እራስ መውለድ ከሆነ፣ የሚወለደው ይዘትና ቅርፅ መለያየት የለባቸውም ማለቷ ነው። ቅርፅ የይዘት ውጫዊ ኑባሬ መገለጫ ሆኖ ካልወጣማ ይዘቱም ገና አልተረጋጋም፣ ቅርፁም ወደ ውስጥ ሳይሆን ወደ ውጭ እያየ በአይናዋጅ እየዋተተ ነው ማለቷም ነው።
የውስጠ-ነፍሴን ቃል ጠብቄ የሚክሎልን ውጫዊ ሽፋን ዲዛይን እራሴ ሰራሁ። ብዙዎቹ ሚክሎል የአእምሮ ኩልኮላውን የሚጀምረው ገና ከሽፋኑ ነው ይላሉ። አሁን ሚስጥሩን ልንገራችሁ አልንገራችሁ? ባልናገር ነው የሚሻለው። ሽፋኑ ላይ ‘ሚክሎል’ የሚሉትን ፊደላት ማንበብ ብቻ ሳይሆን እስቲ ዝም ብላችሁ እዩዋቸው። የፊደላቱን ቅርፅ ከዚህ በፊት የትም አይታችኋቸው ልታውቁ አትችሉም። ለራሱ ‘ሚክሎል’ ለሚለው ቃል ብቻ ተብለው የተፈጠሩ ናቸው። እንግዲህ እዚሁ ላይ ልተዋችሁ።

በዚህ ወር ብቻ ከ218 ሺህ በላይ ስደተኞች ባህር አቋርጠው አውሮፓ ገብተዋል

   ራሱን በህጋዊ መንግስትነት የሰየመው ናሽናል ሳሊቬሽን ገቨርንመንት ኦፍ ሊቢያስ ጄኔራል ናሽናል ኮንግረስ ቃል አቀባይ ጀማል ዙቢያ የአውሮፓ ህብረት በመንግስትነት እውቅና የማይሰጠው ከሆነ፣ ኮንግረሱ የአውሮፓ አገራትን በመቶ ሺዎች በሚቆጠሩ ተጨማሪ ስደተኞች እንደሚያጥለቀልቅ ማስጠንቀቃቸውን ዘ ቴሌግራፍ ዘገበ፡፡
ቃል አቀባዩ ለዘ ቴሌግራፍ እንዳሉት፣ ባለፈው አመት የአገሪቱን መዲና የተቆጣጠረው ኮንግረሱ ከህብረቱ የመንግስትነት እውቅና ከተነፈገው፣ በራሱ ወጪ ጀልባዎችን ተከራይቶ አፍሪካውያን ስደተኞችን በሜዲትራኒያን ባህር በኩል በማጓጓዝ አውሮፓን የባሰ በስደተኞች ከማጥለቅለቅ አይመለስም፡፡
ሊቢያ በግዛቷ በኩል አድርገው ወደ አውሮፓ የሚሄዱ የተለያዩ አገራት ስደተኞችን ለማስቀረት በየአመቱ በአስር ሚሊዮኖች ዶላር የሚቆጠር ገንዘብ ወጪ ታደርጋለች ያሉት ቃል አቀባዩ፣ የአውሮፓ ህብረት በመንግስትነት እውቅና የማይሰጠን ከሆነ ስደተኞችን እየጫንን አውሮፓን እናጥለቀልቃታለን ሲሉ ዝተዋል፡፡
ኮንግረሱ አለማቀፍ እውቅና የተሰጠውን የሊቢያ ተወካዮች ምክር ቤት ታማኝ ሃይሎች በጦርነት አሸንፎ መዲናዋን ቢቆጣጠርም፣ የአውሮፓ ህብረት ግን ለኮንግረሱ የመንግስትነት እውቅና ሳይሰጥ መቆየቱን ዘገባው አስረድቷል፡፡
ተመድ ባለፈው ሰኞ ባወጣው መግለጫ፣ በዚህ ወር ብቻ ከ218 ሺህ በላይ የተለያዩ አገራት ስደተኞች ሜዲትራንያን ባህርን አቋርጠው ወደ አውሮፓ ገብተዋል ማለቱንም ዘገባው አክሎ ገልጧል፡፡

   ባለፉት 20 አመታት በድረገጽ አማካይነት የተለያዩ ዲጂታል መጽሃፍትን ለሽያጭ በማቅረብ የሚታወቀው አማዞን፤የታተሙ መጽሃፍትን የሚሸጥበትን የመጀመሪያውን መደብር በሲያትል መክፈቱን ቢቢሲ ዘገበ፡፡
አማዞን ቡክስ የተሰኘው ይህ የመጽሃፍት መሸጫ መደብር የኩባንያውን የድረገጽ ሽያጭ መረጃዎች መሰረት አድርጎ የተመረጡ 6 ሺህ መጽሃፍትን ለሽያጭ ማቅረቡን የጠቆመው ዘገባው፣ የመጽሃፍቶቹ የመሸጫ ዋጋም ከድረገጽ የሽያጭ ዋጋ ጋር ተመሳሳይ እንደሆነ አመልክቷል፡፡
በአዲሱ መደብራችን የምንሸጣቸው መጽሃፍት የድረገጽ ሽያጭ ደንበኞቻችንን ፍላጎት፣ የቀረቡልንን የግዢ ጥያቄዎች፣ የመጽሃፍቱን ተወዳጅነትና ሌሎች ተያያዥ ጉዳዮችን መሰረት አድርገን የመረጥናቸው ናቸው ብለዋል፤ የአማዞን ኩባንያ ምክትል ፕሬዚደንት ጄኔፈር ካስት፡፡
አማዞን አዲሱ የመጽሃፍት መደብር የሚያስመዘግበውን ሽያጭ ገምግሞ፣ በቀጣይም በመላው አለም በሚገኙ የተለያዩ አካባቢዎች የታተሙ መጽሃፍትን መሸጫ መደብሮችን የመክፈት ዕቅድ እንዳለውም ተነግሯል፡፡
lone wolf attacks

- ባለፈው ወር በሙስና ተከስሰው፣ ጉዳዩ በፍርድ ቤት እየታየ ነው
- የመዲናዋ ከንቲባና የአገር ውስጥ ጉዳይ ሚኒስትሩም ስልጣን ለቀዋል

   በሩማኒያ መዲና ቡቻሬስት ውስጥ በሚገኝ አንድ የምሽት ክለብ ውስጥ ባለፈው ሳምንት በተከሰተ የእሳት አደጋ ከ32 በላይ ዜጎች ለህልፈት መዳረጋቸው የቀሰቀሰው ከፍተኛ ህዝባዊ ተቃውሞ ተባብሶ መቀጠሉን ተከትሎ፣ የአገሪቱ ጠ/ ሚኒስትር ቪክቶር ፖንታ በገዛ ፈቃዳቸው ከስልጣን እንደለቀቁ ማስታወቃቸውን ቢቢሲ ዘገበ፡፡
ከ20 ሺህ በላይ ሩማንያውያን ባሳለፍነው ማክሰኞ በከተማዋ ጎዳናዎች እየተዘዋወሩ መንግስት ሙሰኛ ነው፤ የደህንነት ክትትል አሰራሩም ደካማ ነው በማለት ተቃውሟቸውን በመግለጽ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ስልጣናቸውን እንዲለቁ መጠየቃቸውን ያስታወሰው ዘገባው፣ ጠቅላይ ሚኒስትር ፖንታም በነጋታው ስልጣን መልቀቃቸውን በይፋ እንዳስታወቁ ጠቁሟል፡፡
ለ3 አመት ከመንፈቅ በስልጣን ላይ የቆዩት ጠ/ ሚኒስትር ቪክቶር ፖንታ ባለፈው መስከረም ወር ላይ በሙስና ክስ ተመስርቶባቸው፣ ጉዳያቸው በአገሪቱ ፍርድ ቤት እየታየ እንደሚገኝ ዘገባው ጠቁሞ፣ በስልጣን ላይ እያሉ በታክስ ማጭበርበር፣ በሙስና እና ከህገወጥ ገንዘብ ጋር በተያያዘ በክስ የተመሰረተባቸው የመጀመሪያው የአገሪቱ ጠ/ ሚኒስትር እንደሆኑም ገልጧል፡፡
ጠቅላይ ሚኒስትሩ የቀረቡባቸውን ክሶች በሙሉ ክደው መከራከራቸውንና ክስ የመሰረቱባቸውን አቃቤ ህጎች ፍጹም ሙያዊነት የጎደላቸው ሲሉ መተቸታቸውን ያስታወሰው ዘገባው፣ ባለፈው ረቡዕ በአገሪቱ ቴሌቪዥን ጣቢያ ባስተላለፉት መልእክት ከስልጣን መልቀቃቸው ጎዳና ላይ ወጥተው ተቃውሟቸውን ያሰሙትን ዜጎች ያስደስታል የሚል ተስፋ እንዳላቸው መናገራቸውን አክሎ ገልጧል፡፡
ጠቅላይ ሚኒስትሩ ስልጣን መልቀቃቸውን ተከትሎ አገሪቱን ከብጥብጥ ለማዳንና ተተኪ መንግስት ማቋቋም የሚቻልበትን ሁኔታ ለመፍጠር የሚኒስትሮች ምክር ቤት ባለፈው ረቡዕ ስብሰባ ማድረጉ ተነግሯል፡፡

   የአልቃይዳው መሪ አይማን አል ዛዋሪ፣ በመላው አለም የሚገኙ ጂሃዲስቶች በምዕራባውያን አገራት በተለይ ደግሞ በአሜሪካ ላይ ሌሎች ተጨማሪ የተናጠል የሽብር ጥቃቶችንት እንዲፈጽሙ ጥሪ ማቅረባቸውን አጃንስ ፍራንስ ፕሬስ ዘገበ፡፡
አል ዛዋሪ በሳምንቱ መጀመሪያ በቪዲዮ ባስተላለፉትና በተለያዩ ድረገጾች በተሰራጨው የድምጽ መልዕክት፣ የቡድኑ አባላትና ደጋፊዎች በአሜሪካ ግዛት ውስጥ እንዲሁም ከአሜሪካ ጥቅም ጋር በሚተሳሰሩ በመላው አለም የሚገኙ ተቋማት ላይ በተናጠል ጥቃት እንዲፈጽሙ ጥሪ አቅርበዋል፡፡
16 ደቂቃ በሚፈጀው የቪዲዮ መልዕክታቸው፣ ፍልስጤማውያን ባለፈው ወር በእስራኤላውያን ላይ ያደረሱትን ጥቃት ያወደሱት የአልቃይዳው መሪ፣ አሜሪካ ለእስራኤል የምትሰጠውን ድጋፍ በመቀጠሏ ጂሃዲስቶች ዋነኛ የጥቃት ኢላማ ሊያደርጓት እንደሚገባ ገልጸው፣ “የእስራኤል ደጋፊ የሆኑ ሁሉ፣ በሞትና በኢኮኖሚ ድቀት ዋጋቸውን ማግኘት አለባቸው” ብለዋል፡፡  
የአልቃይዳው መሪ አይማን አል ዛዋሪ፣ ሶስት ሰዎች የሞቱበትንና 264 ያህልም የቆሰሉበትን የቦስተኑን ጥቃት ጨምሮ በተለያዩ የአለማችን አገራት ከዚህ ቀደም የተፈጸሙና በርካታ ሰዎችን ለህልፈተ ህይወት የዳረጉ በተናጠል የተፈጸሙ የሽብር ጥቃቶችን በዋቢነት በመጥቀስ፣ መሰል ጥቃቶች እንዲፈጸሙ ለጂሃዲስቶች ጥሪያቸውን አስተላልፈዋል፡፡

በሁለት ዓመት 250 ህሙማንን ለማሳከም አቅዷል

 “ሞት በኩላሊት ይብቃ” የተሰኘ በጐ አድራጎት ማህበር፣ ገንዘብ በማሰባሰብ በኩላሊት ህመም የሚሰቃዩና ረዳት የሌላቸውን ህሙማን ለመርዳት ማቀዱን አስታወቀ፡፡
በኩላሊት ህመምተኞች፣ በባለሙያዎችና በበጐ ፈቃደኛ መስራች አባላት የተቋቋመው ማህበሩ፤ሥራ የጀመረ ሲሆን በመጀመሪያዎቹ ሁለት ዓመታት 250 ያህል ህመምተኞችን ለማሳከም እንዳቀደ ተጠቁሟል፡፡
በነገው ዕለት መነሻውን ጥቁር አንበሳ ሆስፒታል፣መድረሻውን ኢትዮ-ኩባ የወዳጅነት ሀውልት ያደረገ፣ በኩላሊት ህመም መንስኤና መፍትሔ ዙሪያ የግንዛቤ ማስጨበጫ   የእግር ጉዞ እንደሚደረግም ማህበሩ ሰሞኑን በካፒታል ሆቴል በሰጠው መግለጫ አስታውቋል፡፡
የማህበሩ መስራች አቶ ኢዮብ ተወልደ መድህን እንደገለፁት፤የፊታችን አርብ ለኩላሊት ህሙማን መርጃ የገቢ ማሰባሰቢያ ፕሮግራም ይካሄዳል፡፡

(ስለ ችሮታ)
• የድሆችን ህይወት ካላሻሻልክ ችሮታ አደረግህ
አይባልም፡፡
ማኖጅ ብሃርጋቫ
• ዓለም የምትፈልገው ችሮታ ሳይሆን ፍትህ
ነው።
ሜሪ ዎልስቶንክራፍት
• ፍትህ የበለጠ የሰፈነበት ህብረተሰብ ብዙ ችሮታ
አይፈልግም፡፡
ራልፍ ናዴር
• ችሮታ፤ የእምነትና የተስፋ ውጪያዊ መገለጫ
ሊሆን ይችላል፡፡
ጆሴፍ ቢ ዊርዝሊን
• እውነተኛ ችሮታ፤ ምንም ማካካሺያ ሳያስቡ
ሌሎችን የመጥቀም ጥልቅ ፍላጐት ነው፡፡
ኢማኑኤል ስዊዲንቦርግ
• የሰዎች ባህርይ (ሰብዕና) በችሮታ የተነሳ ሊበላሽ
ይችላል፡፡
ቴዎዶር ሄርዚ
• ችሮታ እጅግ በርካታ ሃጢያቶችን ይፈጥራል፡፡
ኦስካር ዋይልድ
• ችሮታ ከቤት መጀመር አለበት፤ እዚያው
መቅረት ግን የለበትም፡፡
ፊሊፕስ ብሩክስ
• ችሮታ፤ ከልብ በፈቃደኝነት የሚሰጥ ነገር ነው፡፡
ሩሽ ሊምባው
• ስሞሽ (Kiss) ችሮታ አይደለም፡፡ ንግድንና
ችሮታን ፈጽሞ አትደባልቁ፡፡
ጆኒ ሳይሞንስ
• ግሩም ሙዚቃ፤ ታላቅ አገልግሎትና ችሮታ
የሚሆንባቸው ጊዜያት አሉ፡፡
ማይክል ሌዩኒግ
• በችሮታ ሥራ ከተሳተፍኩ በቅጡ የሥራው
አካል ለመሆን እፈልጋለሁ፡፡ ስሜ በበራሪ
ወረቀታችሁ ላይ እንዲሰፍር ብቻ አልሻም፡፡
ናንሲ ሎፔዝ
• በአሁኑ ወቅት በዓመት 30 ገደማ የችሮታ
ጨረታዎችን እያከናወንኩ ነው፡፡
ጄፍሬይ አርቼር
• ፕሬስን ለችሮታ ሥራዬ ካልሆነ በቀር ለሌላ
ለምንም ነገር ፈጽሞ ተጠቅሜበት አላውቅም፡፡
ሒዘር ሚልስ

የኢህአዴግ መልዕክቶች፡
• አሁንም ኃያል ነኝ። ከውሳኔዬ ውልፍት የለም (ሚኒስትሮችም ጭምር)።
• መሪውን የጨበጡት፣ ጠ/ሚ ኃይለማሪያም ደሳለኝ እንደሆኑ ተመልከቱ።
• በሺ የሚቆጠሩ የበታች ባለስልጣናት፣ በዘመቻ ተጠራርገው ይባረራሉ።

   በኢቢሲ የተመለከትነው የከፍተኛ ባለስልጣናት ስብሰባ፣ ትልቅ የመነጋገሪያ ርዕሰ ጉዳይ ሆኖ ሰንብቷል። ካሁን በፊት፣ ብዙ ስብሰባዎችን አይተናል፤ ብዙ ንግግሮችን ሰምተናል። የአሁኑ፣ እንዴት የብዙዎችን ትኩረት ሊስብ ቻለ? ኢህአዴግ፣ ‘የህዝብ የልብ ትርታ’ን ማዳመጥ ስለጀመረ ይሆን?
‘የሕዝብ የልብ ትርታ’ን ማዳመጥ ብቻውን፣ አሪፍ ነው ማለቴ አይደለም። የሕዝብን ስሜት ተከትሎ፣ የታክሲ ስምሪት ቁጥጥር መጀመሩ ወይም የሸቀጦች ዋጋ ተመን ለማወጅ መሞከሩ፤ ምን ትርፍ አስገኘ? የትራንስፖርት እጥረትን ከማባባስና ገበያን ከማቃወስ ያለፈ ውጤት አላመጣም። ዜጎችን ማዳመጥ ብቻ ሳይሆን፣ ሁነኛ መፍትሄ የማበጀት ብልህነትም ያስፈልጋል።
ለነገሩ፣ ኢህአዴግ፣ ብዙ ጊዜ፣ ዜጎችን አያዳምጥም። በሁለት በሦስት ዓመት ጉባኤ ሲያካሂድ፤ ወይም በየመንፈቁ፣ የኢህአዴግ ስራ አስፈፃሚ ሲሰበሰብ፣ በርካታ እቅዶችን ያወጣል፤ ውሳኔዎችን ያስተላልፋል። በቃ፤ ከዚያ በኋላ፣ ከላይ እስከ ታች፣ ውልፍት ማለት የለም። ከዚያ ውጭ የሆኑ ጉዳዮች... (ችግሮችና አቤቱታዎች) ብዙም ሰሚ አያገኙም። በሰሞኑ ስብሰባ ላይ፣ ‘ዜጎች፣ ሰሚ አጥተዋል’ እያሉ የኢህአዴግ መሪዎች ሲናገሩ አልነበር!
በእርግጥ፣ አንዳንዶቹ ችግሮች፣ ያን ያህልም ቁምነገር የሌላቸው ጊዜያዊ ጉዳዮች ሊሆኑ ይችላሉ። በእውነተኛ መረጃ ላይ ያልተመሰረቱ አቤቱታዎችና የተጋነኑ ጩኸቶችም ይኖራሉ። ነገር ግን፣ ለተጨባጭ ችግሮችና አቤቱታዎችም ቢሆኑ፣ ኢህአዴግ ፊት አይሰጥ።
ከራሱ እቅድና ውሳኔ ውጭ የሆኑ ጉዳዮች ሲመጡ፣ “እውነት ናቸው ወይስ አይደሉም? ቁምነገር ይዘዋል ወይስ አልያዙም?” ብሎ ለመመርመርና ለመመዘን፣ ፈቃደኛ አይሆንም። እንዲያውም፣ ‘አፍራሽ’ እና ‘አደናቃፊ’ ብሎ ሊፈርጃቸው ይችላል። ጭራሽ፣ የዜጎችን አቤቱታ መስማት (‘የህዝብን የልብ ትርታ ማዳመጥ’)... እንደ ድክመትና እንደ ጥፋት የሚቆጠርበት ጊዜ አለ። “አድርባይነት” በማለት ይሰይመዋል።
“አብዮታዊ ፓርቲ ነኝ” የሚለው ኢህአዴግ፤ ለውጥ ለማምጣት እታገላለሁ እንጂ፤... ከህዝብ የስሜት ነፋስ ጋር አብሮ ለመንጎድ፤ መስሎ ተመሳስሎ ለማደር፣ በዚህም ተወዳጅነትንና ዝናን ለማትረፍ የምሯሯጥ፣ “አድርባይ”ፓርቲ አይደለሁም” ይላል።    
እና፣ ‘አድርባይ’ ላለመባል፣ ምን ማድረግ ይሻላል? ዜጎችን አለማዳመጥ? ችግሮችን ላለማየት አይንን መጨፈን? አቤቱታዎችን ላለመስማት ጆሮን መድፈን? “ዜጎችን የሚያዳምጥ የመንግስት አካልና ባለስልጣን ጠፍቷል” ተብሎ የለ? (በባለስልጣናቱ ስብሰባ ላይ ማለቴ ነው)።
ተመልካችና ሰሚ ሲጠፋ፤ ተጨባጭ ችግሮች ያለ መፍትሄ እየተባባሱ፣ እውነተኛ አቤቱታዎች ወደ እሮሮ ይቀየራሉ። ያኔ፣ ችግሮች ሲባባሱ ነው፣ እሮሮዎች የሚደመጡት።
ነገር ግን፣ ኢህአዴግ፤ የህዝብን ጩኸት በማዳመጥ ብቻ አይመለስም። ጩኸቱን ይወርሰዋል። “ፍትህ ጠፋ” እያለ ዋና የእሮሮ ባለቤት ይሆናል። “ሙስና አገርን ገደለ”፣ “አገር መቀመቅ ወረደች”፣ “ኢህአዴግ በሰበሰ”... እነዚህ ሁሉ፣ ካሁን በፊት ከኢህአዴግ የሰማናቸው ምሬቶች ናቸው። ሰሞኑን እንደሰማነውም፣ “መሪዎች የሚሰሩትን አያውቁም”፤ “አላግባብ የጥቅም መረብ ዘርግተው አገሪቱን ተብትበዋታል”፤ “ከማውራት ውጭ ለውጥ አላመጣንም”፤ “ለግብር ይውጣ ህዝቡን እየጠራን፣ በአሰልቺ ስብሰባ እንዲርቀን አድርገናል”፤ “ህዝቡ ሰሚ አጥቶ በኢህአዴግ ተስፋ ቆርጧል”...
እንዲህ የኢህአዴግ መሪዎች፣ ኢህአዴግ ላይ የትችትና የወቀሳ ናዳ ሲያወርዱ፤ አገሬው ምን ይበል? የሚጨመር ትችት ከየት ይመጣል?
“አላግባብ የመሞዳሞድና የሙስና መረቦች በዘመቻ መበጣጠስ አለብን”፣ “ጠራርገን በማባረር፣ ህዝቡ ተስፋ እንዲያገኝና በኢህአዴግ ላይ እምነት እንዲያድርበት ዘመቻ ማካሄድ ይኖርብናል”፤...  
ኢህአዴግ ጉባኤ ላይ ወይም በስራ አስፈፃሚ ስብሰባ ላይ፣ እንዲህ አይነት ውሳኔ ከተላለፈና የዘመቻ እቅድ ከወጣ በኋላስ? ከዚያ በኋላማ... ወደ ቀድሞው “ሴቲንግ” ይመለሳል። በቃ፣ ሌላ ጉዳይ መስማት አይፈልግም።
“ኧረ፣ የኢህአዴግ መሪዎች በኢህአዴግ ላይ ያዘነቡት ውርጅብኝ ተጋኗል” ብሎ አስተያየት የሚሰጥ ሰው ቢመጣ እንኳ፣ ሰሚ አያገኝም። ምናልባትም፣ ‘አፍራሽ’፣ ‘ፅንፈኛ’፣ ‘አደናቃፊ’ ተብሎ ሊፈረጅ ይችላል። ጠራርጎ የማባረር ዘመቻው ላይ፣ ... እንደማንኛውም ፈጣን ዘመቻ፣ ንፁሁን ከነውረኛው፣ ቀናውን ከአጥፊው ጋር መጠረጉ የማይቀር ነው። ነገር ግን፣ ዘመቻውን በመደገፍ የሚያጨበጭብ እንጂ፣ ቅሬታ የሚያቀርብ ሰው ቦታ አይኖረውም።
በእርግጥ፣ ነውረኛውና አጥፊው፣ እሪታውን መልቀቁ አይቀርም። ግን፣ ንፁሁና ቀናው ሰራተኛም፣ አላግባብ ተባረርኩ ብሎ አቤቱታ ቢያቀርብ፣ ማንም አይሰማውም። የክልል የቢሮ ሃላፊ ወይም የወረዳ አስተዳዳሪ ይቅርና፣ ሚኒስትሮችና አንጋፋ የኢህአዴግ መሪዎችም፣ ዘመቻውን ለመተቸት ቢሞክሩ፣ ለውጥ አያመጡም። እንዲያውም፣ መረር ያለ ምላሽ ይመጣባቸዋል። ይህም ብቻ አይደለም። በቪዲዮ ተቀርፆ በቲቪ ይሰራጫል፤... ሰሞኑን በኢቲቪ እንዳየነው አይነት ማለት ነው። አለምክንያት አይመስለኝም። መልእክት ለማስተላለፍ ነው። ዘመቻው ላይ ቅሬታ ለመሰንዘር ለሚሞክሩ ሰዎች፣ ማስጠንቀቂ ነው።
ከስልጣን የሚባረር የቢሮ ሃላፊ ወይም የወረዳ አስተዳዳሪ ይቅርና፣ ሚኒስትሮችና አንጋፋ መሪዎችንም ቢሆን እንደማልምር ተመልከቱ። በቃ፤ ውሳኔ ከተላለፈና እቅድ ከወጣ በኋላ፤ ወዲህ ወዲያ ውልፍት ማለት የለም - ከታች እስከ ላይ፣ አንድ አይነት ቃል ነው የሚነገረው።  እናም፣ አንደኛው ሚኒስትር ወይም ሌላኛው አንጋፋ መሪ ላይ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ከባድ ተግሳፅ ሲሰነዝሩ በቲቪ ስንመለከት፤ ኢህአዴግ ለበታች ባለስልጣናት፣ ለካድሬዎችና ለአባላት እንዲሁም ለሌላውም ዜጋ፣ ማስጠንቀቂያ እያስተላለፈ እንደሆነ መረዳት ያስፈልጋል።
ተግሳፅ የደረሰባቸው ሚኒስትሮችና መሪዎች፣ ተግሳፁን እንዴት ያስተናግዱታል? በአብዛኛው፣ በፀጋ ከመቀበል እንደ መስዋዕትነት ከመቁጠር ውጭ አማራጭ ያላቸው አይመስለኝም - “ለፓርቲዬ የምከፍለው መስዋዕትነት ነው” ሊሉም ይችላሉ። እንዲያውም፣ በኢህአዴግ መሪዎች ዘንድ በጣም የተለመደ አባባል አለ። “ፓርቲው... በሚኒስትርነት አልያም በጥበቃ ሰራተኝነት እንድሰራ ቢመድበኝ፤ ያለ ማንገራገር እሰራለሁ” ... በማለት በተደጋጋሚ ሲናገሩ ሰምተን የለ? ለፓርቲያቸው የሚያበረክቱት መስዋዕትነት ነው።
ለነገሩ፣ አይገርምም። ቢያንስ በሃሳብ ደረጃ፣ መስዋዕትነትን እንደ ቅዱስ ምግባር የማይቆጥር ኢትዮጵያዊ በጣም ጥቂት ነው። መስዋዕትነት፣ የአምልኮ ያህል በሚከበርበት አገርና ባህል ውስጥ ነው ያለነው። ለማንኛውም፣... ለአዲሱ ዘመቻ እስከጠቀመና፣ የፓርቲውን መልእክት ለማስተላለፍ እስካገለገለ ድረስ፣... በቲቪ የሚተላለፍ ስብሰባ ላይ፣ አንዱ ከፍተኛ ባለስልጣንና መሪ፣ ከባድ ተግሳፅ ቢሰነዘርበት... የመስዋዕት ተረኛ ሆኗል ማለት ነው። ያኔ፣ ከላይ እስከ ታች፣ የፓርቲ መሪና ሚኒስትር፣ የክልል ባለስልጣንና ካድሬ፣ የቀበሌ አስተዳዳሪና ተራ አባል ሁሉ፣ “መስመሩን ይይዛል፤ ሰልፉን ያሳምራል”። ይሄም አይገርምም።
“ሰልፍን ማሳመር”፣ በአገራችን ጎልቶ የሚታይ ጥንታዊ ባህል ነው። ቅንጣት የሚያፈነግጥ ሃሳብ፣ እንዳይኖር እንፈልጋለን። ለምሳሌ፣ በሃይማኖት ዙሪያ፣ “ከተለመደው ነባር ሃሳብ” ውጭ፣ ምንም አዲስ ነገር ከመጣ፣ ብዙዎችን ያስቆጣል። አንዱ ሌላውን ለማጥፋት፣ ዘመቻ ይከፈታል።
በፖለቲካም ተመሳሳይ ነው። “እኔ የምደግፈው ፓርቲ ላይ፣ አንዳች ትችት ትንፍሽ እንዳትል። አንተ የምትደግፈው ፓርቲ ላይ፣ የእውነትም ይሁን የሃሰት ውንጀላ ሳዥጎደጉድበትም፣ አፍህን ያዝ”... የሚል ስሜት የገነነበት ባህል አለብን። ሁሉንም፣ በመስመር ማሰለፍ ያምረናል። ሌላውም እንዲሁ፣ በራሱ መስመር ውስጥ ካላስገባሁ ሞቼ እገኛለሁ ይላል። እናም፣ ከመጠፋፋት ውጭ ሌላ መፍትሄ አይታየንም።
በእርግጥም፣ ለጭፍን እምነት ሳይሆን ለሳይንስ፣ ለጭፍን ስሜት ሳይሆን ለእውነታ፣ ለጭፍን ጉልበትና ለቡድን ሳይሆን፣ ለማስረጃና ለአእምሮ ዋጋ የሚሰጥ ስልጡን ባህል ብናዳብር ኖሮ፤ ችግር አይኖርም ነበር። ነፃነትንና ለእውነታ በፅናት የመቆም ስነምግባርን፤ መከራከርንና መከባበርን ያዋሃደ መፍትሄ እናገኝ ነበር። ያንን ስልጡን ባህል እስካላዳበርን ድረስ ግን፤ ብዙም አማራጭ አይኖረንም።
በየፊናው አዛዥ ናዛዥ ለመሆን የሚፈልጉ ሰዎችና ቡድኖች፣ ገናና ለመሆን ሲሻኮቱና ሲጋጩ፣ አገሬው በስርዓት አልበኝነት ይታመሳል። ወይም ደግሞ፣ ከፋም ለማም፣ አንዱ ሰው፣ አንዱ ቡድን፣ አንዱ ውሳኔና እቅድ፣ ሌሎችን ሁሉ አንበርክኮ ገናና ይሆንና፣ ከላይ እስከ ታች፣ ከጫፍ እስከ ጫፍ፣ “ስርዓት” ይሰፍናል። “የፓርቲ መመሪያ ከላይ ወደ ታች የማውረድ አሰራር”፣ “የማዕከላዊነት አሰራር” ብለው ይጠሩታል። ከማዕከል፣ አንዳች ውሳኔና እቅድ ሲወጣ፣ በዙሪያው የተዘረጋ ቅርንጫፍ በሙሉ፣ አቅጣጫውን ያስተካክላል።
ታዲያ፣ “መስመር የሚያስይዝ የማዕከላዊነት አሰራር”፣ ለውሳኔና ለእቅድ ብቻ አይደለም። መሪነትንም ይጨምራል። ጭፍን እምነትና ስሜት በበዛበት የኋላቀርነት ባህል ውስጥ፣... ያው፣... በርካታ ፊታውራሪዎችና አበጋዞች፣ ቡድኖችና ድርጅቶች፣ በየፊናቸው ገናና ለመሆን ሲሻኮቱና ሲጋጩ፣ አገር ይቀወጣል። ጥንታዊው የጎሳ አስተዳደር፣ ከእንዲህ አይነት መቋጫ የሌለው የግጭት ስርዓት አልበኝነት ያልተላቀቀ አስተዳደር ነው።
ኢትዮጵያ፣ ለሺ ዓመታት፣ በየጣልቃው ወደ ስርዓት አልበኝነት ብትንሸራተትም፣ በተወሰነ ደረጃ አገራዊ ስርዓት እስከመመስረት የደረሰ፣ ትልቅ የስልጣኔ ታሪክ የተሰራባት አገርም ናት። እናም፣ አብዛኛው ሰው፣ በርካታ አበጋዞችና ቡድኖች የሚሻኮቱበት ስርዓት አልበኝነትን አይፈልግም። እና ምን ይሻላል?
ሁለት አማራጮች አሉ። በአንድ በኩል፣ የትኛውም አበጋዝና ቡድን፣ አዛዥ ናዛዥ የማይሆንበት፣ ገናና እንዲሆንም የማይፈቀድበት፣ የእያንዳንዱ ሰው የሃሳብ ነፃነትና የምርት ባለቤትነት መብት የሚከበርበት፤ እያንዳንዱ የመንግስት ባለስልጣን በሕግ የተገደበ ሃላፊነትን ብቻ የሚያገኝበት ስልጡን ስርዓት መፍጠር ይቻላል - የሕግ የበላይነት የሰፈነበት የነፃነት ስርዓት ልንለው እንችላለን።
ለምሳሌ፣ የጠቅላይ ሚኒስትሩ ስልጣን፣ እንዲሁም የሌሎች ሚኒስትሮች ሃላፊነት፣ ምን እንደሆነ ለማወቅ፣ የግድ የሚስጥር ተካፋይ የውስጥ አዋቂ መሆን አያስፈልግም። የሕገመንግስት አንቀፆችን ማንበብና መገንዘብ በቂ ይሆናል። ከዚያ ውጭ ውልፍት ማለት፣ አይቻልማ - የህግ የበላይነት በሰፈነበት ስልጡን ስርዓት። ይሄ አንዱ አማራጭ ነው። ነገር ግን፣ ለአእምሮና ለሳይንስ ክብር የሚሰጥ ስልጡን ባህል ካልዳበረ፣ የሕግ የበላይነት ስርዓትን መፍጠር አይቻልም።
ሌላኛው አማራጭ? ብዙ አበጋዞችና ቡድኖች፣ በየፊናቸው ገናና ለመሆን እየተጋጩ አገር በስርዓት አልበኝነት ጨለማ ከምትታመስ፣... አንዱ መሪ፣ ገናና ሆኖ ቢወጣ ይሻላል። ግን፣ ወደ ግጭት የሚያመራ ሽኩቻ እንደጠፋና አንድ መሪ ገናና ሆኖ እንደወጣ፣ እንዴት ማረጋገጥ ይቻላል? ውስጥ ለውስጥ እየተሻኮቱ ሊሆን ይችላል። “ሕገመንግስት ላይኮ፣ የእያንዳንዳቸው የሥልጣን ልክ በዝርዝር ተፅፏል” ብንል ዋጋ የለውም። በሕገመንግስት አንቀፆች ላይ መተማመን የሚቻለው፣ ስልጡን ባህልና የሕግ የበላይነት ሲስፋፋ ነው።
ካልተስፋፋስ? ያው፣ ስርዓት አልበኝነትን በመጥላት ብቻ፤... አንድ መሪ፣ ከሌሎች ሁሉ ጎልቶ እንዲወጣ እንጠብቃለን። አለበለዚያ፣ ነገሮች ሁሉ ‘አይጥሙንም’። እናም፣ ገናናነትን የሚጠቁም አጋጣሚንና ንግግርን የማየት ፍላጎት ያድርብናል። አለበለዚያ፣ በመሪነት የተቀመጠውን ሰው፣ እንደ ደካማ እንቆጥረዋለን። ለዚህም ይመስለኛል፤ ባለፉት አመታት ጠ/ሚ ኃይለማሪያም ደሳለኝ፣ አብዛኛውን ጊዜ፣ ከአነጋገራቸው ቁጥብ እና ሰከን ያሉ በመሆናቸው፣ በብዙዎች ዘንድ እንደ ደካማ የተቆጠሩት። የሚናገሩትን ሃሳብ በማገናዘብና በመመዘን፣ ጥንካሬንና ድክመትን ከመለካት ይልቅ፣ ቁጥብነትን እንደድክመት የሚቆጥር ባህል ውስጥ መሆናችን ያሳዝናል።
ከሦስት የስልጣን ዓመታት በኋላ፣ ሰሞኑን፣ ቆጣ እና ረገጥ ያለ ንግግራቸውን በቲቪ ስንመለከትስ? ወዲያውኑ ነው፣  የጠንካራ መሪ ዝና ያገኙት። በቲቪ የተሰራጨው ስብሰባ፣ የጠ/ሚ ኃይለማሪያምን ስልጣን በጉልህ የሚያሳይ መልእክት የያዘ ነው የምለውም በዚህ ምክንያት ነው።