• የተለያዩ ሰዎች የተለያየ አመለካከት አላቸው፡፡ ሁሉንም ማክበር ጥሩ ነው፡፡
  ጁአን ፓብሎ ጋላቪስ
• ያለ አንተ ስምምነት ማንም የበታችነት እንዲሰማህ ማድረግ አይችልም፡፡
  ኤሊኖር ሩስቬልት
• ሌሎች እንዲያከብሩህ የምትሻ ከሆነ ራስህን አክብር፡፡
  ባልታሳር ግራሽያን
• ዕውቀት ሃይል ይሰጥሃል፤ ሰብዕና ግን ክብር ያጎናጽፍሃል፡፡
  ብሩስ ሊ
• ለሕይወት ክብር በመስጠት ላይ ያልተመሰረተ ማንኛውም ሃይማኖት ወይም ፍልስፍና፤ እውነተኛ ሃይማኖት ወይም ፍልስፍና አይደለም፡፡
  አልበርት ኸዌይትዘር
• ፍቅር ያለ ክብር ባዶ ቃል ነው፡፡
  ኒክሂል ሳሉጃ
• በጣም ብዙ ሰዎች ትክክለኛው ሰው ለመሆን ከመጣር ይልቅ፡፡ ትክክለኛውን ሰው በመፈለግ ይባዝናሉ፤
  ግሎርያ ስቴይኔም
• ለሌላው ክብር ስትሰጥ አንተም ክብር ታገኛለህ፡፡
  ማይክል ኑተር
• የሌሎችን አመለካከት የግድ መጋራት የለብንም፡፡ ነገር ግን ክብር መስጠት ይገባናል፡፡
  ቴይለር ስዊፍት
• ወላጆቹን ሳያከብር ያደገ ልጅ፤ ለማንም ሰው እውነተኛ ክብር አይኖረውም፡፡
  ቢሊ ግራሃም
• ሴትን ሁልጊዜ አከብራለሁ፡፡
  ኢንሪኪው አይግሬስያስ
• የሌሎችን መብት ማክበር ማለት ሰላም ነው፡፡
  ቤኒቶ ጁአሬዝ
• ለአስተማሪዎችህ የሚገባቸውን ክብር ስጣቸው፤ ምክንያቱም መድረስ የምትፈልግበት ቦታ እንድትደርስ የሚያግዙህ እነሱ ናቸውና፡፡
  ሪቻርድ ሁዋርድ

• ዲሞክራሲ የተሳሳተ ምርጫ የማድረግ መብት ነው፡፡
   ሰር ጆርጅ በርናርድ ሾው
• እያንዳንዱ ምርጫ የሚወሰነው ድምፅ ለመስጠት ምርጫ ጣቢያ በሚገኘው ሕዝብ ነው፡፡
  ሴር ሳባቶ
• ዲሞክራሲ፤ እያንዳንዱን ሰው የራሱ ጨቋኝ የመሆን መብት ያጎናጽፈዋል፡፡
  ጄምስ ራስል ሎዌል
• ዲሞክራሲ በየትውልዱ እንደ አዲስ መወለድ አለበት፤ ትምህርት ደግሞ አዋላጁ ነው፡፡
  ጆን ዲዌይ
• ዲሞክራሲና ሰብአዊ መብቶች አይንጣጠሉም፡፡
  ኔልሰን ማንዴላ
• ዲሞክራሲያችን የተዋጣለት እንዲሆን መራጩ ሕዝብ በምርጫ ሂደቱ እምነት ሊያድርበት ይገባል፡፡
  ብላንቼ ሊንከን
• ዲሞክራሲ ጥሩ ነው፡፡ ይሄን የምለው ሌሎች ሥርዓቶች የከፉ ስለሆኑ ነው፡፡
  ጃዋሃርላል ኔህሩ
• ዲሞክራሲ፤ ድምፅ መስጠቱ አይደለም፤ ቆጠራው ነው፡፡
  አል ስሚዝ
• ዲሞክራሲና ነፃነትን ወደ ሳጥን ውስጥ መመለስ አትችልም፡፡
  ግሎሪያ ስቴይኔም
• በዲሞክራሲ ሥርዓት ዜጎች የተለያዩ የዜናና የመረጃ ምንጮች ይፈልጋሉ፡፡
  በርኒ ሳንደርስ
• ዲሞክራሲ፤ በአንድ ላይ ለየራስ የማሰብ ጥበብ ነው፡፡
  አሌክሳንደር ማይክል ጆን
• የዕለት ተዕለት ዜግነት በሌለበት፣ የዕለት ተዕለት ዲሞክራሲ ሊኖር አይችልም፡፡
  ራልፍ ናዴር
• ነፃነት ያለ ሃላፊነት ሥርዓት አልበኝነት ሲሆን፤ ነፃነት ከሃላፊነት ጋር ዲሞክራሲ ነው፡፡
  ኸርል ሪኔይ

   --እስክንድርና ታምራት ከኢትዮጵያ ቴሌቭዥን ሠራተኞች የሥራ መጀመሪያ ሰዓት አንስተው ነበር ቪዲዮ መመልከት የጀመሩት:: በስቱዲዮ ፊልም ማቀናበሪያ ማሽን እየታገዙ በሐምሌና ነሐሴ 1983 የተላለፉ ፕሮግራሞች ለሦስት ሰዓታት አዩ፡፡ አራት ዐይኖች ለረዥም ሰዓት በስክሪን ላይ ፈጠው ሊያብጡ ደረሱ፡፡
ይህ የገረመው የቲቪ ማሽን ሠራተኛ፤ “የሻይ ሰዓት ስለሆነ ዕረፍት መውሰድ ትችላላችሁ” በማለት ከተመሰጡበት ስሜት ቀሰቀሳቸው:: አክሎም፤ “ወጥታችሁ ትጠጣላችሁ? ወይስ እዚህ ላምጣላችሁ?” አለ፡፡ ሁለቱም መልሳቸው አንድ ነበር፤ ያውም በፍጥነት፡፡
“ከተቻለ እዚህ ብታመጣልን እንወዳለን” የሚል ነበር፡፡
“ደህና ...ሻይ ….ቡና …..ለስላሳ……ምርጫችሁን ብትነግሩኝ?”
“ቡና በወተት….ካላስቸገርንህ ላይተር ሲጋራም ብታስልክልን…ከይቅርታ ጋር” ታምራት በትህትና የተናገረው ነው፡፡
“ዶንት ወሪይ (Don’t worry) ….ምንም ችግር የለውም ….ምን ዓይነት ሲጋራ?”
“ዊኒስተን አንድ ፓኬት…” አለ እስክንድር፤ የሃምሳ ብር ኖት እየሰጠው፡፡
እነ ፕሮፌሰር በዚህ የቪዲዮ ሶስት ሰዓት ምልከታቸው፤ በመላው አዲስ አበባ የቀይ ሽብር ተዋንያኖች ሲጋለጡ የተላለፈውን ፕሮግራም አገባደው ነበር፡፡ በመሐል ፒያሳ እነ እርገጤ መድባቸውና ኤልያስ ኑር የጨፈጨፉት…በጉለሌ ዙሪያ ከፍተኛ ሰባትና ስምንት ፍቃዱ የገደላቸው የኢህአፓ ወጣቶች …በጉራጌ ዞን ደግሞ ገስግስ የተባለው ያደረሰውን እልቂት ወዳጅ ዘመድ እየተነሳ ሲያጋልጥ ተመለከቱ:: በተለይ አንድ አዛውንት እናት፤ ቅዱስ የሆኑ ባላቸውና ልጆቻቸው እንደተገደሉባቸው እያነቡ አጋለጡ፡፡ ገስግስ ከክልል ውጪ አዲስ አበባ መጥቶ የአብሬት ሼክ የሆኑት አዛውንት፤ ያለ አንዳች ወንጀል ከእነ መኖሪያ ቤታቸው እንደወሰዳቸው …እስከ አሁን የት እንደደረሱ እንደማያውቁ ጐልማሳ ልጆቻቸው እያነቡ አጋለጡ፡፡
እነዚህ ልጆቻቸው በማከልም “…እስከ አሁን በአባታቸው የአብሬት ሼህ በሕይወት አለመገኘትና ተሰውሮ መጥፋት ሳቢያ…እናታቸው በሐዘን ተቆራምተው…ቤተሰቦቻቸው በሰቀቀን ሲጠበሱ እንዲኖሩ …የበለጠ ደግሞ ወዳጅ ዘመዶቻቸውን ጨምሮ …በእስልምና ሃይማኖት ቅድስናቸው …እኝኸ የአብሬት ሼህ ያፈሯቸው የሰባት ቤት ጉራጌ ህብረተሰብ ውስጥ የሚገኙ ተከታዮቻቸው…ምንጊዜም ሀዘናቸው አብሮዋቸው ይኖራል…” አሉ፡፡
ይህ የቪዲዮ ትዕይንት እንዳበቃ የከፍተኛ ሰባቱ ፍቃዱ ሲጋለጥ የሚያሳየው ምስል ቀጠለ:: ጋዜጠኛው ሰለሞን አስመላሽ፣ ሁለት ሴቶችን ከዳርና ከዳር አስቀምጦ ከመሃል ፍቃዱን መጠየቅ ጀምሯል፡፡
“እነዚህን ሴቶች ታውቃቸዋለህ?”
“አላስታውሳቸውም…”
“እናንተስ እሱን ታስታውሱታለችሁ?”....ጋዜጠኛው ነበር፡፡
“በደንብ ነዋ! ...አንድ ሰፈር አብረን ኖረናል…በደንብ እንተዋወቃለን…”
በስተግራ የተቀመጠችው በሲቃ ተናገረች፡፡
“እሺ የተፈፀመባችሁን በደል ግለጹ!...”
“በ1969 ዓ.ም ወር አንድ እለት፣ እኩለ ሌሊት ካለፈ በኋላ በራችን ተንኳኳ፤እናቴ ስትከፍት ፍቃዱ አጥራችንን ዘለው ከገቡ ግብረ አበሮቹ ጋር መሣሪያ እንደታጠቁ ዘው አሉ፡፡ …ወንድ ልጇን ውለጂ አሏት…ካየችው እንደሰነበተ ብትገልጽም፤ ከጥፊና ርግጫ አልዳነችም፡፡…በመጨረሻ ሁላችንንም አፍሰው ቀበሌ አሰሩን፡፡
“የበደላቸው በደል ከእስር ቤት እየጠሩ ማታ ጠጥተው እየመጡ ይዳሩን ጀመር በተለይ ፍቃዱ መጀመሪያ እናታችንን …አስገድዶ ከተገናኘ በኋላ …ቀጥሎ እኔና ታናሽ እህቴን ተራ አስገባን…” በማለት እንባ እየተናነቃት ተናገረች፡፡
ጋዜጠኛው የከፍተኛ ሰባቱን ጨፍጫፊ ፍቃዱን እየተመለከተው “…እህሳ! ...ለዚህ ምን መልስ አለህ? አለ፡፡ አረመኔው ፍቃዱ የሐሰትን ሸማ እንደተከናነበ የውርደት ማቁን ተከሽኖ መዘባረቅ ጀመረ፡፡ ጊዜ የገለጠው ጉድ፣ ወቅት ያሳጣው ግፍ በዚህ መልክ ለአደባባይ በቃ፡፡
እነ ፕሮፌሰር ቡና እንደመጣላቸው፣ ቪዲዮውን አጥፍተው ዕረፍት ወሰዱ፡፡ ለትንሽ አፍታ ዝም ብለው በራሳቸው ሐሳብ ተዋጡ፡፡ ሲጋራ እየለኮሰ ዝምታውን የገረሰሰው ታምራት ነበር…ቀድሞ፡፡    
ምንጭ፡- (ከዘውዴ አርጋው “የአሲንባ ናሙና መርካቶ” የተሰኘ  አዲስ መጽሐፍ የተቀነጨበ፤2012 ዓ.ም)

አዉርቶኝ አያውቅም ፈጣሪ ስለ ሰዉ
ሰዉ ስለፈጣሪ ብዙ ጊዜ አወራኝ
መጣፍ ይገልጥና ምዕራፍ ይጠቅስና
እግዜር ጠራህ ይላል እራሱ ሲጠራኝ

ርዕስ:- ወደ መንገድ ሰዎች
የገፅ ብዛት:- 88
የግጥም ብዛት:- 59
የመጀመሪያ ዕትም:- 2010 ዓ.ም
አንዳንዶች ስነግጥምን “ተናጋሪ ስዕል ነው” ይሉታል። ሌሎች ደሞ ስነግጥም “ሙዚቃዊ ሐሳብ ነው” ሲሉ ይደመጣል። በእኛም ሀገር ብዙ ገጣምያን የራሳቸውን ብያኔ ሲያሰፍሩ ይስተዋላል። ሎሬት ፀጋዬ ገብረ መድህን በ”እሳት ወይ አበባ” ፣ ሰሎሞን ደሬሳ በ”ዘበተ ዕልፊቱ” የግጥም መድብል ላይ የየግላቸውን ብያኔ አስቀምጠዋል፡፡
ዛሬ ለዳሰሳ በመረጥኩት “ወደ መንገድ ሰዎች” የግጥም መድበል መግቢያ ላይ ገጣሚ መዘክር ግርማ ስለ ግጥም ሲገልጽ፤ “የግጥም ሥላሴዎች ሀሳብ፣ ሙዚቃና ስሜት ሲሆኑ በስም ሦስት በመለኮት አንድ ናቸው። መለኮትም ቃል ነው የሚያዋስጣቸው።”  ብሏል፡፡
እንደ ቶማስ ካርሊሌ ከሆነ፤ “ሥነግጥም ሙዚቃዊ ሀሳብ ነው” ብሎ መበየን ይቻላል።
 ይሄን ሀሳብ ሰሎሞን ደሬሳ “ልጅነት” በተሰኘው መድበሉ መግቢያ ላይ ስለ ራሱ ግጥም ባቀረበው ሃሳብ እናጠናክረው።
“ግጥሞቼ እንደ አዝማሪ ግጥም ቢታዩልኝ የበለጠ ያኮራኛል። ድምፄ እንዳይሆን ባይሆን ኖሮ ፤ ከምፅፋቸው ይልቅ በያራዳው ከክራር ምት ጋር ባስማማቸው እመርጥ ነበር” ብሏል፡፡
ገጣሚ መዘክር ግርማ በበኩሉ፤ “ግጥም ሙዚቃ አይደለምን? “በማለት እራሱ ጠይቆ፣ እራሱ ሲመልስ፤ “ሙዚቃስ ከበሮ ብቻ ነውን ?” ይልና. . .  “ “ቤት ምቱ ነገር ግን በር አስከፍቱ። ቤት አትምቱ፤ ነገር ግን ከዘፈናችሁ አትውጡ” ሲል ምክሩን ይለግሳል፡፡
መምህርና ገጣሚ መስፍን ወንድወሰንን “ወደ መንገድ ሰዎች”  ስለተሰኘው  መድበል ጠይቄው ሲመልስልኝ. . .
“አንዲት ልብ የምትሰውር ሙዚቃ ሳደምጥ፣ ግጥሙ ከዜማው ሲዋሃድልኝ ፤ እውን ይሄን ሥራ ሰው ሰርቶት ነው ወይስ ከሰማይ ወርዶ? ብዬ አስባለሁ። ወደ መንገድ ሰዎችን ሳነብ የሚሰማኝ ልክ እንደዚሁ ነው” ብሎኛል፡፡
ደራሲና ሀያሲ ደረጀ በላይነህ በበኩሉ፤ “ወደ መንገድ ሰዎች” በተሰኘው መድበል ላይ በዚሁ ጋዜጣ ላይ  ባቀረበው ዳሰሳ፤
“ገጣሚው ስለ ፍቅር በተለይ ስለ ማራኪነት የፃፋት አንዲት ግጥም ፤ ሙዚቃው ሳይቀር ነፍስ ያስደስታል። አድናቆቱ እንደ ፊልም አንዲቷን ቀዘብ - ውልብ ያደርጋል” ይለናል። በዚህ ብቻም አያበቃም፤ “ግጥምን ከሙዚቃ ነጥለን ሀሳብ ብቻ ነው ማለት ሞኝነት ነው” ሲልም ይተቻል።
በዚሁ የተሳካ ሙዚቃዊ ውበት ከሚታይባቸው የገጣሚው ስራዎች አንዱን ልምዘዝ. . .
ደማምዬ ልጅ ናት
ከዘፈን ገላ’ና ፣ ከለምለም እወዳ
ቀምሞ የሰራት ፣ እሪኩም ዘመዳ
ደማምዬ ልጅ ናት … በደማምነቷ
የተከለከለ ቤተስኪያን መግባቷ።
መድረኩን ቢነሷት፣
ማህሌት ቢገፏት ባይሰጧት ዲቁና
ከንፈሯ ለሃሌ አይኗ ለትወና…
የፃፈችም እንደሁ፣ ጥርሷን አስመስላ
ያወራችም እንደሁ፣ ልብ ጨርቅ አስጥላ
የሳቀችም እንደሁ፣ ክራር ተኮልኩላ
የተቆጣች እንደሁ፣ እርግፍ እንደ ሾላ!
እርግፍ እንደ ሾላ፣ ቁጣዋን ሰምቼ
እሆዷ እንድገባ፣ በጇ ተነስቼ።
እነኚህ ስንኞች ለምላሳችን ቀላል፣ ለስሜታችን ቅርብ ሆነው፣ ሙዚቃዊ ለዛቸው ሲወርሰንና ሲዋሃደን ይታወቀናል። ነገር ግን ሙዚቃ ብቻ ደሞ አይደለም። ሀሳብ ሲተላለፍበትም እናየዋለን። የግጥሙ ገፀሰብ ተባዕት ቢሆንም፣ በሦስተኛ መደብ የምትተረከው ግን አንስታይ ናት። ይህቺ እንስት የተቀመመችው ከዘፈን ገላ’ና ከለምለም እወዳ ነው ። የዘፈን ገላ እንዴት ያለ ነው? ረቂቅ ነውና አናውቀውም። ነገር ግን የሲናን በረሀ ባስናቀ ሀሩር ምድር ላይ ፤ እንደ ጥጥ የሚለሰልስ ቀዝቃዛ ነፋስ ጅስማችንን ዳሶ ሲሄድ የሚሰጠንን ስሜት ያጋባብናል። ለስላሳነቱ ውልብ ይልብናል። ውበቷን ይጠራብናል። እንዲያም ሆኖ ግን እንዲህ ያለችውን ውብ ሴት፣ ቤተ ክርስቲያን መግባቷ የተከለከለ መሆኑን ይተርክልናል። “ለምን?” ለሚለው ጥያቄ ምላሹ፤ “በደማምነቷ” የሚል ነው፡፡
ብዙ ጊዜ ዘፈኖቻችን መሀል ውበትን ለመግለፅ “ደማምዬ” የሚል ቃል መስማት የተለመደ ነው። በዚህ ግጥም ውስጥ ግን የተገለፀበት እማሬአዊና ፍካሬአዊ ፍቺው ለየቅል ነው። እውነት ነው፤ ከላይ ስለ ውበቷ እየነገረን ስለመጣ ቤተ ክርስቲያን መግባት የተከለከለችው በውበቷ ምክንያት ሊመስለን ይችላል። ነገር ግን በውበቷ ምክንያት ከቤተ ክርስቲያን ቅጥር ግቢ መግባት የተከለከለች እንስት አጋጥሞን አያውቅምና “ጅል ግጥም” ሊመስለን ይችላል። ነገር ግን ይህቺ እንስት “ደማምዬ ልጅ ናት” የተባለችበት ፍቺ “ውበቷን” ሳይሆን “የወር ግዴታዋን” መሆኑን ላጤነ አንባቢ፤ የገጣሚውን በቃላት የመጫወት ብቃትና ተዝናኖት ይገነዘባል:: ሌላው የገጣሚው ድንቅ ብቃት ግጥሙን የሚያስተላልፍበት ዘዴ ነው። “ገጣሚ አይሰብክም፤ ገጣሚ አያስተምርም፤ የነፍሱን ዘንግ በሚያወዛውዘው ወጀብ ውስጥ ሆኖ ቀለሙን ይረጫል እንጂ” እንዲል ደረጀ በላይነህ።
ለምሳሌ ያህል ቀጣዩን ግጥም እንመልከት. . .
ጣቷን ተከትዬ
ዐይን ዐይኗን እያየሁ ፣ ሰማዩን ታያለች
   ያመሻሹን ጀምበር ፣ አቅርራት እንደ’ንባ
ከጉም - ከብርሃን ፣ በስውር እጆቹ
   እግዜር ኅብረ - ቀለም ፣ ሰማዩን ሲቀባ
ወዲያው ሠምሮ ወዲያው ፣ የሚሰወረውን
   ያሣሣሉን ፈለግ ፣ እየተከተለች …
                           ተመልከት ትላለች።
“ተመልከት” ትላለች “ተመልከት እዚያ ጋ
ሰው አይታይህም - ወደማይደርስበት
                                   እጁን የዘረጋ? …
            ደሞ ከ’ርሱ በላይ
እያት ሳታመልጥህ ፣ ሳታመልጥህ እያት!
ከፀሐይ ግባት ስር ሌላ ፀሐይ ግባት
ሀምራዊ መስኳ ላይ ፣ ያልተጫነ ፈረስ
ቀለመ - ወርቅ ውሃ ፣ ከገነት የሚፈስ
ውሃው ዳር ገጣሚ ፣ እኒህን እያዬ
አየህ?! “ ትለኝና
እመለከትና ጣቷን ተከትዬ
ሄጄ ሄጄ እርሷው ጋር ፣ ይገታል ጉዞዬ
                   ይበዛል ስቃዬ …
አዬ!
ልነግራት ፈርቼ ፣ ያልነገርኳት ነገር
ካሳየችኝ ይልቅ ፣ ጣቷ ታምር ነበር!
በዚህ ግጥም ውስጥ አንዲት ሴት ሰማዩን እያየች፣አጠገቧ አብሯት ለተገኘ ወዳጇ እንዲህ ትለዋለች…
“ተመልከት” ትላለች “ተመልከት እዚያ ጋ
ሰው አይታይህም ወደ ማይደርስበት
                                       እጁን የዘረጋ? - እያለች ሰማዩ ላይ ስለምታየው የጉምና የብርሃን ተዋህዶ (ሃርሞናይዜሽን) የፈጠረውን ውበት ታወሳለታለች። እኒህን ሁለት መስመር ስንኞች ብቻ ተመርኩዞ፣ አንድ ሰው ብዙ ገፅ ትንታኔ ሊሰጥበት የሚያስችል ድንቅ መልዕክት አለው።  ከዚህ ስንኝ በላይ ለእምቅነት ማሳያ የሚሆን ስንኝ ከወዴት ይመጣል? ጉምና ብርሃን አይጨበጤ፣ አይዳሰሴ ናቸው። ሴቲቱ ሰማዩ ላይ የምታየው ምስል፤ አንድ ሰው ወደ ማይደርስበት እጁን ሲዘረጋ ነው። እሷም እጇን ትጠቁማለች፤ ወደ ማትደርስበት። ብትደርስበት እንኳ የማትጨብጠው የማትዳስሰው ወደሆነ የጉምና የብርሃን ምስል። ብዙ ሰው እንዲህ ነው። መዳረሻውን ሳያውቅ ይንጠራራል፤ ያለውን ሳያውቅ ለሸመታ ይወጣል፣ ትችትና አድናቆቱን ከእከሌ እንጂ ከራስ አይጀምርም።
የግጥሙ መቋጫ ላይ “እያት” እያለች ሰማዩን ስታሳየው የነበረው አብሯት የቆመው ሰው  እንዲህ ይላል፤ ከገዛ ልቡ ጋር ሲያወጋ. . .
አዬ!
ልነግራት ፈርቼ ያልነገርኳት ነገር
ካሳዬቺኝ ይልቅ ጣቷ ያምር ነበር!
ገጣሚው አካባቢውን ይወዳል፣ ልጅነቱን ይወዳል፣ ተፈጥሮን ይወዳል። ይሄንን የሚነግረን ግን በእጅ አዙርና በስውር እንጂ በጉልበቱ ተመክቶ በጠብ መንገድ ጉዳዩን እንደሚያስፈፅም ጎረምሳ አይደለም። ይልቁንም እንደ አሰላሳይ ባለ አዕምሮ ሰው እንጂ። ይሄ ነው ትልቁ የገጣሚ ብቃት።
ገጣሚው “ጥቢ በር” ብሎ በሰየመው የመድበሉ መግቢያ ላይ ያነሳው ሌላኛው ነገር ልጅነትን ነው። እንዲህ ይላል. . .
“ግጥምን ከምወድባቸው ዋነኛ ሃጃዎች አንደኛው፣ ልጅነትን ከነለዛ ቅጠሉ ስለሚያስታውሰን ነው። ስለሆነም ይሁነኝ ብዬ ባመጣኋቸው ጥቂት ግጥሞች አብረን እንቅበጥ” ብሎ አንባቢያንን ጭምር ይጋብዛል። በኔ እምነት እስካሁን ካየኋቸው የግጥም ሽብስቦች እንደ “ወደ መንገድ ሰዎች” ልጅነትን ከቁብ ቆጥሮ፤ በልጅነት ለዛ ስንኝ ሸምኖ ግጥምን ያለበሰን መድበል ያለ አይመስለኝም። ይሄን በማስረጃ ላቀርብ እችላለሁ. . .
ታላቁ ገጣሚ ደበበ ሰይፉ፤ “የብርሃን ፍቅር” በተሰኘ መድብሉ ውስጥ “ልጅነት” የምትል ግጥም  እናገኛለን።
በዚህ የግጥም ሥራ ውስጥ ገጣሚ ደበበ ሰይፉ “ልጅነት”ን በምልሰት ሊያስተዋውቀን ይሞክራል እንጂ በልጅነት ጫማ ቆሞ ፣ ልጅ ሆኖ ፣ እንደ ልጅ ታሞ፣ እንደ ልጅ ቦርቆ አይተርክልንም። ከጊዜ አንፃር ሙሉ ግጥሙን ባላሰፍረውም በስንኞቹ መሐል ግን ይሄን እናገኛለን… …
:
:
መች ጠፋችሁ
       ጓደኞቼ
       ካባ አልባሾቼ
እንደ ገዛኝ የልጅነት ሥልጣናችሁ?
የሕፃንነት ሞኝነት
የአዋቂ ብልጠት
ዙሪያ ቀለበት
የሕይወት ጉዘት።
:
:
በዛን የልጅነት መክሊት
ዛሬም እንነግድበት … …
በዚህ ስንኝ ውስጥ የምናገኘው “በዛን” እና “ዛሬን” የተሰኙት ቃላት የሚጠቁሙት ገፀ ሰቡ የልጅነት ጊዜው ካለፈ በኋላ በምልሰት የሚተርክልን፤ የልጅነት ዕድሜው ቆይታን መሆኑን ነው። ይሄ ብቻም አይደል። “እቴቴ” በተሰኘውም ሌላው ግጥሙ፣ ልጅነትን ያወሳል እንጂ ገፀ ሰቡ ግን ልጅ ሆኖ የተቀረፀ አይደለም። ገጣሚ መዘክር ግርማ በበኩሉ፤ በስራዎቹ ውስጥ ልጅነትን መስሎም፣ ሆኖም ሲያወጋን እናያለን። ይኸው ማሳያ. . .
“እዬ ንዬ ንዬ”
(የሕፃን ልጅ ግጥም) በሚለው ስራው ውስጥ የተቀረፀው ገፀ ሰብ ልጅነትን የተላበሰ ነው። ይሄን የሚያስረዳልን ሁለት ነጥቦችን ከጊዜ አንፃር አጠር አድርጌ ላንሳ።
፩) ሙሉ ግጥሙ በልጅ አፍ የሚነበብ መሆኑ ነው።
እርግጥ ይሄ ሀሳብ ብቻውን ላያሳምን ይችላል። አያቶች፣ ወይ አባቶች፣ ወይ ከፍ ያሉ ሰዎች፣ ከሕፃናት ጋር ወግ ሲገጥሙ፣ ጫወታ ሲያደምቁ በልጅነት አፍ ማውራታቸው የተለመደ ነውና ነው። ይሄን ለማሳመን እሩቅ መሄድ ሳይጠበቅብን፣  “አባትነት እኮ” ከሚለው ግጥሙ ላይ እነዚህን ስንኞች ለማሳያነት መጠቀም ይቻላል።
አባትነት እኮ ፣ አባትነት ማለት
ተኮሳትሮ መሮ ፣ ለመድሃኒትነት
በልብ ማፍሰስ ነው ፣ የ’ሹሩሩ ጅረት (ብሎ አፉን በፈታ ሰው አንደበት የአባትነትን ተግባር ከነገረን በኋላ)
እሹሉሉ ልጄ እምንድነው እሹ
እሹሉሉ ልጄ ትንሹ ቅዱሹ
ኸለ ኸነ ገታ ፣ ኸለ ኸነ ሽኮ
መኮለታተፍ ነው አባትነትኮ (ሲል ይተርክልናል።)
ከዚህም የምንረዳው፣ በዚህ ግጥም ውስጥ ያለውን ገፀ ሰብ ወክሎ፣ በልጅ አፍ ማውራትና እንደ ልጅ መተወን የሚችል ሁሉ፣ እራሱን ተክቶ ግጥሚቱን ማንበቡ በተገባ ነበር። ነገር ግን እውነትም ገጣሚው ለልጅነት ጊዜው ያለውን ከፍተኛ ስሜት ሊያጋባብን ስለሻተ፣ “እዬ ንዬ ንዬ” የሚለውን ግጥም ፤ በቅንፍ ውስጥ (የሕፃን ልጅ ግጥም) ብሎ ሀሳባችንን ሲያጥረው ፤ አድማሳችንን ሲገታው እናስተውላለን።
፪) ልጅነታዊ ሰላላ አመክንዮ
በዚህ ግጥም ውስጥ እንዲህ የሚል ስንኝ ሰፍሮ ይገኛል. . .
“ደሞ አሻንጉሊትሽ ፣ አንገቷን ሙቋታል
ልብስ ባመጣላት ፣ በጣ…ም ይበርዳታል”
በአዋቂዎች ዐይን ሲታይ የልጆች እሳቤ እንደ አካላቸው ትንሽ፣ እንደ ጅስማቸው ሰላላ ሆኖ መታየቱ አያጠራጥርም። በየትኛው ሀገር ነው “አሻንጉሊቷ ይሞቃታል” ብሎ አዋቂ ሰው ሀሳብ ላይ የሚወድቀው? በዚህም ብቻ አያበቃም። “አንሻንጉሊትሽ እንዳይሞቃት ልብስ ላምጣላት፤ ልብስ ባመጣላት በጣም ይበርዳታል” ይለናል። የዚህ አይነት የችግርና የመፍትሄ መጣረስ የሕፃንነት መገለጫ ነው።
ከሽፋን ስዕሉ ጀምሮ እስከ መድበሉ ፍፃሜ ድረስ በየስፍራው፤ ልጅነት በገጣሚው ብዕር ዘንድ አፅንኦት ተሰጥቶት ተደጋግሞ ተወስቷል። አንዲት ማጠናከሪያ የማጠቃለያ ስንኝ ላንሳ. . .
የገጣሚው ግጥምና የገጣሚው የልጅነት ዘመን፤ አካልና መንፈስ መሆናቸውን የሚያሳይ ግጥም፣ “ልጆች እንደነበርን” በሚል ርዕስ ሰፍሯል. . .
ልጅነታችንን ፣ “የሕይወት ታሪኬ” እያልኩ አላነሳም
የታሪካችንን ሕይወት ከቶ አልረሳም!…
ሌላኛው የመድበሉ ውበት አፈንጋጭነቱ ነው። በግጥም ውስጥ አፈንጋጭነት መልኩ ብዙ ቢሆንም፣ ለጊዜው በዳሰሳዬ ላነሳው የወደድኩት ግን ገፀ ጽሁፋዊ ማፈንገጥን ነው። አንድ ሁለቱን ብቻ ልጥቀስ፡፡ በመድብሉ ገፅ 65 እና 70 ላይ “አዉ…ሰዉ…መጣ…እ?!” እና “ደስ ይለኛል” የሚሉ ግጥሞች  ይገኛሉ። በሌላው ዓለምም ገፀ ፅሁፋዊ አፈንግጦት በስነግጥም ውስጥ በጉልህ ሲተገበር ይስተዋላል። በእኛ አገር የሥነግጥም ስራዎች ላይ የሉም ባይባልም መጠናቸው ትንሽ መሆኑን  በድፍረት መናገር እችላለሁ።
የሆነው ሆነና፣ ማንኛውም የሥነ-ግጥም አንባቢ፣ ገፅ 65 ላይ ያለውን ግጥም፣ አንዴ ተመልክቶ ይረዳዋል ማለት ይከብድ ይመስለኛል። ሥነግጥምን ለመረዳት ከሚያስችሉ ቁልፍ ነገሮች አንዱ፣ ለግጥሙ የተሰጠውን ርዕስ መመርመርና መረዳት መቻል ነው። በዚህም የተነሳ “አዉ…ሰዉ…መጣ…እ?!” የሚለውን በx ምልክት የሰፈረውን ግጥም፣ ከርዕሱ መፍቻ ቁልፍ እየተነሳን ግጥሙን መረዳት እንችላለን።
   አዉ … ሰዉ … መጣ … እ?!
አውርቶኝ                               አወራኝ
      አያቅም                    ብዙ ጊዜ
          ፈጣሪ               ስለፈጣሪ
               ስለ           ሰዉ
                     ሰዉ
              መጣፍ          እግዜር
   ይገልጥና                 ጠራህ ይላል
ምዕራፍ                               እራሱ
ይጠቅስና                             ሲጠራኝ
ይሄን ግጥም ልብ ላለው ሰው፤ የግጥሙ ሀሳብና ገፀ ጽሁፋዊ አፈንግጦቱ የሚጣረሱ አይደሉም። ይልቁንም የግጥሙን ሀሳብ የሚያጎላው እንጂ።
አዉርቶኝ አያውቅም ፈጣሪ ስለ ሰዉ
ሰዉ ስለፈጣሪ ብዙ ጊዜ አወራኝ
መጣፍ ይገልጥና ምዕራፍ ይጠቅስና
እግዜር ጠራህ ይላል እራሱ ሲጠራኝ
ይሄ ግጥም በX ምልክት የተቀመጠ ነው። ግማሹን የX አካል ብንሸፍነው፣ የV ወይም የራይት ምልክት ይሰጠናል። አንድ X የሁለት ራይቶች ጥምር ውጤት ነው። ያንዱ ሰው እውነት ለሌላው ሰው ሀሰት ሊሆን ይችላል። የሌላው ሰው እውነት ለአንዱ ደሞ ውሸት ሊሆን ይችላል።
ከሁሉም ተቀራራቢ የ X ፊደል ጫፎች ተነስቶ ወደ መሀል የሚሄድ መስመር ብንስል፣ የምናገኘው የቀስት ምስል መዳረሻው፣ የሁለቱ ራይቶች መጋጠሚያ ነጥብ ላይ ይሆናል። መጋጠሚያ ነጥቡ ጋ ያለው ቃል ደሞ “ሰዉ” የሚል ነው። ልክ እና እውነት። ስህተት እና ውድቀት፣ ከሰው ሰው ይለያያልና ነው፤ ማጠንጠኛውን “ሰው” ያደረገው ገጣሚው።
ሌላኛው ግጥም ገፅ 70 ላይ የሰፈረው “ደስ ይለኛል” የሚለው ስራ ነው። የግጥሙ ሀሳብ ውስጥ ገፀ ሰቡ ከጥቁር አሞራ ጋር እራሱን ሲያመሳስል ይስተዋላል። እያወሳ ያለው ስለ ጥቁር አሞራ ነውና “አሞራ ቀደደው ሰማይ አማረበት” የሚለውን ስንኝ፣ በደማቅ ጥቁር ቀለም ከሌሎቹ ስንኞች ለይቶ ከትቦት ይታያል። በደማቅ ጥቁር ቀለም መከተብ ብቻም ሳይሆን ክንፉን በዘረጋ የአሞራ ምስል ነው ስንኙን አስፍሮት የምናየው። በዚህ የተነሳ ምንም እንኳን የገፀ ጽሁፉ አፈንግጦት ከዚህ በተሻለ መልኩ መኳሸት የሚችል ቢሆንም፣ ገጣሚው ግን የማፈንገጥን እሳቤ በመድበሉ ውስጥ ማሳየት ችሏል እንድንል የሚያስደፍረን ይሆናል።
በዚህ መድበል ዙሪያ ብዙ ሰዎች የተሻለ ሀሳብ ሊሰጡበት እንደሚችሉ ይሰማኛል። እኔ ግን በወፍ በረር ከብዙ መዳፈር ጋር እንዲህ አየሁት። እናንተም አንብባችሁ የተሰማችሁን እንድትጋሩን በመጋበዝ በቀጣዩ ግጥም ልሰናበታችሁ።
እዬ ንዬ ንዬ
(የሕፃን ልጅ ግጥም)
እዝጋቤር ፀሐይን ፣ ጠዋት ሲጋግራት
ኋላ ስትበስል
እሳት ስትመስል
ፈረሴን ቼ ብዬ ፣ አመጣልሻለሁ።
ደሞ ሣር ቀለበት
መታረቂያ ጣትሽ - ላይ እንዳረግልሽ
አብረን እንጫወት ፣ ወንድም አይደለሁ?!
እሺ … እምቢ ነው? - ተይው
ትልቅዬ እቃቃ ፣ ከሰማይ ያከለ
አባባ ሲመጣ ፣ ያመጣልኝ የለ!
ደሞ ደሞ ደሞ …
ቢራቢሮ አለችኝ - አዘፍናታለሁ።
ኋላ ስትታለብ ፣ ወተት አላቀምስሽ!
ኋላ ስትታለብ ፣ ወተት እንድሰጥሽ
አብረን እንጫወት ፣ ወንድምሽ አይደለሁ?!
ደሞ አሻንጉሊትሽ አንገቷን ሙቋታል
ልብስ ባመጣላት ፣ በጣ…ም ይበርዳታል
እሺ ልብስ ላምጣ?
እሺ አመት በዓል ሆኖ ፣ እምቧዬ ላዋጣ
ተይው!
እኔኮ ትልቅ ነኝ ፣ አያት ዓመቴ ነው
አንቺኮ ትንሽ ነሽ ፣ አሸንፍሻለሁ።
ቤትሽን አይተሽ ነው - አይደል እምቢ ያልሽው?
ቆይ ትመጫታለሽ … … እሄድልሻለሁ!!
ደሞኮንዬዬ………እዬንዬንዬ
የናንተ ቤት ትንሽ ፣ የኛ ትልቅዬ
ዝናቡ አሳደገኝ ፣ ከሚመጣበት ላይ
ከዝጋቤር ቤት ጋራ ፣ ቤት አለን ከሰማይ።
ፈረሴን ቼ ብዬ ፣ በኋላ እንድወስድሽ
አብረን እንጫወት ፣ ተዪ ግን ስወድሽ
ተይ?!……

    የወዳጆቹ ማስታወሻ - ጋዜጠኛ መንግስቱ አበበ


         ላለፉት 18 ዓመታት በአዲስ አድማስ ጋዜጣ፣ በከፍተኛ ሪፖርተርነት ሲያገለግል የቆየው ጋዜጠኛ መንግሥቱ አበበ፣ ባደረበት ሕመም በሕክምና ሲረዳ ቆይቶ ባለፈው ቅዳሜ ህዳር 13 ቀን 2012 ዓ.ም. ከዚህ ዓለም በሞት የተለየ ሲሆን የቀብር ሥነሥርዓቱ እሁድ ህዳር 14 በቀጨኔ መድሃኒያለም ቤ/ክርስቲያን ቤተሰቦቹ፣ ወዳጅ ዘመዶቹና የስራ ባልደረቦቹ በተገኙበት ተከናውኗል፡፡
ጋዜጠኛ መንግሥቱ አበበ፣ የአዲስ አድማስ ጋዜጣን ከመቀላቀሉ በፊት በመንግሥት እየታተመ ይወጣ በነበረው ሳምንታዊ የዛሬዪቱ ኢትዮጵያ ጋዜጣ በዜናና አምድ አራሚነት፣. የጋዜጠኝነት ሥራን በ1977 ዓ.ም. የጀመረ ሲሆን ቀጠሎም ወደ አዲስ ዘመን ጋዜጣ በመዛወር፣ በሪፖርተርነት በኋላም የካቲት ይባል በነበረው ወርሓዊ የመንግሥት መጽሔት በተባባሪ አዘጋጅነት አገልግሏል፡፡ በመቀጠልም በዩኒቲ ዩኒቨርሲቲ ይታተም በነበረው ዕለታዊ አዲስ  ጋዜጣም በከፍተኛ ሪፖርተርነት አገልግሏል፡፡
በመጨረሻም ከ1994 ዓ.ም ጀምሮ ሕይወቱ እሰካለፈበት  ጊዜ ድረስ በአዲስ አድማስ ጋዜጣ ዝግጅት ክፍል፣ በተመደበበት የጋዜጠኝነት መስክ ሁሉ ሁለገብ ሆኖ የሰከኑና ሚዛናዊነትን የተላበሱ በሳል ጽሁፎችን ለአንባቢያን ሲያቀርብ የቆየ ከፍተኛ ሪፖርተር ነበር፡፡  
ጋዜጠኛ መንግሥቱ አበበ፤ በተለይም በማህበራዊ፤ በሳይንስና በጤና-ነክ ጽሁፎቹ በበርካታ አንባቢያን ዘንድ የተወደደና በሥራ ባልደረቦቹ የተመሰገነ ታታሪ ጋዜጠኛ ነበር፡፡  
አመለ ሸጋው ጋዜጠኛ መንግሥቱ አበበ፣ ለኢንፎርሜሽን ሳይንስ ከነበረው የጠለቀ ፍቅር የተነሳ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ሲከታተል የነበረውን የማኔጅመንት ትምህርት አቋርጦ፣ ዩኒቲ ዩኒቨርሲቲ በመግባት በኢንፎርሜሽን ማኔጅመንት ሳይንስ በባችለር ዲግሪ ተመርቋል::  
የአዲስ አድማስ ጋዜጣ ዝግጅት ክፍል፣ በጋዜጠኛ መንግሥቱ አበበ ሕልፈት የተሰማውን ጥልቅ ኃዘን እየገለፀ ለቤተሰቡ፤ ለዘመዶቹ፤ ለሥራ ባልደረቦቹና ለጓደኞቹ ሁሉ መጽናናትን ይመኛል፡፡ ፈጣሪ ነፍሱን በመንግስተ ሰማያት ያኑርለት፡፡


         «የአዲስ አድማሱ ጋዜጠኛ መንግስቱ አበበ፣ ከዚህ አለም በሞት በመለየቱ በእጅጉ ሀዘን ተሰምቶኛል።
መንጌን ለመጀመሪያ ጊዜ በአካል የተዋወቅሁት፣ የጉዞ አድዋ የመጀመሪያ ጉዞ ፍፃሜ ላይ፣ የካቲት 23 ቀን 2006 ዓ.ም. አድዋ ድረስ ከመጡ የጋዜጠኞች ቡድን አንዱ ሆኖ ነው።
ከተዋወቅን በኋላ በተደጋጋሚ ተገናኝተናል። ፍፁም ቅን ሰው ነበር። ለስራው በግሉ የሚወስደው ከፍተኛ ኃላፊነትና ለመልካም ነገር በፍጥነት ሁሌም የሚገኝ ሰው በመሆኑ እደሰትበት ነበር። ከዚህ አለም በሞት መለየቱን በመስማቴ በእጅጉ አዝኛለሁ።
ለቤተሰቦቹና ለስራ ባልደረቦቹ በሙሉ መጽናናትን እመኛለሁ።”
(ያሬድ ሹመቴ - ፌስቡክ)
***
«የቀድሞ የአዲስ አድማስ ጋዜጣ ባልደረባዬ፣ ጋዜጠኛ መንግሥቱ አበበ፣ ከዚህ ዓለም መለየቱን ፌስቡክ ላይ አነበብኩ።
አንዳንድ ጊዜ ከሩቅ ሆኖ ነፍስ ይማር ማለትም ይተናነቃል። ምናልባት ሕይወቱ ማለፉን መቀበል አቅቶኝ ይሆናል።
መንጌ ጥሩ ባልደረባዬ ነበር። ብዙ ሳቆችን አብረን ስቀናል። አገሬ ተመልሼ የማገኛቸው ሰዎች ቁጥር በየጊዜው እየቀነሰ ሲመጣ በጣም ያስከፋል። ግን ምን ይባላል? የፈጣሪ ሥራ አይቀየር።
ለቤተሰቦቹና ለአዲስ አድማስ ጋዜጣ ቤተሰቦች መፅናናቱን ይስጣችሁ። እግዚያብሔር ነፍስህን በአፀደ ገነት ያሳርፈው። ደህና ሁን፤ ወንድሜ መንጌ!”
(ጽዮን ግርማ ታደሰ - ፌስቡክ)
***
“ከዚህ ዓለም በሞት የተለየንን ጋዜጠኛ መንግሥቱ አበበን፣ በሥራዎቹ ለመጀመሪያ ጊዜ ያወቅሁት በ”አዲስ ዘመን” ጋዜጣ የ”ሕብረተሰብ” አምድ አዘጋጅ ሆኖ በሚያቀርባቸው ፅሑፎቹ ነበር።
ከዚያ በኋላ በ‘90ዎቹ መጀመሪያ  በ”ዕለታዊ አዲስ” ጋዜጣ ኤዲተርነት፣ ላለፉት 15 ዓመታት ደግሞ በተወዳጅዋ “አዲስ አድማስ” ጋዜጣ ላይ ከከፍተኛ ሪፖርተርነት እስከ አዘጋጅነት ሠርቷል።
በጋዜጠኝነት ሙያ የአንድ ጎልማሳ ዕድሜን ያሳለፈው መንግሥቱ አበበ ፤ ጋዜጠኛነትን  ታስሮ መግነኛ፣ የፖለቲካ መሸቀጫ፣ ጥገኝነት ማግኛና ወደ ሌላ ሙያ መሸጋገሪያ ድልድይ አድርገው የሚያዩ “የሥም ጋዜጠኞች” በሞሉባት ሀገር ላይ በሙያው በቅቶ፣ በሙያው ታምኖ፣ ሥነ ምግባር ጠብቆና “ግነን በሉኝ” ሳይል፣ ድምፁን አጥፍቶ፣ ያለፈ ጎምቱ ጋዜጠኛ ነው። ስለ ጠባዩም ባልደረቦቹ ሲያወጉኝ፤ ”ትሁትና ከአፉ መጥፎ የማይወጣው ሰው ነበር” ብለውኛል፡፡
በሠላም እረፍ መንጌ !!!”
(ጀሚል ይርጋ - ፌስቡክ)
***
“መንጌ፤ ከረጅም ጊዜ ጓደኞቼ አንዱ ብቻ ሳይሆን የሙያ ባልደረባዬም ጭምር ነበር:: እኔ በኢትዮጵያ ቴሌቪዥን ውስጥ እሰራ በነበረበት ጊዜ፣ መንግስቱ ደግሞ በኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት “አዲስ ዘመን” ጋዜጣ ላይ በጋዜጠኝነት ይሰራ ነበር፤ ሙያችን ያገናኘን ነበር፡፡
ከጭምትነቱ፤ ከትሁትነቱና ሰው አክባሪነቱ በላይ ስለ መንግስቱ ሳስብ በጣም የሚገርመኝ፣ ምን ቢቸገር ክብሩን የማያዋርድና ብዙዎች ዘንድ የማይታይ ጨዋ ሰው መሆኑ ነበር፡፡
ሙያውን በማክበሩና መወስለትን ስለሚጠየፍ ሳይጠቀም የኖረ ሰው ነበር፡፡
ሕመሙ በጠና ሰዓት እንኳን ሰውን ያስቸገረ እየመሰለው ዕርዳታ ማግኘት ሳይችል ተጎድቶ ያለፈ ሰው ነው፡፡  ለመንግስቱ አበበ የነበረኝን ክብር በተለየ ሁኔታ ከፍ ያደረገልኝ ሌላው ነገር ደግሞ፣ በህይወቱ የመጨረሻ ሰዓት ላይ ያደረገው እጅግ ታላቅ ነገር ነው፡፡
በእጁ ላይ የነበረችው እጅግ ትንሽ ጥሪት፣ ለኢትዮጵያ ልብ ሕሙማን ሕፃናት መርጃ እንድትውልለት መናዘዙ፣ መንጌ ለሁላችንም ትምህርት ሰጥቶን ያለፈበት ታላቅ ተግባር ነው ብዬ አምናለሁ፡፡ ነፍሱን ይማርልን!...”
መለሰ አወቀ
(የቀድሞ የሙያ አጋርና ጓደኛ)
***
“ከአንደበቱ ክፉ ቃል የማይወጣው፤ በቻለው አቅም ሁሉ ለሰዎች በጎ ነገር ለማድረግና ለማስደሰት የማይታክት መልካም ወዳጄ ነበር - መንግስቱ አበበ፡፡
የመንጌ ትጋትና ጥረት እጅግ የሚያስገርም ነበር፤ በህመም እየተሰቃየ ባሳለፋቸው ጊዜያት ሁሉ፣ ከስቃይ ጋር እየታገለ ስራውን ለማከናወን ደፋ ቀና ማለቱን አላቋረጠም ነበር:: መንጌ ከመልካምነቱ፣ ከቅንነቱና ከትጋቱ ጋር ወደማይቀረው ሄደ! ፈጣሪ ነፍስህን በገነት ያኑራት ጓዴ!...”
አንተነህ ይግዛው
(የስራ ባልደረባና ጓደኛ)
***
‹‹መንጌ ክብርና ኩራቱን እንደጠበቀ ነው ያለፈው››
መንጌን ያወቅኩት የአዲስ አድማስ ባልደረባ ከመሆኔ አስቀድሜ በተለያዩ የስራ ስምሪቶች ላይ ነው፡፡ በተለይም በ2003 ዓ.ም ወደ ነቀምት አብረን ከተጓዝንና አራት ቀናትን በስራ ላይ ካሳለፍን በኋላ ገራገርነቱን፣ ትህትናውን፣ ተጫዋችነቱንና ቅንነቱን ይበልጥ ለማወቅ ችያለሁ፡፡
ባለፉት 6 ዓመታት በአዲስ አድማስ ጋዜጣ አብሬው ስሰራ ስራውን እንዴት እንደሚወድ ከባልደረቦቹ ጋር እንዴት እንደሚግባባ ተረድቻለሁ፡፡
መንጌ በተለይ ያለፉትን ሁለት ዓመታት በበርካታ ተደራራቢ ህመሞች ጫና ውስጥ ሆኖ እንኳን ከስራውና ከስራ ቦታው ላለመለየት ከህመሙ እየታገለ ወደ ቢሮ ስራውን ይዞ ብቅ ሲል በአንድ በኩል ስናዬው ደስ ሲለን በሌላ በኩል ከህመሙ ጋር የሚገጥመውን ትግል ከፊቱ ላይ ማንበብ በእጅጉ ያሳቅቀን ነበር፡፡
አንድ ቀን መንጌ ለምን እረፍት አታደርግም ለምንስ እያመመህ ትመጣለህ? ስል ጠየቅኩት ‹‹ለበሽታማ እጅ አልሰጥም ደሞም ተኝቶ ህመም ከማዳመጥ መንቀሳቀስ ይሻላል አሁን እኮ ደህና ነኝ›› አለኝ፡፡ ከዚያ በኋላ ለምን ትመጣለህ ብዬው አላውቅም ጠፋ ካለ ግን አያስችለኝም ስልክ እደውላለሁ፡፡ ደህንነቱን ይነግረኛል:: መንጌ አንጋፋ ቢሆንም አብዛኞቹ ወዳጆቹና ጓደኞቹ ወጣቶች ናቸው፡፡ ምክንያቱም መንጌ የወጣት ነፍስ ነው ያለው፡፡ መታመሙን ሲሰሙ ገንዘብ ካልሰበሰብን ካልረዳነው ያሉት ብዙዎች ናቸው ግን እሱ በዚህ ጉዳይ አይደራደርም አይደረግም አለ፡፡ ሁለት የጋራ ጓደኞቻችን በእኔ በኩል ገንዘብ ልከው ለመቀበል ፈቃደኛ አልሆነም፡፡
ከአንድ ባልደረባዬ ጋር እግሩ ላይ ወድቀን ስንሰጠው እንኳን ደስተኛ አልነበረም ሁሌም በራስ መተማመኑ ለስራው ያለው ፍቅር እኔን ያበረታኝ ነበር፡፡ አንድ ቀን ክፉ ሲወጣው፣ ሲጨቃጨቅ ሰምቼው የማላውቀው መንጌ ከነደግነቱ ከነክብሩ እና ከነኩራቱ ነው የተለዬን:: የሰማይ አምላክ ነፍሱን በደጋጎች ጎን ያሳርፈው መቼም አንረሳውም፡፡ በዚህ አጋጣሚ በርካታ ጓደኞቹ ጋዜጠኞች መንጌን ለመሰናበትና ፍቅርና አክብሮታችሁን ለመግለጽ ከስራ ሰዓታችሁ ቀንሳችሁ በቀብር ሥነ ሥርዓቱ ላይ ስለተገኛችሁ አክብሮቴን ልገልጽላችሁ እወዳለሁ፡፡  
ናፍቆት ዮሴፍ (ጋዜጠኛ)

      የአለማችን ስደተኞች ቁጥር 272 ሚሊዮን ደርሷል

               በመላው አለም የስደት ህይወትን በመግፋት ላይ የሚገኙ ሰዎች ቁጥር 272 ሚሊዮን መድረሱንና ይህም ከአጠቃላዩ የአለም ህዝብ 3.5 በመቶ ያህሉ ስደተኛ መሆኑን እንደሚያመለክት አለማቀፉ የስደተኞች ድርጅት አስታውቋል፡፡
ድርጅቱ ከትናንት በስቲያ ባወጣው አመታዊ ሪፖርቱ እንዳለው፤ በርካታ ዜጎቿ የተሰደዱባት ቀዳሚዋ የአለማችን አገር ህንድ ስትሆን፣ 17.5 ሚሊዮን ህንዳውያን የስደት ኑሮን በመግፋት ላይ ይገኛሉ፡፡ ሜክሲኮ በ11.8 ሚሊዮን ስደተኛ ዜጎች በሁለተኛ ደረጃ ላይ መቀመጧን የጠቆመው ሪፖርቱ፤ 10.7 ሚሊዮን ዜጎች የተሰደዱባት ቻይና በሶስተኛ ደረጃ ላይ እንደምትቀመጥ አመልክቷል፡፡
በመላው አለም ከሚገኙ 272 ሚሊዮን ስደተኞች መካከል 52 በመቶው ወንዶች መሆናቸውን የጠቆመው አለማቀፉ ሪፖርት፤ የአለማችን ስደተኛ ህጻናት ቁጥርም ከ31 ሚሊዮን በላይ እንደሚሆን ይፋ አድርጓል፡፡ በርካታ ቁጥር ያላቸው የሌሎች አገራት ስደተኞች የሚገኙባት ቀዳሚዋ የአለማችን አገር አሜሪካ መሆኗንና በአገሪቱ 50.7 ሚሊዮን ያህል አለማቀፍ ስደተኞች እንደሚገኙም ሪፖርቱ አስታውቋል፡፡ በ2018 ስደተኞች ወደ አገራቸው የላኩት ገንዘብ 689 ቢሊዮን ዶላር እንደሚደርስ የጠቆመው ሪፖርቱ፤ ህንድ 78.6 ቢሊዮን ዶላር፣ ቻይና 66.4 ቢሊዮን ዶላር፣ ሜክሲኮ 35.7 ቢሊዮን ዶላር ከስደተኞች የተላከላቸው የአለማችን ቀዳሚዎቹ ሶስት አገራት እንደሆኑ አመልክቷል፡፡

    በታንዛኒያ ባለፈው እሁድ በተከናወነው አገራዊ ምርጫ፣ ገዢው ፓርቲ 99.9 በመቶ ድምጽ አግኝቶ ማሸነፉን ይፋ ማድረጉን ተከትሎ፣ እንግሊዝና አሜሪካ ምርጫውን መቃወማቸውን ቢቢሲ ዘግቧል፡፡
የሁለቱ አገራት አምባሳደሮች ባለፈው ማክሰኞ ባወጡት መግለጫ፤ በታንዛኒያ ስምንት ዋነኛ ተቃዋሚ ፓርቲዎች ባልተሳተፉበት ሁኔታ የተካሄደውና መንበረ ስልጣኑን የተቆጣጠረው ቻማ ቻ ማፒንዱዚ ፓርቲ፣ 99.9 በመቶ ማሸነፉን ያወጀበት ምርጫ ተቃዋሚዎችን ያገለለ፣ ታዛቢዎች እንዳይሰማሩ የተደረጉበትና ብዙ ጉድለቶች የነበሩበት መሆኑ የምርጫውን ውጤት ጥያቄ ውስጥ ይጥለዋል ሲሉ መተቸታቸውን ዘገባው አመልክቷል፡፡
በምርጫው ለመወዳደር በዕጩነት ከቀረቡት የአገሪቱ ተቃዋሚ ፓርቲዎች ተወዳዳሪዎች መካከል ከግማሽ በላይ የሚሆኑት፣ በቅድመ ምርጫ ሰነዶች ላይ የቃላት ግድፈት ፈጽመዋል በሚሉና ሌሎች ተልካሻ ምክንያቶች በምርጫ ቦርድ ከእጩነት መባረራቸውን ያስታወሰው ዘገባው፤ ይህም የምርጫውን ውጤት ጥያቄ ውስጥ እንደከተተው ጠቁሟል፡፡

  የአለማችን ቁጥር አንድ ባለጸጋ ጄፍ ቤዞስ በአሜሪካ ውስጥ ለሚገኙ መኖሪያ ቤት የሌላቸው ዜጎች መርጃ የሚውል 98.5 ሚሊዮን ዶላር መለገሳቸውን ፎርብስ መጽሄት ዘግቧል፡፡የአማዞኑ መስራችና ዋና ስራ አስፈጻሚ ጄፍ ቤዞስ፣ በ23 የአሜሪካ ግዛቶች ውስጥ ለሚኖሩ ቤት አልባ ዜጎች መኖሪያ ቤት ለሚሰሩ ድርጅቶች ገንዘቡን መለገሳቸውን የጠቆመው ዘገባው፤ግለሰቡ ባለፈው አመትም ለተመሳሳይ አላማ 97.5 ሚሊዮን ዶላር በስጦታ ማበርከታቸውን አስታውሷል፡፡

  በአለማችን ባለፈው የፈረንጆች አመት 2018፣ ከሽብር ጥቃቶች ጋር በተያያዘ ለሞት የተዳረጉ ሰዎች ቁጥር በ15.2 በመቶ መቀነሱንና በአመቱ ለሞት የተዳረጉ ሰዎች 15 ሺህ 952 መሆናቸውን አንድ አለማቀፍ ሪፖርት አስታውቋል፡፡
ተቀማጭነቱ በሲድኒ የሆነው ኢንስቲቲዩት ፎር ኢኮኖሚክስ ኤንድ ፒስ የተባለ ተቋም ያወጣውን አመታዊ ሪፖርት ጠቅሶ ዴችዌሌ እንደዘገበው፤በሽብር ጥቃት የሞቱ ሰዎች ቁጥር ለመቀነሱ በምክንያትነት ከተጠቀሱት ጉዳዮች መካከል የአልሻባብና የአይሲስ መዳከም አንዱ ነው፡፡ በአመቱ በሽብር ጥቃት የሞቱ ሰዎች ቁጥር በከፍተኛ ሁኔታ የቀነሰባቸው ቀዳሚዎቹ የአለማችን አገራት ሶማሊያና ኢራቅ መሆናቸውንም የተቋሙ ሪፖርት ያመለክታል፡፡
በአመቱ ብዙ ሰዎችን ለሞትና ለአካል መቁሰል በመዳረግ በቀዳሚነት የተቀመጠው ቡድን የአፍጋኒስታኑ ታሊባን ሲሆን ቡድኑ 1ሺህ 443 የሽብር ጥቃቶችን በመፈጸም፣ 7 ሺህ 379 ሰዎችን ለሞት ዳርጓል ተብሏል፡፡ በ2008 በኢራቅ 1 ሺህ 131 የሽብር ጥቃቶች ተፈጽመው፣ 1 ሺህ 54 ሰዎች መገደላቸውን የጠቆመው ሪፖርቱ፤በናይጀሪያ በተፈጸሙ 562 የሽብር ጥቃቶች 2 ሺህ 40 ሰዎች መገደላቸውንም  አመልክቷል፡፡ በአመቱ ምንም እንኳን በሽብር ጥቃት ሳቢያ ለሞት የተዳረጉ ሰዎች ቁጥር ቢቀንስም፣ ሽብርተኝነት ግን በአለማቀፍ ደረጃ እየተስፋፋ መምጣቱንና በአለማችን 71 አገራት ውስጥ ቢያንስ አንድ ሰው ከሽብር ጋር በተያያዘ ለሞት መዳረጉንም ሪፖርቱ አውስቷል፡፡

  አንዳንድ ዕውነቶች ሲያረጁ ተረት ይመስላሉ፡፡ ትምህርትነታቸው ግን ዘመን - ተሻጋሪ ነው፡፡
ባለፈው ዘመን አንድ ሰው ጐረቤቱን በፖለቲካ ሰውነት (በመንግሥት ወጋኝነት) ይጠረጥረዋል:: በጣም ስለሚፈራውም  ግራ ቀኙን እያጣራ ነው መንገድ የሚሄደው፡፡ ሲወጣ ሲገባ ባየው ቁጥር እየተሸማቀቀ ነው የሚያልፈው፡፡ ጐረቤትዬው ኮስታራ ነው፡፡ ግን ሰው ቀና ብሎ ያይም:: ልጆቹ ከልጆቹ ጋር ሊጫወቱ ሲመጡ፤ “እናንተ ልጆች አርፋችሁ ቤታችሁ ተቀመጡ፡፡
ኋላ ጣጣ ታመጡብኛላችሁ!” እያለ ይቆጣቸዋል፡፡
የልጆቹ ኳስ ጐረቤትየው ግቢ ከገባ፤ ጭንቅ ነው።
“ይሄዋ እንደፈራሁት መዘዝ ልትጐትቱብኝ ነው!” ብሎ ያፈጥባቸዋል፡፡
ሚስት ትሄድና ኳሱን ታመጣለች፡፡ ጐረቤታሞቹ ሚስቶች ቡና ይጠራራሉ፡፡
ይሄኛው ባል፤
“ኋላ ነግሬሻለሁ፡፡ አፍሽን ሰብስበሽ ተቀመጪ፤ ምን ፍለጋ ቡና እንደሚጠሩሽ አይታወቅም” እያለ ያስጠነቅቃታል፡፡
 “ኧረ እኛ ምንም የፖለቲካ ነገር አናወራም፡፡ ሞኝ አደረከን እንዴ” ትለዋለች ሚስት፡፡
ባል፤ 
“አሄሄ አይምሰልሽ! ዛሬ ሣር - ቅጠሉ የሰው አፍ ጠባቂ ነው፡፡ ይቺ ሴትዮ እያዋዛች እንዳታወጣጣሽ!”
ሚስት፤
“ቆይ፤ መጀመሪያ ነገር፤ እኔ ምን አለኝና ነው እምታወጣጣኝ? ምን የደበቅኩት ፖለቲካ አለኝ?”
ባል፤
“እኔ አላውቅልሽም ወዳጄ! ብቻ ጠንቀቅ ነው!” ይላትና ይወጣል፡፡
አንድ ቀን እዚሁ ጐረቤት ጠበል ተጠሩ፡፡
ሚስት ለባሏ፤
“ጠበል ተጠርተናል ጐረቤት፡፡ እንሂድ?”
ባል፤ “አልሄድም” ይላል፡፡
ሚስት፤ “አክብረው ጠርተውሃል ምናለ ብትሄድ” ብላ ትሞግተዋለች፡፡
ባል፤ “አልሄድም ብያለሁ አልሄድም”
“እሺ፤ ለምን ቀረህ ቢሉኝ ምን እመልሳለሁ?”
“ትንሽ አሞት ተኝቷል በያቸው በቃ” አለ ቆጣ ብሎ፡፡
 ሚስት ሄደች፡፡ ባል ቀረ፡፡
አንድ ቀን ታዲያ አጋጣሚ ሆኖ ባል ወደ ሥራ ሊሄድ ውይይት ላይ ተሳፍሯል፡፡ ጫፍ በሩ ጋ ነው የተቀመጠው፡፡
ጐረቤትየው በዛው ታክሲ ሊሳፈር ይመጣል፡፡ ሳያስበው እግሩን ረግጦት ይገባል፡፡
ይሄኔ ባል ወደ ሰውዬው ዞር አለና፤
“ወንድሜ፤ የከፍተኛ ሊቀመንበር ነህ እንዴ?” ብሎ ይጠይቃል፡፡
“አይደለሁም” ይለዋል ጐረቤትዬው፡፡
“የቀበሌ ሊቀመንበር ነህ?”
“አይደለሁም”
“የአብዮት ጥበቃስ?”
“አይደለሁም”
“እሺ ካድሬ ነህ?”
“አይደለሁም”
“ታዲያ ምናባክ ያራግጥሃል? ና ውጣ ከፈለክ ይዋጣልን!”
“ኧረ ወዳጄ እኔ ምንም ጠብ ውስጥ የምገባ ሰው አይደለሁም፡፡ አሁን የጠየከኝን ሁሉ “አንተ ነህ” ብዬ ስንት ዘመን ስሰጋና ስፈራህ ኖርኩኮ!” አለው፡፡
*    *    *
ጥርጣሬ ቤቱን የሠራበት ማህበረሰብ ደስተኛና በተስፋ የተሞላ አይሆንም፡፡ መጠራጠርና መፈራራት ባለበት ቦታ ግልጽነት ድርሽ አይልም፡፡ አሜሪካዊው የንግድ ሰው ማክ ዳግላስ፤ “ጭምት ነብሶችን ትናንሽ ጥርጣሬዎች ለውድቀት ይዳርጓቸዋል፡፡ ጠባብ አመለካከት ያለው፤ ፍርሃት የወረረውና አመንቺ ህብረተሰብ ሽንፈቱን ያረጋገጠ ነው” ይለናል፡፡
“ጠርጥር” የሚል ዘፈን በሚያስደስተው ህብረተሰብ ውስጥ እርግጠኝነትን ፈልጎ ማግኘት ከባድ ነው። ይሄ ሥር ከሰደደ ደግሞ መድሐኒት አይገኝለትም፡፡ “በሽታው ሥር-የሰደደ ከሆነ ሞቱንም መዳኑንም መተንበይ አስተማማኝ አይደለም” ይለናል የግሪኩ የህክምና አባት፤ ሒፖክራተስ፡፡
ጥርጣሬ የበዛበት ማህበረሰብ አገር ለመገንባት አስተማማኝ ኃይል አይሆንም፡፡ መልካም አስተዳደርን ለማበልፀግ ይከብደዋል፡፡ ከእያንዳንዱ ድርጊት ጀርባ አንድ ጥርጣሬ እየኖረን ወደፊት መራመድ አይቻልም:: ግልፅነት ከሌለ ዴሞክራሲ ደብዛው ይጠፋል፡፡ ኢ-ፍትሐዊነት ይነግሣል፡፡ ሙስና ያጥጣል። ሚስጥራዊነት ያይላል፡፡ በመጨረሻም፤ “በልቼ ልሙት!” መፈክር ይሆናል!! በሀገራችን ታሪክን እንኳ በጥርጣሬ ማየት የተለመደ ሆኗል፡፡ የተዘመረላቸው አሉ፡፡ ያልተዘመረላቸው አሉ፡፡ እየተዘመረላቸው የማይታወቁ አሉ፡፡ ለምሳሌ የሰላሌው ጀግና አቢቹ፡፡ አዶልፍ ፓርለሳክ እንደፃፈው፤ “ይቺ አንድ ፍሬ ደጃዝማች! ከኛ በላይ ጀብዱ እየሰራች መሆኑን እንሰማለን!” አሉ አሉ ጃንሆይ፤ ስለ አቢቹ ሲናገሩ፡፡
“አቢቹ ነጋ ነጋ …. ቆሬን ሲወራኒኒ ለቺቱ ነጋ ነጋ …… አምቱን ሲላሊኒ”
(“አቢቹ ሰላም ሰላም አቢቹ እሾህ አይውጋህ አቢቹ ክፉ አይይህ አቢቹ ዐይን አያይህ” እንደማለት ነው፡፡)
ይህ የተዘፈነው ለአቢቹ ነው፡፡ ዛሬም ይዘፈናል፡፡ ግን አቢቹን ሰው አያውቀውም “ዛሬ አዝማሪው ሳይቀር ስለ ራሶች ጀግንነትና ስለ ንጉሠ ነገሥቱ ታላቅነት፤ ማንጎራጎሩን እርግፍ አድርጎ ትቶታል…” ይለናል፤ ያው ፀሐፊ፡፡ ልብ ያለው ግን የለም፡፡ ምናልባት የነገሥታቱ
ጀግኖች እንዳይወደሱ ሆን ተብሎም ታሪክ ተጋርዶ ይሆናል፡፡ ይሄም ያው ጥርጣሬ ነው፡፡
ስለ መሪዎች ትተን ስለ ህዝብ ወይም ስለ ህዝባዊ ጀግኖች እንዘምር ነው ነገሩ፡፡ ያልነቃ ህብረተረሰብ ተጠራጣሪነቱ ያይላል፡፡ በዕውቀትና በትምህርት ያልዳበረ ማህበረሰብ ተጠራጣሪነቱ ያይላል። የማይተማመኑ ፖለቲከኞች ያሉትና የሚመሩት ማህበረሰብ ተጠራጣሪነቱ ያይላል፡፡ በዚህ ላይ ከፖለቲካው ሥርዓት ጋር አለመግባባት ከተጨመረበት ጨርሶ ማበድ ነው፡፡ “ማሰብም ሊገታ ይችላል” እንዳለው ነው፤ቲዮዶር አዶርኖ-የጀርመኑ ፈላስፋ፡፡ “አንበሳና የበግ ግልገል አብረው ሊተኙ ይችላሉ፡፡ ችግሩ የበግ ግልገሏ እንቅልፍ አይኖራትም” ይላሉ ፀሐፍት፡፡ እንደተጠራጠረች መንጋቱ ነው ማለታቸው ነው፡፡
ከጥርጣሬ የምንወጣው ዕውነቱን በማወቅ ነው፡፡ መረጃዎች በቀጥታ ሲደርሱ ነው፡፡ መረጃ ሲጠራ ዕውነት ማየት ይጀመራል፡፡ ካልጠራ ጎሾ ያጎሸናል፡፡ የተማሩ ያስተምሩ፡፡ የነቁ ያንቁ፡፡ ያወቁ ያሳውቁ፡፡ “አውራ ዶሮ ራሱ ሳይነቃ ሌላውን አይቀሰቅስም” የሚባለውን ልብ እንበል፡፡