ከዕለታት አንድ ቀን ይመክትበት ጋሻ፣ ይሰብቀው ጦር፣ ይመለቅቀው ቃታ ያለው አንድ ጀግና አርበኛ ወደ ጦርነት ሊሄድ ይዘጋጅ ነበር አሉ፡፡
መሣሪያውን ይወለውላል፡፡ ዝናሩም ይሞላል፡፡ ጦርና ጋሻውን ያመቻቻል፡፡
በሠፈሩ ታዋቂው ጀግና እሱ በመሆኑ፣አሁንም አሁንም የሰፈሩ ሰው መልዕክተኛ ይልክበታል፡፡
“ኧረ ጠላት ደረሰ እኮ” ይሉታል፡፡
“እየተዘጋጀሁ ነው እኮ” ይላል፡፡
አሁንም ገንባሌውን ያጠልቃል፡፡ ጫውን ያሳስራል፡፡ ሁሉን ነገር ረጋ ብሎ እያዘጋጀ ነው፡፡
ሠፈርተኛው ደግሞ አሁንም መልክተኛ ይልክበታል፡፡
“ጠላት እየገሰገሰ ነው እኮ፤ ምነው ዝም አልክ?” ይሉታል፡፡ እንደገና ሌላ ሰው ይልካሉ፡፡ እባክህን ውጣ ይሉታል፡፡
“እሠፈራችን ሳይደርስ በአጭር እንቅጨው እንጂ” ብለዋል፤ እነ ፊታውራሪና እነ ደጃዝማች ይሉታል፡፡  
“ጐበዝ እየተዘጋጀሁ ነው አልኳችሁ፤ በቃ መምጣቴ ነው አይዟችሁ”፡፡
ትንሽ ቆይቶ ሌላ መልዕክተኛ መጣ፡፡ “አሁን የመጨረሻው ሰዓት ላይ ነን ፤ጠላትም በየቤታችን እየገባ ነው፡፡ እባክህ አሁኑኑ ናልን!’’
ትንሽ መልዕክት ይዞለት ደሞ ሌላ ሰው መጣ፡፡
አርበኛውም፤ “ጐበዝ ምን አድርግ ነው የምትሉኝ? ያላችሁኝን ጠላት ሞቼ ልጠብቀው ወይ?” ሲል መለሰ ይባላል፡፡
*   *   *
ይህ የአርበኛ ንግግር ከባድ መልክት ያለው ነው፡፡ በቤት፣ በመንደር፣ በቀዬም ሆነ በአገር ደረጃ ለህዝብ ህልውና ቅድሚያ እንስጥ ካልን፣ መሠረታዊ ጉዳይ ዝግጅት ነው፡፡
ዝግጅት ቢሉም አንድም የልቦና አንድም የአካል ነው፡፡ የስነልቦና ዝግጅት ሳይኖር፣ አካላዊ ብቃትን ማደራጀት አዳጋች ነው፡፡
ገና ጥንት ጠዋት፡-   
“ከማዕበል በፊት የባሕር እርጋታ
ከጦርነት በፊት የዝግጅት ፋታ
ከንግግር በፊት የአርምሞ ፀጥታ
ዛሬም ያው ሕዝባችን የአንደዜ ዝምታ
ነገር ግን “ይዋጋል መታገሉ አይቀርም፤ ታግሎም ያቸንፋል አንጠራጠርም።” ብለን የነበረው ዝግጁነት አንድም የሕዝብ ስነ አእምሮ መቅረጽን፣ አንድም ነባራዊና ህሊናዊ ሁኔታን ማመቻቸትም፤ (Objective and subjective Conditions) እንዲሉ ይጠይቃል፡፡ እኒህ ሁለት ሁኔታዎች ሙሉ በሙሉ ሳይጠናቀቁ በአንድ አገር ላይ መሠረታዊ ለውጥ አመጣለሁ ብሎ መፍረምረም፣ ግማሽ - ጐፈሬ፣ ግማሽ ልጭት ሆኖ አደባባይ እንደ መውጣት ነው፡፡
ያልተሸራረፈና ምሉዕነት ያለው ጉዞ ነው፡፡ ለውጥም ሙሉ ለሙሉ አሳክቶ (a change is ats equal to rest) (ለውጥ ላወቀበት እፎይታ ነው እንዲሉ) እዛ ደረጃ ላይ ለመድረስ ብዙ መፍጋትን ይጠይቃል፡፡ ለውጥ አመጣለሁ እያልን፣ በወርቅ አልጋ፣ በእርግብ ላባ ላይ ተኝተን አይሆንም። ለውጥ እየተሰናሰለ ትግል ውጤት ነውና፡፡ የምንፈልገው ለውጥ የፖለቲካ ነው በምንል ጊዜ ፣ሁሌም ማስተዋል ያለብን አስኳል ቁም ነገር፤ ፖለቲካ ማለት የተጠናቀረ ኢኮኖሚ ነፀብራቅ መሆኑን ነው፡፡ (Politics is the concentranted expression of Economic) እንዲሉ ማርክሳዊ ልሂቃን! ይህ ማለት ደግሞ የሕዝባችን ኖሮ ከየት ወዴት ተለውጧል ወይም ተሸጋግሯል ማለታችን ነው፡፡ ለውጥን በእድገት መነጽር መመርመር ተገቢ ነው፤ የሚባልበትም አንዱ መሠረታዊ ምክንያት ይሄ ነው፡፡ የኑሮ ሂደት ወሳኝ የእድገት ፍሬ ነገር ላይ ደረሰ የምንለው የሰው ህይወት መለወጡን የሚያሳይ ፍንጭ ሲፈነጥቅ ነው፡፡ አለበለዚያ በመሄድና በመዳከር መካከል በልዩነት የማናይና ወደ ንቅዘት የምንጓዝ የዋሀን፣ አሊያም አውቆ የተኛን ቢቀሰቅሱት አይነቃም የምንባል እንሆናለን፡፡
አንድ እርምጃ ወደ ፊት፣ሁለት ወደ ኋላ ማለት ይኸው ነው፡፡ One step forword two steps back የሚባለው ሌኒናዊ ብሂል ላይ ነው የምንወድቀው! ከዚህ ይሰውረን!

  “ፀረ ሠላም ሃይሎችን በጽናት እታገላለሁ” ያለው ኢህአፓ፤ ሀገራዊ ሰላምን የማረጋገጥና የዜጐችን ደህንነት የመጠበቅ ኃላፊነት ያለባቸው የተለያዩ የፀጥታ መዋቅሮችን የሚመራው መንግስት፤ የጀመረውን ህግ የማስከበር ስራ አጠናክሮ እንዲቀጥል፣ በአጥፊዎች ላይም ህጋዊ እርምጃ እንዲወስድ ጠይቋል፡፡
በተለያዩ የሀገሪቱ ክፍሎች በተለይም በቤኒሻንጉል ጉሙዝና  በኦሮሚያ መሽገው የዜጐችን ህይወት የሚቀጥፉ ህገ ወጥ ታጣቂ ቡድኖች ላይ ትጥቅ የማስፈታትና ወደ ህግ የማቅረብ፣ በወንጀል ድርጊት ያልተሳተፉትን አጣርቶ ወደ ሰላማዊ ኑሮአቸው እንዲመለሱ የማድረግ የማያዳግም እርምጃ እንዲወሰድም ኢህአፓ ጠይቋል፡፡
በሀገሪቱ በተደጋጋሚ ለሚፈፀሙ ኢ-ሰብአዊ ድርጊቶችና የዜጐች መብት ጥሰት መንስኤው ህገ መንግስቱ ነው ያለው ኢህአፓ፤በኢትዮጵያ ውስጥ በገዥው ፓርቲና አጋሮቹ ለሚፈፀሙት ግፎች ሁሉ የመጀመሪያ ተጠያቂው ህገ መንግስቱና ግዛቱ ስለሆነ አስቸኳይ ማሻሻያ እንዲደረግ ጠይቋል - በመግለጫው፡፡
የተለያዩ ወቅታዊ ጉዳዮችን የዳሰሰው ኢህአፓ፤ ከምርጫ በፊት በአፋጣኝ የብሔራዊ ምክክር መድረክ እንዲዘጋጅ፣ በመላ ሀገሪቱ ሠላምና መረጋጋትን የማስፈን ተግባርም እንዲከናወን ሀሳብ አቅርቧል፡፡
በኮቪድ-19 ምክንያት በርካቶች በኑሮውድነትና በስራ ማጣት እየተንገላቱ መሆኑን፤ በ2012 በተከሰቱ ሰው ሰራሽና የተፈጥሮ አደጋዎች ሚሊዮኖች ከቀዬአቸው ተፈናቅለው ለከፋ ችግር መጋለጣቸውን የጠቀሰው የፓርቲው  መግለጫ፤መንግስት የዜጐችን ኑሮ በማሻሻልና ለወጣቶች የስራ እድል በሚፈጥሩ ኢንቨስትመንቶች ላይ እንዲያተኩር አሳስቧል፡፡ የሸቀጦች የዋጋ ግሽበትም ከሁለት አሃዝ በታች የሚወርድበትን የኢኮኖሚ አማራጭ እንዲተገብርም ኢህአፓ ጠይቋል፡፡
በደንቢዶሎ የታገቱ ተማሪዎችም ጉዳይ ትኩረት እንዲሰጠውና መንግስት እውነቱን ለቤተሰቦቻቸው እንዲያሳውቅ ጥሪ ያቀረበው ኢህአፓ፤ ሀገራዊ ብሔራዊ መግባባትን በመፍጠርና የፖለቲካ ቁርሾን በማስወገድ፣ዘላቂ ሠላምና እድገት የሰፈነባት ሀገር እንገንባ የሚል ጥሪ አስተላልፏል፡፡ 

  በ10 ሺዎች የሚቆጠሩ ኢትዮጵያውያን  ስደተኞች በሳኡዲ መንግስትና በየመን ሀውቲ አማጺያን መካከል ባለው ጦርነት ምክንያት ለእንግልት፣ለእስርና ሞት መዳረጋቸውን ሂውማን ራይትስ ዎች አስታውቋል።
 አለማቀፍ የሰብአዊ  መብት ተሟጋች ሂዩማን ራይትስ ዎች፤ በሁለቱ ሃይሎች ጦርነት መሀል አጣብቂኝ ውስጥ የገቡ ኢትዮጵያውያንን አነጋግሮ ባዘጋጀው ሰፊ  ሪፖርት፤ በየመን በኩል ድንበር ጠባቂዎች አግተዋቸው ስደተኞች ጭንቀት ውስጥ ከቷቸዋል ብሏል።
  በሁለቱ አካላት ጦርነት መካከል በርካታ ኢትዮጵያውን መገደላቸውን፣ በተለያዩ እስር ቤቶች የተወረወሩም ቁጥራቸው ቀላል እንዳልሆነ በዝርዝር የገለጸው የሂውማን ራይትስ ዎች ሪፖርት፤ ኢትዮጵያውያኑ ያሉበት ሁኔታ እጅግ የከፋ መሆኑን ያመለክታል።
  ኢትዮጵያውያኑ በመጀመሪያ ከሰሜን የመን  በሁቲ አማጽያን  ጥቃት ተባረው ወደ ሳኡዲ ድንበር መሸሻቸውን በሳኡዲ ድንብር ያሉ የሀገሪቱ ጠባቂዎች በፊናቸው ወደ ኋላ እንዲመለሱ በማድረግ ጥቃት መክፈታቸውን የገለጸው ሪፖርቱ፤ኢትዮጵያውያኑ  በአሁኑ ወቅት በዚሁ ጭንቀት   ውስጥ ይገኛሉ ብሏል።
“የሁቲ አማጽያን ከተቆጣጠሩት ስፍራ እንድንወጣላቸው ተኩስ ከፍተውብን እንድንሸሽ ካደረጉን በኋላ እግራችን ወደ መራን ወደ ሳኡዲ ድንበር ስንሸሽ ከፊት ለፊታቸን ያጋጠመን ተራራ ነው ከዚያም ተራራው አናት ላይ ደግሞ የሳኡዲ ወታደሮች ቁልቁል እየተኮሱብን ወደኋላ እንድንመለስ እያደረጉን ነው’’  ሲል አንደኛው ስደተኛ ለሂውማን ራይትስ ዎች የምርመራ ቡድን በስልክ አስረድቷል ኢትዮጵያውያኑ ስደተኞች በከፍተኛ ጭንቀት ውስጥ  መሆናቸውን በመግለጽ አለማቀፍ አካላት እንዲደርስላቸው   ተማጽኖ አቅርበዋል ።
በተመሳሳይ ቀደም ባለው ሳምንት የሰብአዊ መብት ተሟጋቹ                 አመንስቲ ኢንተርናሽናል ኢትዮጵያውያኑ ጭንቀት ውስጥ መሆናቸው ይፋ አድርጎ የነበረ ሲሆን   የአውሮፓ ፓርላማ በጉዳዩ ላይ ተወያይቶ ውሳኔ ማሳለፉ ይታወሳል።
የሳኡዲ መንግስት በኢትዮጵያውያኑ ላይ የሚፈጸመው ኢ-ሰብዊ ድርጊት በአስቸኳይ እንዲቆምም የአውሮፓ ህብረት ድርጊቱን ባወገዘበት መግለጫው አሳስቧል።   

በበረሃአንበጣሰብላቸውየወደመባቸው

 አርሶአደሮችምንይላሉ ?

#በዚህ ዓመት የምናገኘው ምርት ለሶስት ዓመት ይበቃናል እያልን በጉጉት ስንጠብቅ ነው የቆየነው፡፡ ያላሰብነው ጠላት መጥቶ ባዶ አስቀረን እንጂ; ይላሉ በድንገተኛ የአንበጣ መንጋ ሰብላቸው የወደመባቸው  አርሶ አደሮች፡፡ የአንበጣ መንጋው በሰብላቸው ላይ ባደረሰው መጠነ ሰፊ ጉዳት ክፉኛ ቢያዝኑም፤ ከእነአካቴው ተስፋ ግን አልቆረጡም፡፡ “ፈጣሪ ያመጣው ችግር ነው፤ መንግስት ከጐናችን ከቆመ የችግር መውጫ መላ አይጠፋም” ባይ ናቸው፤ የጉዳት ሰለባ የሆኑት አርሶ አደሮች፡፡

አርብቶ አደሮችም የእንስሳት መኖ ወድሞባቸው ተክዘዋል፡፡ ከክልል እስከ ቀበሌ ያሉ አመራሮችም ውሏቸውን በአንበጣ መንጋ ከተጐዱ አርሶ አደሮች ጋር ማድረግ ከጀመሩ ሰነባብተዋል፡፡ ችግሩ በተከሰቱባቸው ሰሜን ሸዋ፣ በደቡብ ወሎ ወረባዶ ወረዳና በኦሮሞ ብሔረሰብ ዞን ባቲ ወረዳ ከሰሞኑ ተገኝታ የደረሰውን ጉዳት የተመለከተችው የአዲስ አድማስ ጋዜጠኛ ናፍቆት ዮሴፍ፤ አርሶ አደሮችን አነጋግራ ሃሳባቸውን እንደሚከተለው አጠናቅራዋለች፡፡

“አይናችንእያየአጨብጭበንባዷችንንቀርተናል”

ጌታነህ ውዱ እባላለሁ፡፡ አሁን ያገኛችሁን ሸዋ ሮቢት ዙሪያ ነው፡፡ አንበጣው ከታች ከአፋር በኩል ነው የመጣብን፡፡ ወደዛ ራቅ ብሎ ባለው አካባቢ ከ8 ቀን በላይ ሆኖታል፡፡ ጠቅላላ አውድሞ ሲያበቃ ወደኛ ተዛመተ፡፡ ለመከላከል በርካታ ነገሮችን ብናደርግም አቃተን፡፡ አንበጣው በጣም ብዛት አለው፡፡ እስኪ በፈጠረሽ እይው… በላያችን ላይ ሲሄድ ደመና ይሰራል እኮ! አሁን ዛሬ ጠዋት 3፡00 ላይ ተነሳ፣ ከዚያ ሰዓት ጀምሮ ህዝቡ እንደምታይው ትግል ላይ ነው፡፡ ጅራፍ እናጮሃለን፤ በሃይላንድ እቃ ጠጠር ከትተን እናንኳኳለን፣ ቆርቆሮ እንቀጠቅጣለን… አቃተን፤ ጥይት ሁሉ ተኩሰን ተኩሰን ጨርሰናል፡፡ ወደ እኛ ገና መግባቱ ነው ማታ ብርድ ስለማይወድ እህሉም ላይ የእንስሳቱም መኖ ላይ አርፎ ሲበላ ያድርና ሙቀት ሲነካው ይነሳል፡፡ አኛ አቅማችን እያለቀ ሰው እየተዳከመ ነው፡፡ ገና ሰሞኑን  ወደኛ በመግባቱ የመንግስት አካል ገና ወደ እኛ አልደረሰም፡፡ በብዙ ቦታ ስለተከሰተ ያንን ረጨን፣ ይሄንን ተከላከለልን ሲሉ በሌላ ቦታ አንበጣው ቀድሞ ያወድማል፡፡ ይህን ነገር መንግስትም አልቻለውም መሰለኝ፡፡ እኔም ይሄው አራት ጥማድ መሬት ላይ የዘራሁት ማሽላና ማሽ አይኔ እያየ እየተበላ ነው፡፡ ከዛሬ ነገ ደረሰልን ስንል ባዶ እጃችንን አጨብጭበን መቅረታችን ነው፡፡ መንግስት እንደሚያደርግ ያድርገን እንጂ መቼስ ምን እናደርጋለን… አንዴ ያመጣብንን፡፡ ሌላ የምለው የለኝም፤ መንግስት ይድረስልን፡፡

“መንግስትዘላቂመፍትሔይሰጠን፤በመስኖእንጠቀም”

አብዱ ሀሰን ሙሄ እባላለሁ፡፡ የ65 ዓመት የእድሜ ባለፀጋ ነኝ፡፡ ማሽላ፣ ሰሊጥና ማሽ ዘርቼ ነበር፡፡ በ10 ገመድ መሬት ሙሉ እህል ነው ውድም አድርጐ የበላብኝ፡፡ በኃይለስላሴ ጊዜ እኔ ልጅ ሆኜ አንድ ጊዜ አንበጣ ተከስቶ ነበር አስታውሳለሁ ግን እንደዚህ ይህን ሁሉ አገር አላወደመም ነበር፡፡ የዛን ጊዜ የነበረው አንበጣ አንዴ ያርፍና በአካባቢው ከሁለት ቀን በላይ አይቆይም፡፡ የዘንድሮው ለጉድ ነው፡፡ ምን አይነት መዓት እንዳመጣብን አናውቅም፡፡ እሱ አላህ ይድረስልን እንጂ፡፡ አንበጣው በአየር ቢረጭ በምን ቢደረግ ከአቅም በላይ ሆነ እንጂ መንግስት ሌት ተቀን ሊታደገን ሞክሯል፡፡ ያው አንዷም አውሮፕላን እዛ ማዶ ወደቀች፤ ይህንኑ አንበጣ ለማባረር መድሃኒት ስትረጭ፡፡ መድሃኒት እርጩ ተብለን በኬሚካል ብንል ብንል ምንም መፍትሔ አላገኘንም፡፡ ይሄው እዚህ ከ12 ቀናት በላይ ቆይቶ፣ የኛን አራባቴ ቀበሌንና ይሄን ዙሪያውን ጋራ በመለስ አውድሞ ሐሙስ እለት ሲጠግብና የሚበላው ሲያጣ ለቅቆ ሄደ እንጂ እኛን አሸንፎን ነው የቆየው፡፡

እንግዲህ መንግስትን የምንጠይቀው አንድ ዘላቂ ነገር ነው፡፡ እዚያ ማዶ የሚታይሽ ቦታ “ተኪኖ” ይባላል፡፡ ሶስት የውሃ ጉድጓድ ለመስኖ ብሎ አውጥቷል፡፡ በአፋጣኝ መስመሩን ከዘረጋልን ይሄንን ባዶ የቀረ እገዳ አጭደን ለከብት ሰጥተን፣ እንደገና ብናርሰው ቶሎ ቶሎ ለምግብነት የሚውሉ እህሎች ስላሉ እነሱን ዘርተን መጠቀም እንችላለን፡፡ ለመስኖ ተብሎ ከአመታት በፊት ተቆፍሮ ያለ አንዳች ጥቅም ተቀምጧል፡፡ እኛ ብንጠቀምበት ግን አመቱን ሙሉ ማምረት እንችላለን፡፡ ከራሳችን አልፎ ለሌላም እንተርፋለን፡፡ “አይ ስንዴና ዱቄት አቀርባለሁ” ካለ፤ ይህን ሁሉ ህዝብ አይችለውም፡፡ እንደሚመስለኝ ትልቁ ነገር ለጊዜያዊ የሚሆን ጦም ከማደር የሚያድነን ነገር ሰጥቶ፣ ከዚያ መስኖውን ማስፋፋት ነው ያለበት፡፡ አሁን እሸት ነበር ለልጆች እየቆረጥን የምናበላው፤ ባዶ እጃችንን ቀርተናል፤ ስለዚህ አስቸኳይ የእለት ቀለብ ግዴታ ያስፈልገናል፤ ዘላቂ መፍትሔ ነው ዋናው ነገር፡፡

“ባዶመሬትአይንአይኑንለማየትመጥቼነውያገኘሽኝ”

ዘሀቡ ሰይድ እባላለሁ የዚህ የአረባቴ ቀበሌ ኗሪ አርሶአደር ነኝ፡፡ የዘራሁት ማሽላ በሙሉ በአንበጣው ወድሟል፡፡ ደረሰልን ብለን ስንጠብቅ ይሄው እንግዲህ እንዲህ ሆነ፤ አላህ ያመጣው ነው፡፡ አሁን እዚህ ያገኘሽኝ ቆረቆንዳውን አጭጄ ለከብቶች ለመውሰድ ነው፤ እንደገናም እንደዛ በደንብ ይዞ የነበረ መሬት ባዶ መቅረቱ ህልም ህልም ነው የሚመስለኝ፡፡ ከዚህ ዝም ብዬ እየመጣሁ አየዋለሁ (እንባቸው በአይናቸው ግጥም አለ) የእንስሶቹን ቀለብ እኮ ነው አብሮ አመድ ያደረገብን ምን ቁጣ እንደመጣብን አላውቅም፡፡ እኔ ለልጆቼ ምን እንደምሰጣቸው አላውቅም፡፡ የሰባት ልጆች እናት ነኝ፡፡ አብዛኞቹ ገና ለስራ አልደረሱም፤ ተጨንቄያለሁ፡፡ ግራው ገብቶኛል፡፡ እርግጥ ከትላንት በስቲያ የመንግስት ኃላፊዎች መጥተው አይዟችሁ ከጐናችሁ ነን ብለው አጽናንተውናል፡፡ እነሱን ተስፋ አድርገን እጃችንን አጣጥፈን ተቀምጠናል፤ እኛ ምኑንም አናውቀው፤ መንግስት እንዳደረጉ ያድርገን ነው የምለው፡፡

“በሴትነቴያፈራሁትማሽላናሰሊጥድራሹጠፍቷል”

ፋጦ ፈንታው ዳምጠው እባላለሁ፡፡ ሶስት ገመድ መሬት ላይ ሰሊጥና ማሽላ ዘርቼ ጥሩ ይዞልኝ ነበር፡፡ ሁሉም ባዶ ሆኗል፡፡ መንግስት በአየርም በሰውም መድሃኒት እየረጨ አንበጣውን ለማጥፋት ብዙ ታግሏል፡፡ እኛም እሳት አንድዱ ቆርቆሮ ምቱ እየተባልን ያላደረግነው ነገር አልነበረም፡፡ ምን ዋጋ አለው፡፡ አንበጣው ሃይል አጠራቅሞ ባለጉልበት ሆኖ አንዴ ለጥፋት መጣ፤ በምን አቅማችን እንቻለው! ለከብቶቹ የሚሆነውን ብትይ… ዛፉን ብትይ ምኑን አስቀረልን፡፡ አሁን እዚህ የመጣነው ቆሮቆንዳውን ለመውሰድ ነው፡፡ ድጋሚ መጥቶ ካረፈ፣ ይህንኑ አገዳውን ያወድምብንና ከብቶቻችን ጦም ያድራሉ ብለን አሁንም ስጋት አለን፡፡

አምስት ልጆች አሉኝ፡፡ ባሌም በረሃ ገብቷል፡፡ እኔ እንደምታይኝ ያቅሜን ስታገል ከረምኩ አገኛለሁ ስል እንዲህ አይነት መዓት መጣ፡፡ ባሌ ህይወታችንን ለመቀየር ጅቡቲ ነው ያለው፡፡ ይሁን እንጂ እኔ አርሼ ከማገኘው ላይ ትንሽ መደጐሚያ ነበር ጣል የሚያደርግልኝ፡፡ አሁን ድንግርግር ብሎኛል፡፡ አንቺው እስኪ ተይኝ፡፡ ደሞኮ የራሴ መሬት የለኝም፡፡ ሶስት ገመድ መሬት ተጋዝቼ (የእኩል እያረስኩ ነበር) አሁን እሱም ባዶ ቀረ፡፡ መሬት ስለሌለንና እንደሰው አርሰን ልጆቻችንን ለማሳደግ ስላቃተን ነው ጅቡቲ በረሃ ገብቶ የሚሰቃየው፡፡ አሁን መንግስት ቃል በገባው መሰረት እንዲደግፈን እንፈልጋለን፤ ያለበለዚያ ማለቃችን ነው፡፡ ይህንኑ ነው የምለው፡፡

“የጤፉንገለባየማጭደውለከብትነው”

ኑርዬ በለቴ አህመድ እባላለሁ፡፡ የዚሁ የኢረባቴ ቀበሌ ኗሪና የ71 አመት አዛውንት ነኝ፡፡ ማሽላ፣ ጤፍ፣ ሰሊጥና ማሾ ዘርቼ በጥሩ ሁኔታ ይዞልኝ ነበር፡፡ እሸትም መብላት ጀምረን ነበር፡፡ ይሄው ጤፉንም ፍሬ ፍሬውን እየላገ ሙልጭ አድርጐ በልቶ፣ ማሽላውንም ቆረቆንዳውን አስቀርቶ ቁጭ አድርጐናል፡፡ አሁን ይሄ ምን ሊረባ ታጭደዋለህ ትይኛለሽ! አንበጣውኮ የእኛንም የእንስሳቱንም ጉሮሮ ዘግቶ በልቶ ጠግቦ ነው የሄደው፡፡

የጤፉን ገለባ ለከብቶቼ ነው የማጭደው፡፡ እስኪ ተመልከቺው፡፡ አንዲት ፍሬ ለመሀላ የለውም፡፡ ምንም ነገር፡፡ 17 ገመድ መሬቴ ላይ ያለው ትያለሽ… ከሌላ ሰው ተጋዝቼ (የእኩል) አርሼ የዘራሁት ትያለሽ አንዱም አልቀረም፡፡ በዚህ የአዛውንት እድሜዬ ተሰድጄ አልሰራ… ይህን ላድርግ አልል… በጣም አዕምሮ የሚነካ ነገር ነው የገጠመን፡፡

መንግስት በአየር በምድር ኬሚካል እየረጨ፣ በጣም ታግሏል፡፡ ጉዳዩ ስር የገባ ጠላት ሆነበትና ከቁጥጥር ውጪ ሆነ እንጂ… በጣም ጥሮ ነበር፡፡ እኛም ቆርቆሮ በማንኳኳት የታጣቂን ዝናር በመተኮስ፣ እሳት በማቀጣጠል ሌት ተቀን ባዝነናል፡፡

ዞሮ ዞሮ አላለልንም… ምን እናደርጋለን… ከማዘን በስተቀር፡፡ የመጣብን ጠላት የሚገፋ አልሆነም፡፡ አንበጣው አሸንፎ በልቶ ሲጨርስና የሚበላው ሲያጣ ነው በራሱ ጊዜ ነቅሎ የወጣው፡፡ እኛ እንግዲህ ክረምቱን ጨለማውን ወቅት ወጣን፤ ብርሃን አየን ብለን ስንደሰት ወዳላሰብነው ጨለማ ገብተናል፡፡ ቀሪው ድጋፍ ከመንግስት ይጠበቃል፡፡

Ethiopia is a diverse country without an official national language, where Amharic has been the country’s federal working language and regional states have been left to make their own choices.
The formal use of local languages burgeoned with the implementation of federalism during the rule of the Ethiopian Peoples’ Revolutionary Democratic Front (EPRDF). However, considering the number of indigenous languages, accommodating every demand for federal language status is unrealistic and economically infeasible. Similarly, promoting some local languages to federal status would pose major challenges for non-speakers.
Furthermore, given the strong national competition, attempting to pick only one local language as Ethiopia’s official language would be so contentious it could endanger stability. For example, given its historical imposition on speakers of other languages, adopting Amharic would be objected to by those who suffered in the past and by those who aspire for official language status for their native tongue.
Yet, if done equitably, having an official language would be in the national interest and encourage unity. Given this, it is of great urgency to refine the policy on federal working languages, which could mean upgrading English.
New policy
In addition to being the working language of the Amhara region, Amharic plays the role of a common language, especially in Addis Ababa and other urban centers. It should also be noted that, compared to other indigenous languages, it has historically been a beneficiary of privileged policies and had the role of a national language under previous regimes. However, a new language policy has been ratified to include the Oromo, Tigrayan, Somali and Afar languages as federal working languages.
The timeliness of this policy cannot be overstated, as these languages are some of the most widely spoken ones in the country as well as the wider region. For example, Afaan Oromo has the greatest number of native speakers and also a considerable number in Kenya. Similarly, Tigrigna is also the lingua franca and de facto working language of Eritrea. Somali is spoken in both Somaliland and Djibouti, as is Afar in the latter.
However, this recognition means that the federal government will grant these languages the same official role as Amharic, which will be costly. Unfortunately, considering the sheer number of languages spoken in Ethiopia and other implementation challenges, adopting this policy could be problematic. On the contrary, not revoking the privileged status of Amharic and refraining from elevating other languages will not provide a lasting resolution.
Language dilemma
In a nutshell, the language dilemma is between granting more federal working status, with the respective economic challenges, or setting just one federal working language, and suffering unfavorable political repercussions.
Hence, one way to balance these interests would be to introduce one language to play the role of a federal working language. Under such a setup, communication between a particular region and the federal government would be facilitated by the use of this language, alongside the option of translating the message to the region’s working language.
Today, institutions and citizens in different countries use international languages in order to have better access to information and opportunities. As such, for strategic, historic or religious reasons, it is common for major global languages like English, or French, to assume de jure or de facto status of working language either solely or alongside other local languages.
English is used as a medium of communication in many international organizations, is taught as a compulsory language and continues to serve as a Medium of Instruction (MoI) in middle school, high school and higher-level educational institutions. This use of English as a MoI goes back to Emperor Haile Selassie I, and was replaced by Amharic in primary schools during the Derg regime.
It was only in 1994 that the Ethiopian Education and Training Policy mandated the use of ‘mother tongues’ in primary education, approving the use of English as the MoI in only secondary and higher education. Furthermore, given that higher education materials are readily available in English, applying English as the MoI at the different tiers of education would be pragmatic, so long as it does not contradict the pedagogical recommendation of using native languages during primary education.
Looking forward
Moreover, considering how the national literacy rate is increasing, and combining this with the fact that the 70 percent of Ethiopia’s population is under 30,  the general population is projected to double by 2050 and with the increasing national internet penetration, we can expect English to be ubiquitous in a few years’ time.
As such, making English a compulsory federal working language would be a forward-looking strategy as it is increasingly popular among the youth and is perceived to be neutral for all our ethnic groups, making it a federal working language could also counter the weakened sense of unity in the country.
In time, this approach will be significant in re-framing perceived inequalities among local languages. However, upgrading English would pose a challenge for those who lack a good command of it. But this can be mitigated by improved teaching and offering plenty of platforms where local languages are used instead.
Given the current volatile situation, it should be clear to all actors that the political and economic stakes are far more consequential than concerns over adopting English as our federal language. Hence, all stakeholders should consider this proposal in order to try and achieve a stable, envy-free and well-coordinated relationship between different regions and ethnic groups.                                 
(Ethiopia Insight, October 12, 2020
by Meareg H )
                                             

‹‹የሐሳብ ቀን-ዘሎች››
                                 (አሳዬ ደርቤ)

           በእኔ ዘንድ የእረፍት ትርጉሙ ቁጭ ማለት ሳይሆን ‹‹ሥራ መሥራት›› ነው። ከየትኛውም ነገር በላይ የሚያዝናናኝ ደግሞ የምወደውን ሥራ መሥራት ነው። ስለሆነም ቢሮ ውዬ ስመለስ ቤት ገብቶ ከማረፍ ይልቅ መጻፍ ደስ ያሰኘኛል፡፡ ከዚህ ጋር በተያያዘም፤ በጥሩ እንቅልፍ ካሳለፍኩት ሌሊት ይልቅ ለመንፈሴ የሚጥም ሼጋ ጽሑፍ ስሞነጫጭር ያደርኩበት ሌሊት ማለዳዬን ውብ ያደርገዋል፡፡
ይህ ሁኔታ ግን ኪነ-ጥበባዊ ይዘት ላላቸው ጽሑፎቼ እንጂ ሳልወድ በግዴ ከአክቲቪስት ጎራ ተሰልፌ እዚህ ሶሻል ሚዲያው ላይ የምለጥፋቸውን ጽሑፎች አይመለከትም፡፡ እነሱ ሰላሜን እና ግማሽ ጎፈሬዬን የሚነጥቁኝ ናቸው፡፡ ያም ሆኖ ግን የሆነ ጥቃት ሲፈጸም ‹‹ምን አገባኝ›› ብዬ ከመተኛት ይልቅ ለውጥ አመጣሁም አላመጣሁም ‹‹ያገባኛል›› በሚል ስሜት ማለት ያለብኝን ነገር ማስተጋባት፣ ለመላጣ ጭንቅላቴ ምቾት ይሰጠዋል፡፡ አካበድኩ መሰል! .
በሌላ መልኩ ግን የወቅቱ የፖለቲካ አየር ፌስቡካችንን የኀዘን ድንኳን አድርጎት በመክረሙ የተነሳ እለታዊ አጀንዳዎችን ችላ ብሎ ሌሎች ነገሮችን ሶሻል-ሚዲያው ላይ ለማጋራት ጊዜው ባይፈቅድልንም አልፎ አልፎ ግን ግላዊ ዝንባሌዬን ባለመተዌ ይሄው ሦስተኛ መጽሐፌን ለማሳተም በቃሁ፡፡
መጽሐፉ ‹‹የሐሳብ ቀንዘሎች›› ይሰኛል፡፡ በወሎ አማርኛ ከሐሳብ ዛፍ ላይ የተመለመሉ ቅርንጫፎች እንደማለት…ሽፋኑ ላይ ያለውን ምሥል እንዳሻችሁ ተርጉሙት… የመጽሐፉን ውስጣዊና ውጫዊ ዲዛይን ያቀናበረው ታዋቂው ባለሙያ ሙሉቀን አስራት ሲሆን ለየት ባለ የሕትመት ጥራት ታትሞ ሼልፍ ላይ ውሏል፡፡ ይሄውም መጽሐፍ 275 ገጾች ያሉት ሲሆን በውስጡም ከ25 በላይ ወጎች እና ተረኮች ተካትተውበታል፡፡ በይዘት ረገድ ደግሞ ከሚያስጨንቀው ይልቅ ፈገግ የሚያስብለው ላይ፣ ከዛሬ ይልቅ ትናንት እና ነገ ላይ፣ ከሶሻል ሚዲያው አጀንዳ ይልቅ ምድራዊው ላይ የሚያተኩር ሲሆን ትወዱታላችሁ ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ፡፡
.አከፋፋዮቹ ጃዕፋር መጽሐፍት መደብር (ለገሃር) እና ጦቢያ መጽሐፍት መደብር (ካሳንችስ) ሲሆኑ ከነገ ጀምሮ አዲስ አበባ ውስጥ በሚገኙ በሁሉም መጽሐፍት መደብሮች ታገኙታላችሁ፡፡ በቀጣይ ሳምንት ደግሞ በክልልና በዞን ከተሞች የምናደርስ ሲሆን ባሕር ማዶ ላላችሁ ደግሞ በአድራሻችሁ የምንልክ ይሆናል፡፡

 በአንድ ሴሚናር ላይ አነቃቂ ትምህርት የሚሰጠው ኮበሌ፤ ለታዳሚው አንድ ልምምድን ያዝዛል፡፡
“ሁላችሁም እስቲ ቅንጡ መኪና ገዝታችሁ አስቡ!” አላቸው፡፡
ታዳሚው በእዝነ ልቦናው ያሻውን ቅንጡ አውቶሞቢል ሸመተ፡፡
“እስቲ አሁን ደግሞ መኪና ውስጥ ግቡበትና ሞተሩን አሙቁት!” አለና ዙሪያ ገባቸውን ይሰልላቸው ጀመር፡፡
“መኪናውን በፍጥነት ማብረር ጀምሩ! ንዱት በደንብ ንዱት! እጃችሁን በመስኮት አውጥታችሁ፣ ንፋሱ ሁለመናችሁን ሲያረሰርሳችሁ ይሰማችሁ፤ ንዱት፣ ንዱት!” እያለ ትዕዛዙን ቀጠለ፡፡
የሴሚናሩ ታዳሚው በልምምዱ በስሜት ከፍታ ውስጥ ገብቷል፡፡ ሁሉም ያለሙትን ቅንጡ አውቶሞቢል፣ በመረጡት ጎዳና ላይ እያከነፉ ነው፡፡ ልምምዱን አቋርጦ ወጣ፡፡ “ምን ነክቶህ ነው አቋርጠህ የምትወጣው?” ተብሎ በተጠየቀ ጊዜ፤ “አይ እኔ መንጃ ፍቃድ የለኝም!” ሲል አስገራሚ ምላሽ ሰጥቷል ይባላል፡፡
የወጓን ፍሬ ነገር ቀልዱ አስቀድሞ ሹክ ይለናል፡፡ የሴሚናሩ ታዳሚዎች፣ በድሃ ይመሰላሉ፤ መኪናው ደግሞ ገና ያላገኙት ሕልማቸው ወይም ቅቤያቸው ነው፡፡ ድሃ በሕልሙ ቅቤ ባይጠጣ፣ የሚለው ሀገርኛ ብሂል፣ በውስጡ ብዙ የሚመነዘር ቁምነገርን አዝሏል፡፡ ድሃ እና ቅቤ፤ ጫፍና ጫፍ የቆሙ፤ የሁለት ዓለም ኹነቶች  ናቸው፡፡ በመካከላቸው ጊዜ የሚባል ህላዌ አለ፡፡ የነጣጠላቸው የጊዜ ድልድይ ሲሰበር፣ ሁሉም ነገር ያከትማል፡፡ ድሃው ለዘመናት የባተተለት ሕልሙ፣ በእጁ ይገባል፡፡ መባተቱ ግን፤ ይለጥቃል፤ መቋጫው አድማስ ነው፡፡ ደግሞ ሌላ ቅቤ ለመጠጣት ይባዝናል፡፡ ሰዶ ማሳደዱ፣ እስከ ዕድሜ ማክተሚያ ድረስ ይዘልቃል፡፡
ቅቤው ዝና፣ ንዋይ፣ደስታንና ክብርን ሊወክል ይችላል፡፡ የእነዚህ ሁሉ ነዳይ ሰው፣ ድሃ ነው፡፡ ድህነት አንጻራዊ ነው፡፡ ጋሪ ያለው ባጃጅን ይመኛል፤ ባጃጇ በእዝነ ኅሊናው የምትንቆረቆር ቅቤው ልትሆን ትችላለች፡፡ ባጃጇ የምናብ ጠኔውን የምታጠረቃ ቅቤው ነች፡፡ በእርግጥ ያለሙትን ቅቤ ማግኘት ኩነኔ አይደለም፡፡ ጣጣው የሚመጣው፤ ቅቤውን ከቃረሙ በኋላ የሚፈጠረውን የስሜት መዘበራረቅ መሸከም የሚያስችል ጫንቃ ከሌለን ነው፡፡ ለዚህ እኮ ነው፤ ስኬታማ እየሆንን በሄድን ቁጥር፣ የደስታ ምንጮቻችን እየተመናመኑ የሚሄዱት፡፡
ምኞት፣ ጉጉት ወይም እጥረት በራሱ መርገም አይደለም፡፡ አንዳንዴ እንደውም ለመኖራችን ትልቅ ዋስትና ይሆናል፡፡ በማግኘትና በእጦት መካከል የጊዜ ወሰን አለ፡፡ ይህም  ሁልጊዜ እየታደስን እንድኖር የሚረዳን አጋራችን ሊሆን ይችላል። ሁሉ በእጃችን በደጃችን ሲሆን፣ ሌላ የመንፈስ ጦርነት ውስጥ እንገባለን፡፡ ጥበቃ ያከትማል። ነገን ማለም ከንቱ ይሆናል፡፡ ያን ጊዜ መሸሸጊያችን ምን ይሆናል?
እኔ ባቅሜ አርቴፊሻል እጥረት በመፍጠር፤ የሥነልቦና ሚዛኔን ለመጠበቅ እተጋለሁ፡፡ ጎተራዬን ሆን ብዬ በማጉደል፤ በጥበቃ ውስጥ ያለውን ደስታ አጣጥማለሁ። ማለዳ አፌ ላይ የማደርገውን ቁራሽ በመዝለል፣ ምሳዬን በጉጉት እጠብቃለሁ፡፡ ምሳዬ ደርሶ ጎተራዬን ሳደላደል፣ ከወትሮው የተለየ የከፍታ ስሜት ይሰማኛል፡፡ የአእምሮ ምግብ ጥበቃ /ቅቤ/ ነው፡፡ የሚጠበቅውን ነገር በሙሉ ከነጠቅነው፤ ነገር አለሙን ያጨልምብናል፡፡
ለዚህም እኮ ነው፣ ታላቁ እስክንድር፣ የመጨረሻውን ባላንጣ ካሸነፈ በኋላ፣ ቤት ዘግቶ ስቅስቅ ብሎ ያነባው፡፡ “የቀረውን አንድ ባላንጣዬን ድል ነሳሁት፡፡ ከእንግዲህ ወዲያ ጉጉትም ሆነ ምኞት የለኝም፡፡ አንድያ የተስፋ ጥሪቴን ተነጠቁ፡፡” ነበር ያለው፡፡ መንፈሳዊ ክፍታ ውስጥ ካልገባን በስተቀር፣ በዓለም ላይ  የተመኘነው ሁሉ እጃችን ሲገባ፣ እንደ እኛ ብስጩ አይገኝም፡፡
አእምሮ እንዳልተገራ ፈረሰ ነው፡፡ በየደቂቃው እንደ ማእበል ይናጣል፡፡ አንዱን ይዞ ሌላውን ይጥላል፡፡ ጠብ እርግፍ ብሎ ያገኛትን ጉብል ከጎኑ በሻጣት ማግሥት፤ ከነመፈጠሯ የሚረሳት ኮበሌ፤ ጊዜን እጀ ሰባራ ማድረጉ አይቀርም፡፡ ጉብሏን የግሉ ሲያደርጋት፤ በአእምሮው ውስጥ ማርጀት ትጀምራለች፡፡ ጉጉቱን ይነጠቃል። ሁለመናዋን ይለምደዋል፡፡ “ባልተቤትህ ውብ ናት" ሲሉት፤ "ያልተነካ ግልግል ያውቃል፡፡ አሁን ምኗ ነው የሚያምረው?!” ይላል፤ ሌላ በመተካተ ስሜት፡፡
በጊዜ ማእቀፍ ጠብቀን የምንቃርመው ደስታ፣ "ስሄድ አገኘኋት፣ ስመለስ አጣኋት; እንደሚባለው ነው፡፡ እድሜው አፍታ - ጤዛ ይሆናል፡፡ ለዓመታት የዘለቀ የስሜት መቃተታችንን የሚመጥን፤ የሥነልቦና እርካታን አያጎናጽፈንም፡፡ ቆብ ደፍቶ ሰዎቹ ሁሉ በአድናቆት ሲሰግዱለት እያለመ፤ ከኮሌጅ የሚማር ቀለም ቆጣሪ፣ ከቅቤ ነዳይ ጎራ ይመደባል፡፡ የሚማረው ትምህርት፣ ልክ እንደ ታክሲ ወረፋ ይታክተዋል፡፡ ደስታው፣ ቅቤው፣ ምረቃው ነው፡፡ ትልቁ መርዶ፤ ያ ሁሉ ዘመን የቃተተለት ግብ፣ ጠኔ ያጠናገረውን ስሜቱን ማረስረስ አለመቻሉ ነው፡፡
ይኸ ሁሉ መብሰክሰኬ፤ ለውጥን ተጠይፈን፤ ባለንበት እንደ ኩሬ ረግተን እንኑር፤  የሚለውን መፈክር ለማሰማት አይደለም፡፡ ሥነልቦናዊ ቁርኝትን እንበጥሰው፡፡ አእምሮ የለመደውን የስሜት ቀለብ፣ ግልምቢጥ እናድርግበት፡፡ እንቀያይርበት፡፡ ደስታን ከስኬቱ ሳይሆን፣ ከሂደቱ መቃረም ይልመድብን፡፡ ከተራራው ይልቅ ወደ ተራራው በሚያዘልቀን ጎዳና ላይ፣ በምናዘግመው፣ በእያንዳንዱ እርምጃ እንመሰጥ፡፡ ከቅቤ ይልቅ፤ ቅቤውን ለማግኘት በምናፈሳት ጠብታ ላብ፣ ሐሴት እናድርግ፡፡
ባትተን የምናሳካው ግብ፣ የጊዜ ባሪያ እንደሆነ ለማወቅ አስረጂ አያስፈልገንም። ከስኬቱ የምናገኘው የስሜት ከፍታ፣ ጥቂት ተፍገምግሞ፣ መልሶ ወደነበረበት የስሜት እንጦሮጦስ ሲወርድ፤ በተደጋጋሚ ጊዜ ታዝበናል፡፡ ጠቢባን ደስታ ስኬትን እንጂ፤ ስኬት ደስታን አያመጣም ይላሉ። ህልማችንን - ቅቤያችንን፤ የእርካታችን ምንጭ አድርገን መቁጠር ዳፋውን ያከፋብናል፡፡
ቻይናዊያን፤አንድ ሺህ ኪሎ ሜትር፣ በአንድ እርምጃ ይጀመራል ያሉት ያለነገር አይደለም፡፡ የግባችንን ፍሬ ወይም ቅቤውን የምናጣጥመው፤ ልክ አንድ ሺኛው ኪሎ ሜትር ላይ ስንደርስ መስሎ ከታየን፣ ተላላ እንሆናለን፡፡ እያንዳንዱ እርምጃ በራሱ ፍጻሜ ነው፡፡ ስኬት ነው፡፡ ቅቤ ነው፡፡ የእያንዳንዱ እርምጃ ስኬት ጥምር ውጤት፤ ዐሥር ሺህ ኪሎ ሜትሩን ይፈጥረዋል። ደስታን ከእያንዳንዷ ሽርፍራፊ ቅጽበት ለመቃረም አንሞክር፡፡ ይኽ ዓይነት የልቦና ውቅር፣ ከጊዜ ቀንበር ነጻ ያወጣናል፡፡

- ድምጻዊ ኤልያስ ተባባል

          በ1970ዎቹ አጋማሽ ባሳተመው የመጀመሪያ አልበሙ ነው ከሕዝብ ጋር በስፋት የተዋወቀው፡፡ ባለፉት 30 ዓመታት ኑሮውን በአሜሪካ ያደረገው ድምጻዊ ኤልያስ ተባባል፤ ወደ ትውልድ ሀገሩ ከተመለሰ ገና ሁለት ወሩ እንደሆነ ይገልጻል፡፡ ከጉራጌ ተወላጆች ጋር ጥልቅ ወዳጅነትና ትስስር እንዳለው የሚናገረው ድምጻዊው፤ የዘንድሮ የመስቀል በዓልን በወዳጆቹ ግብዣ፣ በጉራጌ ዞን መሠረተ ወገራም ነው ያከበረው፡፡ ባለፈው ቅዳሜ መስከረም 16 ቀን 2013 ጋዜጠኛ ብርሃኑ ሰሙ፣ ድምጻዊ ኤልያስን በመሠረተ ወገራም አግኝቶት አጭር ቆይታ አድርጓል፡፡ እነሆ፡-


             ከማሲንቆ ጋር የተዋወቅኸው እንዴት ነው?
የልጅነቴን የመጀመሪያ 8 ዓመታት ያሳለፍኩት በትውልድ ሀገሬ ጎንደር ነው። በአዲስ አበባ ጊዮርጊስ አካባቢ ትዳር መሥርታ ትኖር የነበረችው እህቴ፣ ወደዚህ እንደመጣ ምክንያት ሆነችኝ፡፡ ምሽት ላይ በገዳም ሠፈር የማየው ሙዚቃ ቀልቤን እንደሳበው ያስተዋለችው እህቴ፤ ወደ ትውልድ መንደሬ ልትመልሰኝ ሞክራ ነበር። አሻፈረኝ አልኩ፡፡
የራሴን መንገድ ይዤ መጓዝ የጀመርኩትም በዚያ አጋጣሚ ነበር፡፡ ከዚያም የምሽት ሙዚቃ ቤት ተቀጠርኩ፡፡ ድምጻዊያኑ እረፍት ሲያደርጉ ማሲንቋቸውን እያነሳሁ በመነካካት ነው፣ ከመሣሪያው ጋር የተዋወቅሁት፡፡ 12 ዓመት ሲሞላኝ በሙዚቃ ሙያ መሰማራት እንደምችል እርግጠኛ ነበርኩ፡፡   
በማሲንቆ ማንጎራጎር መተዳደሪያህ የሆነው ከመቼ ጀምሮ ነው?
በ1972 ዓ.ም ለአምባሳደር ቴአትር ቤት፣ የባሕል ሙዚቃ ቡድን ለማደራጀት ማስታወቂያ ሲወጣ፣ ተመዝግቤ ውድድሩን አለፍኩ፡፡ በወቅቱ ከተቀጠሩት መካከልም፡- ፀሐዬ ዮሐንስ፣ አበበች ደራራ፣ ንዋይ ደበበ … ይገኙበታል፡፡ ብዙም ሳይቆይ ቴአትር ቤቱ የፊልም ማዕከል ይሁን ተባለና፣ እኛ ወደ ራስ ቴአትር ተዛወርን፡፡
እስቲ የሲኒማ ራስ ትዝታዎችህን አጫውተኝ---?
እኛ ወደ ቴአትር ቤቱ እንደተዛወርን ከፍተኛ መነቃቃት ተፈጠረ፡፡ በየሳምንቱ ረቡዕ ከሰዓት በኋላ ለሕዝብ የሚቀርብ ‹‹የኪነ ጥበባት ምሽት›› ተጀመረ፡፡ በተለይ የባህል ሙዚቃ ቡድኑ በተመልካች ዘንድ ከፍተኛ አድናቆትን አገኘ፡፡ በሙዚቃው እኔን ጨምሮ ፀሐዬ ዮሐንስ፣ ንዋይ ደበበ፣ አበበች ደራራ፣ መሐመድ አወል፣ ሻምበል በላይነህ … በቴአትሩም ጥላሁን ጉግሳ፣ ደበሽ ተመስገን፣ እንቁሥላሴ ወርቅአገኘሁ፣ አይናለም ተስፋ … ከሕብረተሰቡ ጋር እንድንተዋወቅ ትልቅ ዕድል ፈጥሯል። ዝግጅቱን ለማየት የሚመጣው ሕዝብ ሰልፍ፣ ከሲኒማ ራስ እስከ ተክለ ሃይማኖት ይደርስ ነበር፡፡   
የመጀመሪያ ካሴትህን ለማውጣት የገጠሙህ ተግዳሮቶች ምን ነበሩ?
በራስ ቴአትር የባህል ሙዚቃ ቡድን ዐባል ሆኜ በመስራት ላይ እያለሁ ነበር ካሴት ለማሳተም እንቅስቃሴ የጀመርኩት፡፡ አሳታሚ ማግኘቱ አስቸጋሪ ነበር፡፡ ብዙ ቦታ ዞሬ ተስፋ ወደመቁረጡ በደረስኩበት ሰዓት አምባሰል ሙዚቃ ቤት ሄድኩ፡፡ መደብሩ ውስጥ ገብቼ ያገኘሁትን አንድ ወጣት ‹‹የሙዚቃ ቤቱን ባለቤት ፈልጌ ነበር›› ስለው፤ ‹‹እኔ ነኝ ምን ፈልገህ ነው?›› አለኝ፡፡ በወቅቱ አቶ ፍቃዱ ዋሪን አላውቀውም ነበር። ራሱን ካስተዋወቀኝ በኋላ የሄድኩበትን ጉዳይ ነገርኩት፡፡ በዕለቱ እግዚአብሔር ሲረዳኝ ደራሲ ተስፋ ለሜሳ በሙዚቃ ቤቱ ውስጥ ነበር፡፡ ስለ እኔ ማንነትና ሥራዎች በማድነቅ፣ ለአቶ ፍቃዱ ዋሪ ነገረው፡፡  አምባሰል ሙዚቃ ቤትም ካሴቴን ሊያሳትምልኝ ከስምምነት ላይ ደረስን፡፡ ስምምነት ካደረግን ከሦስት ሳምንት በኋላም ካሴቱ በ1976 ዓ.ም ለገበያ ቀረበ፡፡ ሥራው ወዲያው ነበር ተቀባይነት ያገኘው፤ እኔንም ከዘመኑ ዝነኞች አንዱ አደረገኝ፡፡
የአንተ ካሴት በታተመበት ዘመን፣ አምባሰል ሙዚቃ ቤት ከነበረበት ሠፈር በስተጀርባ፣ በቀድሞ ከፍተኛ 7 ቀበሌ 32 (ቁጭራ ሠፈር) እና ቀበሌ 34 (ቀጤማ ተራ) መንደሮች፣ የበርካታ ‹‹አዝማሪ››ዎች መኖሪያና መሰባሰቢያ እንደደነበሩ ይታወቃል፡፡ ስለነዚህ ሰፈሮች የምታውቀው ታሪክ አለ?
በዘመኑ በየሆቴልና መዝናኛ ስፍራዎች ምሽት ላይ የሚታዩ በርካታ ማሲንቆ ተጫዋቾች ነበሩ፡፡ እኔ በመርካቶም ሆነ በሌሎች አካባቢ የምሽት ሥራ ላይ ብዙ አልተሳተፍኩም፡፡ ለተወሰኑ ጊዜያት ግን በ‹‹እናት ጓዳ›› ተጫውቻለሁ፡፡ ከመርካቶው ይልቅ በመገናኛ፣ በካሳንችስና በቦሌ (እስራኤል ጋራዥ) አካባቢ የነበረውን እንቅስቃሴ የተሻለ አውቃለሁ፡፡ በዚያ ዘመን ማሲንቆ ተጫዋቾች ተበራክተው ነበር፡፡ ምክንያቶቹ ብዙ ቢሆኑም ለኮሎኔል መንግስቱ ኃይለማርያምና ለመንግስታቸው ከፍተኛ አድናቆት አለኝ። ዋነኛው ምክንያቴ ከእኛ ሙያ ጋር የሚያያዝ ነው፤ ‹‹አዝማሪ››ዎች ክብርና እውቅና ያገኙበት ዘመን ነበር፡፡ ኮሎኔል መንግስቱ ኃይለማርያም ለዚምቧቡዌና ለናምቢያ ነጻነት የታገሉ ኢትዮጵያዊ መሪ ናቸው፡፡ ዘመኑ አንድነት የሚሰበክበት፣ ኢትዮጵያዊነት የሚኮራበት ነበር፡፡ በዘመኑ ከሚነገሩ መፈክሮች አንዱ ‹‹የብሔረሰቦች እኩልነት በትግላችን ይረጋገጣል!›› የሚል ነበር፡፡ በደርግ ዘመን በዘርህ ምክንያት አትገደልም፡፡ በሕግ ያልተዳኘ ሞት የበዛበት ዘመን ቢሆንም፤ ሟች የሚሞተው ‹‹ፀረ - ኢትዮጵያዊ›› ተብሎ ነው፡፡ ጎሳህንና ዘርህን ጠልቶ ሕይወትህን ሊቀማ ገጀራ የሚያነሳብህ ማንም አልነበረም፡፡ አብዛኛው ሕዝብ በኢትዮጵያና ኢትዮጵያዊነት ጉዳይ ተመሳሳይ ስሜት ነበረው፡፡ የአንድነት ጉዳይ ለጥያቄ የሚቀርብበት ዘመን አልነበረም፡፡
ካሴትህ በሕዝቡ ዘንድ ተቀባይነት ማግኘቱና ዝነኛ መሆንህ ምን አስገኘልህ?
ከዚያ በኋላ ተጋብዤ የምጫወትባቸው መድረኮች ተበራከቱ፡፡ የ‹‹አደይ አበባ የኪነ ጥበብ መድረክ›› ላይ ከተሳተፉት አንዱ መሆን ችያለሁ፡፡ በበርካታ የዓለም ሀገራት በመዞር የኪነ ጥበብ ዝግጅቱን ባቀረበው ‹‹ሕዝብ ለሕዝብ›› የሙዚቃ ዝግጅት ላይ መሳተፍ በቀላሉ የማይገኝ ትልቅ ዕድል ነበር፡፡ ለአፍሪካ ሙዚቃ ኮሌክሽን በጃፓን ከተመረጡ 4 ሙዚቀኞችና ሙዚቃ መሳሪያ ተጫዋቾች አንዱ ሆኜ፤ የዘፈን ሥራዬ በJVC ካምፓኒ ተቀርጾ ለዓለም ገበያ ቀርቧል፡፡
ከሀገር የወጣህበት ምክንያት ከፖለቲካ ጋር የተያያዘ ነው ይባላል …
ግንቦት 19 ቀን 1982 ዓ.ም ነው ከሀገር የወጣሁት፡፡ አወጣጤ ከፖለቲካ ጋር የተያያዘ ባይሆንም፤ የተከፋሁበት ነገር ስለነበር፤ ላለመመለስ ወስኜ ነው ወደ አሜሪካ የሄድኩት፡፡ አሜሪካ ከሄድኩ በኋላ ሁለት ሲዲ አውጥቻለሁ፡፡ የሚበዛውን ጊዜዬን ያሳለፍኩት ግን ከሙያዬ ውጪ በሆነ ሥራ ላይ ነው፡፡ እኔ በትምህርት ጥግ ድረስ መድረስ ባለመቻሌ፣ ቁጭቴን የተወጣሁት እህት ወንድሞቼን አስተምሮ፣ ለቁም ነገር በማብቃት ነው፡፡ ለ30 ዓመታት ነው በአሜሪካ የቆየሁት፡፡ በቀሪው ዘመኔ፣ በሙዚቃው ዘርፍ የራሴን አስተዋጽኦ የማድረግ ዓላማና እቅድ አለኝ፡፡
የመስቀል በዓልን ከጉራጌ ማህበረሰብ ጋር ስታከብር የመጀመሪያህ ነው?
ከዚህ ማሕበረሰብ ጋር ሰፊ ሊባል የሚችል ትውውቅና ቀረቤታ አለኝ፡፡ በትዳር ለ25 ዓመታት አብራኝ የዘለቀችው ባለቤቴ የዚህ ብሔረሰብ ተወላጅ ናት፡፡
አባቷ አቶ ተክሌ ጉንጆ ከቀድሞ ዘመን የመርካቶ ባለሀብቶች አንዱ ሲሆኑ በስማቸው የሚጠራ ትልቅ ሆቴል ሁሉ ነበራቸው፡፡ በዘንድሮ የመስቀል በዓል ጋብዞኝ ወደ መሠረተ ወገራም ይዞኝ የመጣው ከ35 ዓመት በፊት ጀምሮ የማውቀው አቶ በላይ ካሳ ኢርከታ ነው። ጉራጌዎች እንደ መስቀል በዓላቸው ብዙ የሚስብ ነገር ያላቸው ሕዝቦች ናቸው። የትም ቢሄዱ ኢትዮጵያዊነታቸውን ያስቀድማሉ፡፡
ከየትኛውም ብሔርና ዘር ጋር በጋራ ለመኖርና ለመስራት አይቸገሩም። ለመስቀል በዓል በተገኘሁበት መሠረተ ወገራም ኦሮሞዎች፣ ትግሬዎች፣ አማሮች … ተጋብዘናል፡፡ ጉራጌ ዘር የለውም፣ ዘሩ ሥራ ነው፡፡
ከአዘጋጁ፡- ብርሃኑ ሰሙ የጋዜጣው ነባር ጸሃፊ ሲሆን በኢሜይል አድራሻው፡- This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. ማግኘት ይቻላል፡፡

13ኛው ብሔራዊ የሰንደቅ ዓላማ በዓል "ሰንደቅ ዓላማችን ለሰላማችን፣ለአብሮነታችንና ለሀገራዊ ብልጽግናችን!" በሚል መሪ ቃል ነው የሚከበረው፡፡

  የሮያሊቲ ክፍያን የሚሰበስብ ቴክኖሎጂ ወደ አገር ሊገባ ነው

         የኢትዮጵያ የሙዚቃ ቅጂና ተዛማጅ መብቶች የጋራ አስተዳደር ማህበር ከኢትዮጵያ ሙዚቃ ዘርፎች ማህበራት ህብረት ጋር በመተባበር በኮቪድ 19 ወረርሽኝ ምክንያት በእጅጉ ለተጐዱ 24 የሙዚቃ ሰዎች ድጋፍ ማድረጉን አስታወቀ። ህብረቱና የጋራ አስተዳደር ማህበሩ ከትላንት በስቲያ መስከረም 28 ቀን 2013 ዓ.ም ከሰዓት በኋላ በካፒታል ሆቴል በሰጡት ጋዜጣዊ መግለጫ እንዳስታወቁት ድጋፉን ያደረጉት 113 ሙዚቀኞች የተሳተፉበት ተመልካች አልባ (ቨርቹዋል ኮንሰርት) በማድረግ በተገኘው ገቢ እንደሆነ ተናግረዋል፡፡
የሙዚቃ ዘርፉ 365ቱንም ቀናት 24 ሰዓት የሚደመጥና ያለማቋረጥ አገልግሎት የሚሰጥ ዘርፍ ቢሆንም የዘርፉ ባለሙያዎች በመጀመሪያ በ1996 ዓ.ም በኋላም በ2007 ዓ.ም ተሻሽሎ የወጣውን የሙዚቀኞችን መብት በእጅጉ የሚያስጠብቅ አዋጅ ከእውቀት ማነስ ሳይጠቀሙበት መቆየታቸውን የገለፁት የህብረቱና የጋራ አስተዳደር ማህበሩ አመራሮች ሙዚቀኛ ኤልያስ መልካ ከጓደኞቹ ጋር በመሆን እስከ ህይወቱ ፍፃሜ ታግሎ የጋራ አስተዳደር ማህበሩ ከመመስረቱ ከሁለት ወራት በፊት ህይወቱ ቢያልፍ ታህሳስ 1 ቀን 2012 ዓ.ም በኤልያስ የልደት ቀን የሙዚቃ ቅጅና ተዛማጅ መብቶች የጋራ አስተዳደር ማህበር በሙዚቃ አመንጪዎች፣ ከዋኞችና የድምጽ ሪከርዲንግ ፕሮዲዩሰሮች በሶስቱ ማህበራት አማካኝነት የኤሊያስ መታሰቢያ ሆኖ መመስረቱን የሙዚቃ ቅጅና ተዛማጅ መብቶች የጋራ አስተዳደር ማህበር ፕሬዚዳንት አርቲስት ኃይለሚካኤል ጌትነት (ሃይሌ ሩትስ) ተናግሯል፡፡
ከዛ በኋላ በተደረገ እንቅስቃሴ፣ የሮያሊቲ ክፍያ ቀመር ተሰርቶ ለአዕምሯዊ ንብረት ጽ/ቤት መግባቱንና መጽደቁን የገለፀው ሃይሌ ሩትስ ይህንን የሮያሊቲ ክፍያ እውን ለማድረግና ለመሰብሰብ 85 የዓለም አገራት የሚጠቀሙበትን ቴክኖሎጂ ከውጭ ለማስገባት ማህበሩ በሂደት ላይ መሆኑን ገልጿል።
ቴክኖሎጂው በሆቴሎችና በባሮች ውስጥ የሚቀመጥና ሆቴሉ ወይም ባሩ የተጠቀመውን የሙዚቃ መረጃ እየሰበሰበ ወደ ክፍያ ቀመሩ ቋት የሚከትትም ነው ተብሏል፡፡
የአጋራ አስተዳደር ማህበሩና የማህበራት ህብረቱ አመራሮች ሙዚቀኞቹ ዳዊት ይፍሩ፣ ፍቅር አዲስ ነቅአጥበብ፣ ኃይለሚካኤል ጌትነት (ሃይሌ ሩትስ) እና ሄኖክ መሀሪ ጨምረው እንዳብራሩት በኮቪድ 19 ወረርሽኝ ዙሪያ የበኩላቸውን አስተዋጽኦ ለማድረግ “ንጋት” የተሰኘውን አልበም ሰርተው ለከተማ አስተዳደሩ ማበርከታቸውንም አስታውቀዋል። ማህበሩን ይበልጥ ለማጠናከርና ሙያተኛውን ይበልጥ ተጠቃሚ ለማድረግ የሁሉም ባለሙያ እገዛና ተሳትፎ ወሳኝ መሆኑን ገልፀው ትክክለኛ ባለሙያ ለሆኑና መስፈርቱን ለሚያሟሉ አባላት በቅርቡ ተሻሽሎ የተሰራውን የአባልነት መታወቂያ ከጥቅምት 15 ጀምሮ መስጠት እንደሚጀምሩ ገልፀዋል፡፡ የሮያሊቲ ክፍያ ህግ በኤሊያስ መልካ ስም ሊሰየም ነው እየተባለ በማህበራዊ ሚዲያው የሚናፈሰውና አውታር መልቲ ሚዲያን ከቅጅና ተዛማጅ መብቶች የጋራ አስተዳደር ማህበር ጋር እየደባለቁ ማምታታቱ ተገቢና አስፈላጊ አለመሆኑንም ሃይሌ ሩትስ አብራርቷል፡፡
የሙዚቃው ዘርፍ ማለትም በስቱዲዮ ሙዚቃ መቅረጽ፣ ውዝዋዜም ሆነ የትኛውም እንቅስቃሴ ለኮቪድ 19 ተጋላጭ የሚያደርግ በመሆኑ በአሁኑ ወቅት ሙሉ በሙሉ ወደ ሙዚቃ እንቅስቃሴ መግባት አደገኛ ነው ያለው ሙዚቀኛ ዳዊት ይፍሩ፣ በተመልካች አልባ (ቨርቹዋል ኮንሰርት) እና በመሰል ስራዎች ዘርፉን ለማነቃቃት ሙከራ ይደረጋል ብሏል፡፡