በ43 ሚሊየን ብር የቴክኖሎጂ ማስፋፊያ ሊሠራ ነው “የጉምሩክ አሰራር ቀልጣፋ አይደለም”

ለአገራችን እንግዳ ይሁን እንጂ በኤስያና በብዙ የአፍሪካ አገራት ታዋቂ ነው፡፡ በአፍሪካ፣ በናይጄሪያ፣ በታንዛንያ፣ በኮንጎ ኪንሳሻ፣ በሴኔጋልና በኬንያ፤ በኤስያ ደግሞ በሕንድ፣ በዱባይ፣ በሆንግኮንግ፣ በቪየትናም፣ … በአጠቃላይ በመላው ዓለም ከ20 አገሮች በላይ ቅርንጫፎች አሉት - ሞባይልና የተለያዩ የኤሌክትሮኒክስ ዕቃዎች አምራች የሆነው ጂኦቴል፡፡ መሠረቱ ቻይና ሸንዘን የሆነው ጂኦቴል፤ መካከለኛ ሞባይሎችን ዲዛይን እያደረገ የሚያመርት የኤሌክትሪክ ኩባንያ ነው፡፡ በኢትዮጵያ የተለያዩ ሞባይሎች ለመገጣጠም ሥራ የጀመረው በቅርቡ ነው - ባለፈው ዓመት ኅዳር ወር፡፡ “ተልዕኳችን፣ ለአጠቃቀም ቀላልና ምቹ፣ ከፍተኛ ጥራትና ተመጣጣኝ ዋጋ ያላቸው ሞባይሎች በማቅረብ በዓለም ዙሪያ የሚደረጉ ግንኙነቶችን ቀልጣፋና ተደራሽ ማድረግ ነው” ይላሉ፤ በኢትዮጵያ የጂኦቴል ሴልስ ማናጀር ሚ/ር ኮቢ፡፡ “የእኛ መርህ፤ ለብቻ መበልፀግ ሳይሆን ከአጋሮቻችን ጋር ማደግና የተሻለ ሕይወት መፍጠር ነው፡፡ ዓላማችን በመተባበር፣ በጋራ እምነት ላይ ተመሥርቶ ሰጥቶ መቀበል (win-win) ነው፡፡

ለስኬታችንና ለተወዳዳሪነት መሠረት የሆነን፣ ከማንም በላይ ለሰዎች ፈጠራ ትኩረትና እውቅና መስጠታችንና የአገር ውስጥ ጥሬ ሀብት መጠቀማችን ነው” ብለዋል፡፡ ሚ/ር ኮቢን በዚች አገር ኢንቨስት ለማድረግ ምን እንዳነሳሳቸው ጠየቅኋቸው፡፡ “ኢትዮጵያ ፈጣን ዕድገት እያስመዘገቡ ካሉና ነዳጅ አምራች ካልሆኑ 10 የዓለም አገራት አንዷ ናት። ወደ አገር ውስጥ የሚገባ ማንኛውም ካፒታልና እውቀት ኢኮኖሚውን ከፍ ያደርጋል፡፡ በዚህ ላይ ካፒታልና እውቀት ወደ ውስጥ የሚገባው በሁለት አቅጣጫ ነው፡፡ አንዱ ቻይናውያን ኢንቨስት የሚያደርጉት ነው፡፡ ሌላው ደግሞ በውጭ አገራት የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን ለዘመዶቻቸው የሚልኩት ከ1.5 ሚሊዮን በላይ ዶላር ነው፡፡ በዓለም ባንክ ሪፖርት መሠረት ባለፉት 10 ዓመታት ቻይናውያን ከአንድ ቢሊዮን ዶላር በላይ ኢንቨስት አድርገዋል። በውጭ አገራት የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን ደግሞ የአገሪቷን አጠቃላይ ምርት 10 በመቶ ወይም 3.2 ቢሊዮን ዶላር ያህል ወደ ኢኮኖሚው አስገብተዋል፡፡ “በኢትዮጵያ ከውጭ ወደ ኢኮኖሚው የሚገባውን ኢንቨስትመንት (ፎሬይን ዳይሬክት ኢንቨስትመንት) ከምርታማ ዕድገት ጋር ለማቆራኘት ያለው ዕድል ጠባብ ቢሆንም፣ መንግሥት፣ ሕዝብና ኢኮኖሚው፣ ዝግ ከሆነ ባህላዊ ኢኮኖሚ ተላቅቆ ፈጣን የሆነውን የዓለም ገበያ ይቀላቀላል የሚል እምነት አለን፡፡ እነዚህንና ሌሎች የዕድገት አማራጮችን በማጥናት ነው በኢትዮጵያ ኢንቨስት ለማድረግ የወሰነው” በማለት አብራርተዋል፡፡ ጂኦቴል በኢትዮጵያ እያደረገ ያለውን እንቅስቃሴ ያስረዱን፣ የጂኦቴል ባለቤት የሚ/ር ዣዥዋ አማካሪ አቶ ሰይፈ ስዩምና የማርኬቲንግ ኃላፊው አቶ አብዱልዓሊም አብደላ ናቸው። ጂኦቴል በኢትዮጵያ ሲመሠረት ካፒታሉ ምን ያህል ነው? አልኳቸው፡፡ አንድ ሚሊዮን 600ሺህ ብር ነበር፡፡

============

ምን ዓይነት ሞባይሎች ነው የምታመርቱት? በአሁኑ ወቅት ስማርት ፎን (ታብሌት) ወይም ሚኒ ኮምፒዩተር እና ተች ስክሪን ጨምሮ 22 ዓይነት የተለያዩ ሞባይሎች እናመርታለን፡፡ በአገር ውስጥ ከእኛ በስተቀር ስማርት ፎን የሚያመርት የለም። ስማርት ፎናችን እነ ጋላክሲ፣ አፕል፣ ሳምሰንግ፣ የሚጠቀሙበት አንድሮይድ የተባለ ፈጣን ሶፍትዌር የተገጠመለት ነው፡፡ ይህ ብቻም አይደለም፤ በጥራትና በዋጋም ደረጃ ቢሆን የደንበኞችን አቅም ያገናዘበ ነው፡፡ ስማርት ታብሌታችን ኮምፒዩተር ማለት ነው፤ ማንኛውም ኮምፒዩተር የሚሠራውን (ዎርድ፣ ኤክሴል …) ይሠራል፡፡ ዋጋው ምን ያህል ነው? ከ2500 እስከ 3000 ብር ነው፡፡ ደንበኞቻችን “ስማርት ፎንስ ጂኦቴል ይሥራ” እያሉ ስለሚያሞካሹን እንኮራበታለን፡፡ ይህ ሞባይል በከተማ አካባቢ ላሉ ለቴክኖሎጂ ቅርበት ላላቸውና ብዙ አፕሊኬሽን መጠቀም ለሚችሉ ደንበኞች የቀረበ ነው፡፡ በገጠር አካባቢ ላለው ኀብረተሰብስ? የመብራት አቅርቦት ዝቅተኛ በሆነባቸው ከከተማ ውጭ ላሉ የገጠር ተጠቃሚዎች በተመጣጣኝ ዋጋ፣ ጥራትና ረዥም የባትሪ ዕድሜ ያለው ሞባይል በአማራጭነት ማቅረባችን ተመራጭ አድርጐናል፡፡ ደንበኞቻችንም በዚህ ደስተኞች ስለሆኑ የሚሰጡን አስተያየት ጥሩና ለበለጠ ሥራ የሚያነሳሳ ነው፡፡ በአሁኑ ወቅት ምን ያህል ሞባይሎች ታመርታላችሁ? በዓመት 1.2 ሚሊዮን ሞባይሎችና 120ሺ ላፕቶፖች ለማምረት ነው ያቀድነው፡፡ ነገር ግን አሁን ጀማሪ ስለሆን ይህን ቁጥር አላሟላንም፤ የወደፊት ዕቅዳችን ነው፡፡

አሁን አንዳንድ ጊዜ በወር እስከ 5 ሺህ ሞባይሎች እናመርታለን፡፡ መገጣጣሚያዎቹን ከውጭ ስለምናስመጣ፣ የዶላር እጥረት፣ የዕቃዎቹ መዘግየት፣ … የመሳሰሉ ችግሮች አሉብን፡፡ በሙሉ አቅማችን ማምረት እስክንችል በዓመት እስከ 40ሺህ ሞባይሎች እናመርታለን፡፡ ላፕቶፕ ታመርታላችሁ እንዴ? አዎ! “አንድ ላፕ ቶፕ ለአንድ ተማሪ” በሚለው መርህ መሠረት፣ ወደ 43 ሚሊዮን ብር በሚጠጋ ገንዘብ በምንሠራው ማስፋፊያ፣ ላፕቶፖችን ለመሥራት ከኢንቨስትመንት ጽ/ቤት ፈቃድ ወስደን እየተዘጋጀን ነው፡፡ መቼ ነው ላፕቶፖቹን መገጣጠም የምትጀምሩት? በመጪው የፈረንጆች ዓመት መጀመሪያ ወይም በእኛ በጥር ወር ገጣጥመን በርካሽ ዋጋ ለማቅረብ ነው ያቀድነው፡፡ ርካሽ ስትሉ በስንት ብር? ዕቃዎቹን ከውጭ ስለምናስገባ በአምስትና በስድስት ሺህ ብር ለማቅረብ ነው ያቀድነው፡፡ ታዲያ ይኼ ርካሽ ዋጋ ያሰኛል? የተማሪዎችንስ አቅም ያገናዘበ ነው ትላላችሁ? እኛ አትራፊ ድርጅት ነን፡፡

ብዙም ባይሆን መጠነኛ ትርፍ ማግኘት አለብን፡፡ ትምህርት ሚኒስቴርና ሌሎች ድርጅቶች ድጋፍ የሚያደርጉልን ከሆነ ከዚህም በታች ዝቅ ባለ ዋጋ እናቀርባለን፡፡ በእርግጥ በመርህ ደረጃ አንድ ላፕ ቶፕ በ100 ዶላር ይቀርባል፡፡ በአሁን ወቅት የዶላር ምንዛሪ ደግሞ 2000 ብር ያህል ነው፡፡ ይህ በዕርዳታና በድጋፍ ሲሆን ነው፡፡ መገጣጠሚያ ዕቃዎቹ በውጭ ምንዛሪ ተገዝተው የሚመጡ ስለሆነ ውድ ናቸው፡፡ ድጋፍ ካላገኘን በስተቀር በዚህ ዋጋ ማቅረብ ይከብደናል፡፡ በጥር ወር ስማርት ፎንን ጨምሮ በወር አቅምን ያገናዘቡና ጥራት ያላቸው 100ሺ ሞባይሎችና በወር እስከ 30ሺ የሚደርሱ ላፕቶፖች ለማምረት አቅደናል፡፡ የአገር ውስጥ ፍላጐት ካረካን በኋላ ሞባይልና ላፕቶፖች ወደ ሱዳን፣ ላፕቶፕ ደግሞ ወደ ኬንያ በመላክ የውጭ ምንዛሪ በማምጣት በአገሪቱ ኢኮኖሚ ውስጥ ጉልህ ሚና ለመጫወት አቅደናል፡፡ አሁን በገበያ ውስጥ ያላችሁ ድርሻ ምን ያህል ነው? ጀማሪ እንደመሆናችን መጠን ከፍተኛ የሚባል አይደለም፡፡ ነገር ግን ገበያው ውስጥ መቆየት የሚያስችለን አቅም አለን፡፡ ከገበያው ውስጥ ምን ያህል ድርሻ ለመያዝ ነው ያቀዳችሁት? አዲስ በመሆናችን ያሰብነው ደረጃ ላይ አልደረስንም፡፡ በቅርብ ዓመት ውስጥ የአገሪቱ ቁጥር አንድ የሞባይልና የቴክኖሎጂ አቅራቢ ግሩፕ እንሆናለን፡፡

ጥገና መስጫ ማዕከል አላችሁ? መርካቶ አካባቢ ከይርጋ ኃይሌ የገበያ ማዕከል አጠገብ በተሠራው ሕንፃ በቅርቡ የጥገና አገልግሎት እንጀምራለን፡፡ ጥሩ እንቅስቃሴ ባለባቸው አካባቢዎች ደንበኞቻችን ወደ ዋናው የጥገና ማዕከል በመምጣት እንዳይጉላሉ፣ በአቅራቢያቸው ጥገና ቤቶች ከፍተን አገልግሎት ለመስጠት እንቅስቃሴ ጀምረናል፡፡ በዚህ የሞባይል መገጣጠም ሂደት ምን ችግር ገጠማችሁ? ችግሩን አሁን ነው እየተረዳን የመጣነው። ጉምሩክ አካባቢ የሚገባው ቃልና በተግባር የሚገለፀው የተለያየ ነው፡፡ በጉምሩክ ለምንከፍላቸው ታሪፎች፤ “ይለቀቃል” በሚል ታሳቢነት በዲፖዚት (ተቀማጭ) ነው የምናኖረው፡፡ ጉምሩክ ከውጭ የምናስገባቸውን የመገጣጠሚያ ዕቃዎች፣ በውጭ አገር ተገጣጥመው አልቆላቸው እንደሚገቡ ሞባይሎች እንጂ እዚህ እኛ እሴት ጨምረንባቸው እንደሚቀርቡ አያስብም፡፡ ስለዚህ ለዲፖዚት የተቀመጠውን ገንዘብ በታክስ ይወስደዋል እንጂ ታስቦ ቀሪው ተመላሽ አይደረግልንም፡፡

እንደዚህ ዓይነት ነገሮች ደግሞ ወጪያችንን በትክል እንዳናሰላ ችግር ይፈጥሩብናል። በዚህ አሠራር ላይ ቅሬታ በማቅረባችን “ከዚህ በኋላ እናስተካክላለን” ብለው ከቅርብ ቀን ወዲህ ከዲፖዚት ውጭ እንድናወጣ እየተደረገ ነው፡፡ ሌላው ደግሞ የጉምሩክ አሠራር ቀልጣፋ አይደለም። አሁን ጉምሩክ የሚያስከፍለው ቀረጥ በጣም ከፍተኛ ነው፡፡ ከውጭ ለመገጣጠም የምናስገባቸው ዕቃዎች፣ ያለቀላቸው ዕቃዎች በሚቀረጡበት ዋጋ ነው የሚቀረጡት፡፡ እኛ ብዙ ወጪዎች አሉብን፡፡ ለቤት ኪራይ ከፍለን፤ ለዜጎች የሥራ ዕድል ፈጥረን፣ ገቢ ዕቃ አስቀርተን፣ … የምንከፍለው ቀረጥ በጣም ከፍተኛ ነው - ተወዳዳሪ የሚያደርግ አይደለም፡፡ አንዳንድ ጊዜ ደግሞ የምናስመጣቸው ዕቃዎች (ለምሳሌ ሶፍትዌር) ጥራት ዝቅተኛ ይሆናል፡፡ በዚህ ጊዜ ዕቃዎቹን ወደመጡበት አገር ለመመለስ ችግር አለ፡፡ ጉምሩክ ለማስገባት እንጂ የገባውን ለማስወጣት ደንብ የለውም፡፡

እነዚህ ችግር ፈጣሪ ነገሮች ስለሆኑ መስተካከል አለባቸው፡፡ ምን ያህል ሠራተኞች አሏችሁ? ለጊዜው በአይቲ የሠለጠኑ 44 ሠራተኞች አሉን። ከተቀጠሩም በኋላ ሥልጠና እንሰጣቸዋለን። ከሌሎች ሞባይል መገጣጠሚያዎች የተሻለ ስለምንከፍል ከሌሎች ድርጅቶች ለቀው ወደ እኛ የሚመጡ ሠራተኞችም አሉ፡፡ በዚህም ሠራተኞቻችን ከእኛ ጋር ለመሥራት ደስተኞች ናቸው፡፡ ላፕቶፕ መገጣጠምና ሌሎች ማስፋፊያዎች ስንጀምር የሠራተኞቹ ቁጥር ከ80 እስከ 120 ይደርሳል፡፡ የወደፊት ዕቅዳችሁ ምንድነው? አሁን በኪራይ ቤት ነው የምንሠራው፡፡ በቅርብ ዓመት ውስጥ መሬት ወስደን የራሳችንን ፋብሪካ መገንባት ቀዳሚ ተግባራችን ነው፡፡ ከዚያም በሞባይልና በላፕቶፕ፣ በአጠቃላይ በኤሌክትሮኒክስ ምርት በአገሪቷ ቁጥር አንድ ተመራጭ ኩባንያ መሆን ነው፡፡ ከዚያም ምርቶቻችንን ወደ ውጭ አገራት በመላክ ለአገሪቷ የውጭ ምንዛሪ ማስገኘት ነው። የተለያዩ ብራንዶችን በመጠቀም ወደ ገበያው ለመግባትም እቅድ አለን፡፡

የአንበሶቹን ያህል ለሠራተኞቹ ጥንቃቄ አይደረግም - ሰራተኞቹ ቸልተኝነቱ ከቀጠለ ሌላም ሰው ሊሞት ይችላል - አስተያየት ሰጪዎች አደጋው የደረሰው አንበሶች በምግብ ስለተጐዱ አይደለም- ዋና ዳሬክተር ለአንበሳ ስጋ በዓመት ከ1.5ሚ ብር በላይ ወጪ ይደረጋል

             ባሳለፍነው ሰኞ ማለዳ ስድስት ኪሎ በሚገኘው አዲስ ዙ ፓርክ (አንበሳ ግቢ) ውስጥ በአንድ የግቢው ሰራተኛ ላይ የተከሰተው አስደንጋጭ አደጋና አሰቃቂ ህልፈተ ህይወት የብዙዎች መነጋገሪያ ሆኖ ሰንብቷል፡፡ በእለቱ ተራቸውን ጠብቀው የአንበሳውን ማደርያ ለማፅዳት ወደ ውስጥ የዘለቁት አቶ አበራ ሲሳይ የተባሉ ሰራተኛ፤ በጥቂት መዘነጋት አንበሳውን ወደ መዋያው አስገብተው በር ባለመዝጋታቸው፣ በአንበሳው ማጅራታቸውን ተይዘው፣ ለ20 ደቂቃ ያህል ሲሰቃዩ ቆይተው መሞታቸው እጅግ አሳዛኝ ክስተት መሆኑን የሟች ባልደረባ አቶ ምትኩ ጭብሳ ይናገራሉ፡፡

ምንም እንኳን አደጋው “በጥቂት መዘነጋት” እንደደረሰ ቢነገርም ይህ አይነት አደጋ የመጀመርያው እንዳልሆነና የመጨረሻውም ሊሆን እንደማይችል ነው የአንበሳ ግቢ ሠራተኞች የሚናገሩት፡፡ ከዚህ በፊት በአንበሳ ተበልተው የሞቱ አንድ ሰራተኛ እንደነበሩ የሚያስታውሱት ሰራተኞቹ፤ ተነክሰው ከሞት የተረፉም እንዳሉ ይገልፃሉ፡፡ አሁን ባለው ቸልተኝነት ከቀጠለም ሌላ ሰው መሞቱ አይቀርም ሲሉ ስጋታቸውን ተናግረዋል፡፡ በ1940 ዓ.ም ለቀዳማዊ ንጉሰ ነገስት ኃይለስላሴ፤ ከኢሊባቡር ጐሬና ከሲዳማ በመጡ አራት ትላልቅ እና ሶስት ደቦል አንበሶች የተመሰረተው አዲስ ዙ ፓርክ፤ ላለፉት 60 ዓመታት አንበሶችንና ሌሎች እንስሳትን አካቶ ለጐብኚዎች አገልግሎት ሲሰጥ ቆይቷል፡፡ ለንጉሱ የመጡት እነዚህ ሰባት አንበሶች በጊዜ ሂደት በመራባት በአሁኑ ሰዓት በፓርኩ ውስጥ የሚኖሩት አንበሶች ቁጥር 15 ደርሷል፡፡ ከነዚህ ውስጥ አምስቱ ሀይሌ፣ ቀነኒሳ፣ መሰረት፣ ጥሩነሽና እጅጋየሁ በሚሉ የታዋቂ ጀግኖች አትሌቶች ስም የተሰየሙ ሲሆን ሌሎቹም ላይሽ ተረፈ፣ ሰለሞን ጠንክር፣ መኮንን ተጋፋው፣ ወርቁ ገረመው፣ በሻዱ ጫላ፣ ቃኘው ወርቁ ወዘተ በሚል ስም ይጠራሉ፡፡ በተለይ ጠንክር የተባለው አንበሳ ከሁሉም አንጋፋው ሲሆን በ1984 ዓ.ም ነው የተወለደው፡፡

ቀነኒሳ በቀለ ወርቁ፣ ሀይሌ ገ/ስላሴ ወርቁና መሰረት ደፋር ወርቁ ወንድምና እህትና አንበሶች ናቸው፡፡ ወንድማማቾቹ ሀይሌና ቀነኒሳ በአንድ ማደሪያና መዋያ ቢያድጉም በጊዜ ሂደት ግን መስማማት አለመቻላቸው ብዙዎችን ያስጨንቅ እንደነበር የፓርኩ አስጐብኚ ይናገራሉ። በተለይ ቀነኒሳ ከወንድሙ ሀይሌ ጋር በየቀኑ መደባደብ ልማዱ ነበር፡፡ “በዚህም የተነሳ ሀይሌና ቀነኒሳን በተለያየ ኬጅ ውስጥ ለማዋልና ለማሳደር ግድ ሆኗል” ብለዋል - አቶ ምትኩ ጭብሳ። በነገራችን ላይ መጀመሪያ ከሞላ ጋር የመጣው ሉሉ የተባለው አንበሳ፤ በጃንሆይ የውሻ ስም የተሰየመ ሲሆን ሞላ የተባለው የመጀመርያው አንበሳም ሚስቱን በመግደሉ የሞት ፍርድ ተፈርዶበት እንደተገደለ ይነገራል፡፡ የአንበሶቹ አያያዝ በአሁኑ ወቅት በግቢው ውስጥ የሚኖሩት አንበሶች የሚመገቡት ስጋ በቀጥታ ከቄራ ተመርምሮ የሚመጣ ሲሆን ለእያንዳንዱ አንበሳ በቀን ከ5-7 ኪሎ ንፁህ ስጋ ይቀርባል፡፡ ለአንድ ኪሎ ስጋ 55 ብር ከ20 ሳንቲም እንደሚወጣና በቀን እስከ 120 ኪሎ የሚደርስ ንፁህና የተመረመረ ስጋ እንደሚቀርብ የፓርኩ ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ሙሴ ክፍሎም ተናግረዋል፡፡

አንበሶቹ በግቢው ውስጥ የራሳቸው ቋሚ ሀኪም ያላቸው ሲሆን ለውስጥ ጥገኛ ተውሳኮች ከምግብ ጋር መድሀኒት እንደሚሰጣቸውና ምርመራም እንደሚደረግላቸው ዋና ዳይሬክተሩ ገልፀውልናል፡፡ የአቶ አበራን በአንበሳው ተነክሶ መገደል ከአንበሶች በቂ ምግብ አለማግኘትና መጎሳቆል ጋር የሚያገናኙ ወገኖች እንዳሉ የተገለፀላቸው ዳይሬክተሩ፤ጉዳዩ መሰረተ ቢስ አሉባልታ መሆኑን ተናግረዋል፡፡ በአጠቃላይ አንበሶቹ በአመጋገብና በጤና በኩል አንዳችም ጉድለት እንደሌለባቸው የገለፁት ዶ/ር ሙሴ፤ አቶ አበራ ላይ የደረሰው አደጋ ከአንበሶቹ ምግብ ማጣትና ጉስቁልና ጋር እንደማይገናኝና አንበሶቹ በተፈጥሯቸው መላመድ የማይችሉ በመሆናቸው እንዲሁም በሩ ባለመዘጋቱና ከአንበሳው ጋር ፊት ለፊት ስለተገናኙ ለአሰቃቂው የህልፈት አደጋ መዳረጋቸውን አብራርተዋል፡፡ የአንበሶችን የምግብ አቅርቦት በተመለከተም፣ “የዚህ ፓርክ ትልቁ ወጪ የአንበሶች ምግብ ነው፤ በአመት ከ1.5 ሚሊዮን ብር በላይ ለስጋ ይወጣል።

ችግሩ የተፈጠረው አንበሳው ከማደሪያው ወደ መዋያው ከገባ በኋላ ሁለቱን ቦታዎች የሚያገናኘው በር ባለመዘጋቱ ነው፡፡ አንበሶች ምግብ አያገኙም ተጐሳቁለዋል እየተባለ የሚወራው ስህተት ነው” ብለዋል፡፡ ባለትዳርና የሶስት ልጆች አባት የነበሩት የ52 ዓመቱ አቶ አበራ ሲሳይ፤ ጠንካራና ታታሪ ሰራተኛ እንደነበሩ የጠቆሙት ዶ/ር ሙሴ፤ ወደ መጋቢነት እና ጽዳት ሰራተኝነት ከገቡ አንድ አመት ቢሆናቸውም በግቢው ውስጥ በሌላ የስራ ዘርፍ ለረጅም አመታት መስራታቸውን ተናግረዋል፡፡ “በዚህ ግቢ ውስጥ ሰው በአንበሶች ሲገደል የመጀመርያው አይደለም፤ ከዚህ ቀደም የተነከሰ ሠራተኛ አለ፤ ታዲያ ይህን ለመከላከል የዚህ ግቢ ሃላፊዎች ለምን ቅድመ ዝግጅት አያደርጉም?” ሲሉ ይጠይቃሉ ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈለጉ አስተያየት ሰጪ፡፡ በዚህ ቸልተኝነት ከቀጠለ ሌላም ሰው ሊሞት እንደሚችል ስጋታቸውን የገለፁት ሌላው የፓርኩ ሰራተኛ፤ ለግንባታ ሰራተኞች ሄልሜት እና ሌላ የአደጋ መከላከያ መሳሪያዎች የሚሰጡ ሲሆን ለአንበሳ መጋቢዎችና ጽዳት ሰራተኞች ግን ምንም አይነት መከላከያ እንደሌለ ተናግረዋል። “ሌላው ቀርቶ የዋና ገንዳ ባለባቸው ቦታዎች ህይወት አድን ሰራተኛ (Life saver) ይዘጋጃል” ያሉት እኚሁ ሰራተኛ፤ አንበሳን ከሚያክል እንስሳ ጋር ለሚሰሩ ግን ምንም አይነት አደጋ መከላከያ እንደሌለ ገልፀው፣ ህይወት አድን ሰራተኛ ቢኖር ኖሮ ባልደረባቸው ከሞት ሊተርፉ ይችሉ እንደነበር በቁጭት ተናግረዋል፡፡

“ደሞዛችን እንኳን ከ600 ብር አይበልጥም፤ እኔ እዚህ ግቢ መስራት ከጀመርኩ 10 ዓመት አልፎኛል፤ ስራው ከባድ ክፍያው ግን አነስተኛ ነው” ያሉት ሌላው የግቢው ሰራተኛ፤ መንግስትና የፓርኩ ሃላፊዎች የሰራተኞችን ደህንነት ለመጠበቅ አስፈላጊውን ጥረት ማድረግና መሟላት ያለባቸውን ነገሮች በአስቸኳይ ማሟላት እንዳለባቸው ተናግረዋል፡፡ “ያለበለዚያ እኔ በአንበሳ ተንገላትቼ ስሞት ያየ ሌላ ሠራተኛ፣ ወደዚህ ግቢ ገብቶ ለመስራት እግሩን አያነሳም” ሲሉ ስጋታቸውን ገልፀዋል፡፡ የሰራተኞቹን የህይወት ዋስትና በተመለከተ የፓርኩ ዳይሬክተር ሲናገሩ፤ “ስራው ከባድና ከአንበሳ ጋር የሚሰራ እንደመሆኑ ሁሉም ሰራተኞች ኢንሹራንስ መግባት አለባቸው” ያሉ ሲሆን ይህንን ከግምት ውስጥ በማስገባት የኢንሹራንሱ ፕሮሰስ ተጀምሯል ብለዋል፡፡ “አንበሳውን ገድሎም ቢሆን የስራ ባልደረባችንን ለማዳን ጥረት ተደርጐ ነበር” ያሉት ዳይሬክተሩ፤ “ከዚያ በኋላ ሊመጡ የሚችሉትን አለም አቀፍ የእንስሳት መብት ጥያቄዎችና ሌሎች ጉዳዮችን እንመልሳቸው ነበር” ብለዋል፡፡ በፅዳትና በመጋቢነት ለሶስት አመታትን የሰሩት አቶ ምትኩ ጭብሳ፤ ከሌላ የስራ ዘርፍ ወደ መጋቢነት ሲዛወሩ የወሰዱት ስልጠና ስለመኖሩ ጠይቀናቸው፤ ስልጠና ሳይሆን በመ/ቤቱ የሚሰጡ መመሪያዎችና ማስጠንቀቂያዎች እንዳሉ ጠቁመው፤ ስራው ከአንበሳ ጋር የሚሰራና ህይወትን እስከማጣት ለሚያደርስ አደጋ የተጋለጠ በመሆኑ መዘናጋት እንደማያስፈልግ ተናግረዋል፡፡

“ሁሌም በአዕምሯችን ስጋት መመላለስ አለበት፤ በንቃትና በጥንቃቄ የሚሰራ ስራ ነው፤ ከአንበሶች ጋር የሚውል ሰው ለሰከንድ እንኳን መዘናጋት የለበትም” ሲሉም ምክራቸውን ይለግሳሉ፤ አቶ ምትኩ፡፡ በተለያዩ የአገር ውስጥ ሚዲያዎችና ድረገፆች የአቶ አበራ በአንበሳ መገደል ሲዘገብ የሰነበተ ሲሆን “ቀነኒሳ መጋቢውን ገደለ” የሚሉ እና መሰል አዘጋገቦችን በተመለከተ ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈለጉ የአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የጆርናሊዝም እና ኮሚዩኒኬሽን መምህር “አዘጋገቡ ከሙያ ስነ-ምግባር እጅግ ያፈነገጠ ነው፤ ታዋቂውን አትሌት ቀነኒሳንም የሚያስከፋና በመልካም ዝናው ላይ ጥቁር ነጥብ የሚጥል ነው” ሲሉ ተችተዋል፡፡ “በዚህ ጉዳይ ብቻ ሳይሆን በሌሎች ፖለቲካዊና ማህበራዊ ጉዳዮች ላይ የሚዘገቡ በርካታ ዘገባዎች ሙያው ከሚፈቅዳቸው አካሄዶች ያፈነገጡ ናቸው” ያሉት መምህሩ፤ ሙያው በባህሪው ከፍተኛ ጥንቃቄ የሚሻ በመሆኑ ሙያተኞቹ ይህን ግምት ውስጥ በማስገባት መስራት እንዳለባቸው መክረዋል፡፡ ሌላው የግቢው ሰራተኛ የሆኑና ለ13 ዓመታት እንደሰሩ የገለፁ ግለሰብ “የአንበሶቹን ያህል ለእኛ ለሰዎች ጥንቃቄ አይደረግልንም” ያሉ ሲሆን የጓደኛቸው የአቶ አበራ አሟሟት ዘግናኝ እንደነበርና ነገ በራሳቸው ላይ ሊደርስ እንደሚችል ገልፀው፤ በጤና፣ በደሞዝና አደጋን በሚከላከሉ መሳሪያዎች ልንታገዝና መንግስት ከአቶ አበራ ሞት ትምህርት ወስዶ ሌሎች ሰራተኞችን ከአደጋ መታደግ አለበት ብለዋል፡፡

“ያለበለዚያ ግን አንበሶቹ ይወገዱ” ብለዋል - እኚሁ ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈለጉ ሰራተኛ፡፡ የአንበሶቹ ዝርያ ለየት ያለ መሆኑ ከጀርመኑ “ላይፕ ዚክ” እህት ከተማ ጋር በመተባበር በተካሄደ የደም ምርመራ መረጋገጡን ዶ/ር ሙሴ ይናገራሉ። በኬጅ ውስጥ የሚኖር አንበሳ ከ20-25 ዓመት የመኖር እድል እንዳለው የገለፁት ባለሙያዎች፤ በዱር የሚኖር አንበሳ ግን በአማካኝ 14 ዓመት ብቻ በህይወት እንደሚቆይ ይናገራሉ፡፡ ምክንያቱን ሲያስረዱም በጫካ የሚኖር እንስሳ ምግብ ለማግኘት ብዙ ከመድከሙም በላይ ከሌሎች ጋር የሚያደርገው ተጋድሎ እድሜውን ያሳጥረዋል፡፡ በኬጅ የሚኖረው እድሜው የተሻለ የሚሆነው የተመረመረ ምግብ ከማግኘቱም በላይ ጤንነቱ በባለሙያ ክትትል ይደረግለታል፣ ከዚያም በላይ ከየትኛውም አቅጣጫ ትግልና ድካም አይኖርበትም ይላሉ- ባለሙያዎቹ፡፡ በአሁኑ ሰዓት በአዲስ ዙ ፓርክ ውስጥ 8 ወንድና ሴት አንበሶች፣ አምባራይሌ የተባለ እንስሳ፣ ጭላዳ ዝንጀሮ፣ ኤሊዎች፣ ንስር፣ ጦጣና የተለያዩ አዕዋፋት እንደሚኖሩም ለማወቅ ተችሏል፡፡

ባለፈው ሰኞ በአንበሳ ተነክሰው ለህልፈት የተዳረጉት ሟች አቶ አበራ ሲሳይ፤ ባለፈው ማክሰኞ በገርጂ ጊዮርጊስ ቤተ ክርስቲያን ስርዓተ ቀብራቸው ተፈፅሟል፡፡ ሰበተለያዩ የአገር ውስጥ ሚዲያዎችና ድረገፆች የአቶ አበራ በአንበሳ መገደል ሲዘገብ የሰነበተ ሲሆን “ቀነኒሳ መጋቢውን ገደለ” የሚሉ እና መሰል አዘጋገቦችን በተመለከተ ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈለጉ የአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የጆርናሊዝም እና ኮሚዩኒኬሽን መምህር “አዘጋገቡ ከሙያ ስነ-ምግባር እጅግ ያፈነገጠ ነው፤ ታዋቂውን አትሌት ቀነኒሳንም የሚያስከፋና በመልካም ዝናው ላይ ጥቁር ነጥብ የሚጥል ነው” ሲሉ ተችተዋል፡፡ “በዚህ ጉዳይ ብቻ ሳይሆን በሌሎች ፖለቲካዊና ማህበራዊ ጉዳዮች ላይ የሚዘገቡ በርካታ ዘገባዎች ሙያው ከሚፈቅዳቸው አካሄዶች ያፈነገጡ ናቸው” ያሉት መምህሩ፤ ሙያው በባህሪው ከፍተኛ ጥንቃቄ የሚሻ በመሆኑ ሙያተኞቹ ይህን ግምት ውስጥ በማስገባት መስራት እንዳለባቸው መክረዋል፡፡

ኢትዮጵያዊነት ግትርነት ከሆነ፣ አዎ ግትር ነኝ ደህና ተቃዋሚን ለመፍጠር ከልብ ከሆነ ጊዜ አይፈጅም አልዘፍንም እንጂ ሰው ሲዘፍን ለማየት የትም እገባለሁ

በምርጫ 97 የቅንጅት ለአንድነትና ለዲሞክራሲ ሊቀመንበር የነሩትና ከመኢአድ ሊቀመንበርነታቸው በቅርቡ የለቀቁት ኢንጂኒየር ሃይሉ ሻውል “ህይወቴና የፖለቲካ እርምጃዬ” በሚል ርዕስ የፃፉትን ክፍል አንድ መፃሐፋቸውን ከሰሞኑ ለንባብ ማብቃታቸው ይታወሳል፡፡ የመጽሐፉ ቀጣይ ክፍል ለንባብ እንደሚበቃና ስላለፉባቸው የስራና የፖለቲካ ሃላፊነቶች በዝርዝር የሚያትት አዲስ መጽሐፍ በእንግሊዝኛ ቋንቋ እየፃፉ መሆናቸውን ከገለፁት ከኢንጂኒየር ሃይሉ ሻውል ጋር ኤልሳቤት እቁባይ ለንባብ በበቃው መጽሐፋቸው ዙሪያ ቆይታ አድርጋለች፡፡

እርስዎ ያለፉባቸውን ሶስቱን መንግስታት እንዴት ያነፃጽሯቸዋል? ሶስቱን መንግስታት ማነፃፀር ያስቸግራል። ምክንያቱም ብዙ ሰው የሚያየው ከራሱ ጥቅም አንፃር ብቻ ነው፡፡ እኔ የራሴን ጥቅም መለኪያ አድርጌ አላየውም። የማይበት መነጽር ህዝብ ምን ሁኔታ ላይ ነው የሚለውን ነው፡፡ ሶስቱም ላይ ችግር አለ፡፡ በቀዳማዊ ኃይለስላሴ ጊዜ ጥቂት ግለሰቦች ያለእኛ ሰው የለም እያሉ፣ ህዝቡን ሲያበሳጩ አይቻለሁ፤ እኔም ራሴ ደርሶብኛል፡፡ ምን ደረሰብዎት? ኩሊ ተብያለሁ፡፡ ምክንያቱም ካኪ ለብሼ ቆሜ ስለምሰራ፡፡ ሰው የሚባለው ክራባት አስሮ ቢሮ ውስጥ ሰርቶ፣ ከዛ ሲወጣ ደግሞ ኢትዮጵያ ሆቴል ሄዶ እየተንዘባረረ ሲጠጣ ነው፡፡ ለኔ ደግሞ ሰው ማለት የትም ገባ የት ውጤት ሲያመጣ ነው፡፡ እኔ መጀመሪያውኑ ከውጭ ተምሬ ስመጣ ቀጥታ ገጠር ነው የገባሁት፡፡

አዲስ አበባ ቤት አልነበረኝም፡፡ ያን ጊዜ እንደኔ አይነት ሰው ዋጋ አልነበረውም፡፡ የታወቁ ህዝብን የሚያጐሳቁሉ ሰዎች ነበሩ፡፡ ሆን ብለው ችግር የሚፈጥሩ፡፡ ችግሮችን ሁሉ በስርዓቱ ላይ ማላከክ ተገቢ አይደለም፡፡ በእርግጥ ስርአቱ ለሀብታም ያደላል፡፡ ዞር ብለው ደግሞ ለደሀ ልጅ ነፃ የትምህርት እድል ይሰጣሉ፡፡ ከዜሮ ክፍል እስከ ማስተርስ ዲግሪ ያስተምራሉ፡፡ ለደሀ እድል ተሰጠ ማለት ነው፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ የመደብ ልዩነት የለም። ልዩነቱ ያለው በምታገኘው ገቢ፣ በምትሰሪው ስራ ነው፡፡ ይህ ደግሞ በሁሉም መደቦች ለማረፍ የተመቻቸ ያደርገዋል። ካንቺ የሚጠበቀው ለምትሰሪው ስራ ትኩረት መስጠት ነው፡፡ ሠራተኛ ከሆንሽ አለቃሽንም Go to hell ማለት ትችያለሽ፡፡ እኔ እንደዚያ እል ነበር፤ ማንም የነካኝ የለም። ደርግ የአፄ ኃይለስላሴን መንግስት ሌት ተቀን እንደወቀሰ ሄደ፡፡ ኃይለስላሴ እንዲህ አድርጐ፤ መሬት ነጥቆ ይል ነበር። እነሱ ምንድን ነው ያደረጉት? የነጠቁት እኮ እነሱ ናቸው፡፡

ስንት የደሀ ልጅ ለፍቶ ያገኘውን ነጥቀው ባዶ እጁን አስቀሩት፡፡ በኢትዮጵያ ስራ ፈጣሪነት ሞተ። ኢትዮጵያን ለውጭ ዜጐች ያመቻቸውም ይሄ ነው። ምክንያቱም ድሮ ቆጣቢ የነበረው እንደ ደርግ መጥቶ የሚወስድብኝ ከሆነ፣ ለምን አስቀምጣለሁ ማለት ጀመረ። ሶስተኛው መንግስት ደግሞ በዛው ላይ ገነባበት፡፡ ከህዝብ የተወሰደውን በራሱ እጅ አደረገ፡፡ ገጠር ብትሄጂ እያንዳንዷ ኩርማን መሬት የመንግስት ናት፡፡ ገበሬው እናገራለሁ ቢል ከመሬቱ ላይ ይባረራል፡፡ ከተማ ሰማያዊ ቁምጣ ለብሶ የሚመጣው ማን ነው? ባለስልጣን ከመሬቱ ያባረረው ገበሬ ነው፡፡ በሱ ቦታ ላይ እርሻ ምን እንደሆነ የማያውቅ፣ የፖለቲካ ወሬ ህዝብ መሀል ቆሞ የሚጮህ ተተካበት፡፡ ስለዚህ ረሀብ መጣ፤ ምርታማነት አሽቆለቆለ። ዛሬ ያን ለመመለስ እያሉ በቴሌቪዥን የሚያወሩት ነገር አያስኬድም፡፡ እነሱ የሚያወሩትን የዘር ጉዳይም እኔ የትም አላገኘሁትም፡፡ ምናልባት ያለው ህወሓት የተፈለፈለበት ቦታ ሊሆን ይችላል፡፡ ትግራይንም አውቀዋለሁ። ትምህርት እንደጨረስኩ መጀመሪያ ሱፐርቫይዝ ለማድረግ የሄድኩት መቀሌ ነው፡፡ በህዝቡና በእኔ መሀል አንድም ልዩነት አልነበረም፡፡ ተከባብረን ተዋደን ነው ስንሰራ የነበርነው። በርግጥ በአማራ እና በትግሬ መካከል የስልጣን ሽሚያ ነበር፡፡ እነሱ --- በህዝብ መሀል ድንበር ሰሩ፡፡ አሁን ነገሮች እየተለወጡ ነው፡፡ የደቡብ ህዝብ ከማንኛውም ዘር ጋር ችግር የለበትም፡፡ በቅርቡ አማራ ከደቡብ ይውጣ ሲል በፅሁፍ ያዘዘው ባለሥልጣን፣ አሁን ትምህርት ሚ/ር ሆኗል፡፡

ምን እንዲያስተምረን አስበው እንደሾሙት አላውቅም፡፡ ህዝቡ ቢፈልግ ኖሮ አማራውን በሁለት ቀን ያስወጣው ነበር፡፡ ህዝቡ ግን ስላልፈለገ እግሩን እየጐተተ ሳለ ነው ካድሬዎቹ አስወጡ ተብለው የተላኩት፡፡ እኛ ህዝቡ ተጐዳ ብለን ጮኸናል፡፡ ጉዳቱ ለሚባረረው ብቻ አይደለም፡፡ ለቀሪውም ጭምር ነው፡፡ መንግስት እንዲህ ያሉትን ችግሮቹን በጊዜ ካላስተካከለ ከሁሉም የባሰ ነው የሚሆነው፡፡ በመጽሐፍዎ ላይ “ከአባይ ሸለቆ ጭቅጥቅ ስለማልፈልግ ለቀቅሁ” ብለው የፃፉት ነገር አለ፡፡ ጥቅጥቁ ምን ነበር? አባይ ሸለቆ በጣም የወደድኩት ስራ ነበር፡፡ በገደል ላይ ተንጠልጥዬ ነፍሴን ሸጬ የሰራሁበት መ/ቤት ነው፡፡ ሠራተኛው በሙሉ ጐበዝ ነበር፡፡ መንገድ በሌለበት መንገድ ቆፍረን ነበር የምናልፈው፡፡ ስለዚህ አባይ ሸለቆን መተው ማለት ትልቅ የራሴን አስተሳሰብና ሃይል ጥሎ እንደመሄድ ነው፡፡ ወጣም ወረደ ስራው ውጤታማ ሆኗል፡፡ እኛ ስራ ስንጀምር ቢሮክራሲ አልነበረም፡፡ የውጪ ዕርዳታ ነበር፡፡ ስራችንን በተፈለገው መሠረት እንሠራለን፡፡ እጅ መንሳት ምናምን ግን የለም፡፡ በኋላ አንድ ኢትዮጵያዊ ዳይሬክተር ሆኖ ተሾመ፡፡

በሙያ ደረጃ ከፍተኛ ምሁር ነበር፡፡ ነገር ግን ቢሮ አናየውም፡፡ እሱ ጋ የተጠጉትም ምንም የማይረቡ ነበሩ፡፡ የምንሰራውን መንካት ጀመሩ፡፡ ዳይሬክተሩ ስራውን ትቶ ጃንሆይ የሆነ ቦታ ይሄዳሉ ሲባል ምንጣፍ በትክክል ተነጠፈ አልተነጠፈም የሚለውን የሚያይ መሀንዲስ ሆነ፡፡ “ሰውየው ምህንድስናው የምንጣፍ ሳይሆን አይቀርም” እያልን እንሳሳቅ ነበር፡፡ ቢሮክራሲው በጣም ሲያስቸግር ለመልቀቅ ወሰንኩ፡፡ ከአንድ ወር በኋላ ወጥቻለሁ አልኳቸው፡፡ የእውነት አልመሰላቸውም፡፡ ወሩ ሲሞላ ቀረሁ፡፡ ከዛ ሼል ኩባንያ ያወጣውን ማስታወቂያ አንብቤ አመለከትኩ፡፡ ቃለመጠይቁን ከእንግሊዝ ከመጣ ሰው ጋር አደረግሁና፤ ከአንድ ወር በኋላ ስራ ጀመርኩ። ደቡብ የመን የአውሮፕላን ጣቢያ ግንባታ ሱፐርቫይዝ እንዳደርግ ተላኩ፡፡ ወር ሳይሞላኝ ወደ ኢትዮጵያ መመለስ አለበት ተባለና፣ ስመለስ የተሳፈርኩበት አውሮፕላን ውስጥ ለኢትዮጵያ ከተመደበ አዲስ የሼል ማኔጀር ጋር ተገናኝተን ስናወራ “ለምን ቶሎ ተመለስ አሉህ?” አለኝ፡፡ “እኔ አላውቅም፤ ምናልባት መንግስት ይሆናል” አልኩት፡፡ ልክ እንደደረስን ከመንግስት ፈቃድ ሳያገኝ የወጣ ስለሆነ አባሩት የሚል ደብዳቤ ተጽፎላቸዋል፡፡ እኔም ብትፈልጉ ከስራ አስወጡኝ እንጂ አልመለስም አልኩ።

አዲሱ ማኔጀር ለደብዳቤው መልስ አልሰጥም ብሎ ዘጋቸው፡፡ የበፊቱ እንግሊዛዊ ግን ከመንግስት ጋር ያጣላናል ብሎ ነበር፡፡ ሼል አስራ ሶስት አመት የሰራሁት የኔን አመል ችለው ነው፤ አንድ መ/ቤት ውስጥ ብዙ መቀመጥ አልወድም በማለት መጽሐፍዎ ላይ ገልፀዋል። ለምንድነው በአንድ መ/ቤት ብዙ መቆየት የማይወዱት?… ሼል እኮ ብዙ ቆየሁ፡፡ እነሱ በየጊዜው ደሞዝ ይጨምራሉ፡፡ ለማቆየት ብዙ ነገር ያደርጋሉ፡፡ መጨረሻ ላይ አንድ ትልቅ ብድር ሰጡኝ፡፡ ቤት ሥራ ብለው። ቀደም ብሎም አንድ ትንሽ ቤት ስሰራ አበድረውኛል። ገንዘቡ ቶሎ የማይከፈል ስለሆነ መያዥያ ነው፡፡ ምክንያቱም ብዙ ስልጠና ሰጥተውኛል፡፡ እሺ አልኩና ብድሩ ስለተጫነኝ አስራ ሶስት አመት ቆየሁ፡፡ በዛን ወቅት ኢትዮጵያ ውስጥ ችግር አልነበረም፡፡ የፈለጉበት ሄዶ መስራት ይቻላል፡፡

ኮካኮላ ካምፓኒ፣ሊባኖስ ናና ለኛ ስራ አሉኝ፡፡ አበሻ ስለሆንኩ ይሉኝታ አስቸገረኝ፡፡ ቀረሁ፡፡ በኋላ ለውጥ ሲመጣ ለቀቅሁ፡፡ ልዩ ልዩ ስራ ላይ ስለሚያሰሩኝ አይሰለቸኝም ነበር፡፡ መሀንዲስ ሆኜ ገባሁ። ከዛ የትራንስፖርት ኤክስፐርት ሆንኩ፡፡ በመቀጠል ሊቢያ ሄጄ ሠራሁ፡፡ ከዛ ሽያጭ ክፍል ገባሁ፡፡ እድገት አግኝቼ ወደ ምክትልነት ስደርስ “አንተ ውጪ አገር ተልከህ ሼል ኩባንያ መስራት አለብህ” አሉኝ፡፡ ለምን ስል፣ የኩባንያ ሃሳብ እንዲኖርህ ሲሉኝ፣ ይህን ሁሉ አመት ሰርቼ አልኳቸው፡፡ በኋላ ሳስበው በአንድ ወቅት የእንግሊዝ ፓውንድ የመግዛት አቅሙ ወርዶ አተረፈና ሪዘርቭ ሊያደርጉ ሲሉ፣ “ትርፍ ስለሆነ ዲክሌር አድርጉ” ስላልኩ የኩባንያ ታማኝነት የለውም አሉ፡፡ ከዛ እንግሊዝ አገር ሂድ ተባልኩ፡፡ በደሞዝ ለመጣላት ሞከርኩ። እንግሊዞቹ ኢትዮጵያ ሲመጡ ከደሞዛቸው ውጪ ብዙ ይከፈላቸዋል፡፡ እኔን ግን ልክ አንድ እንግሊዛዊ እንደሚከፈለው ሊከፍሉኝ ወሰኑ፡፡ አይ አልኩ፡፡

የአየር ፀባዩ አይስማማኝም፡፡ ርካሽ እቃ የሚገዛበትን አላውቅም። እናንተ እዚህ ቆንጆ የአየር ፀባይ ያለው አገር መጥታችሁ ልዩ ክፍያ ስለሚሰጣችሁ አልስማማም አልኩ፡፡ አፍሪካ ውስጥ አድርገን አናውቅም ሲሉ፤ አሁን ጀምሩ አልኳቸው፤ እሺ በሚስጥር ብለው ጀመሩ፡፡ እዚህ ሂደት ላይ ሳለን ለውጥ መጣ፡፡ እስከዛሬ የማማርረው ቢሮክራሲ አለ ብዬ ነው፡፡ አሁን ለምን ፈረንጅ አገር እንደገና እሄዳለሁ ብዬ ሳስብ፣ የስራ ሚኒስትር “አውራጐዳና ችግር ተፈጥሯል፤ አግዘን፤ ሠራተኛው በር ዘግቶ ማኔጀሮቹን፣ ኢንጀነሮቹን አባረረ አለኝ፡፡ ታድያ ምን ላድርግ ስለው፤ አግዘን አለኝ፡፡ በቋሚነት ሳይሆን በኮንትራት እሠራለሁ ብዬ ተስማምተን አውራ ጐዳና ገባሁ፡፡ ከደርግና ከተለያዩ የፖለቲካ ጐራዎች የግድያ ሙከራዎች ተርፈዋል፡፡ እስቲ ስለሱ ይንገሩኝ --- ያን ጊዜ ሁሉም ግራ ዘመም ፖለቲከኛ ነበር። እኔ ደግሞ አንዳቸውንም ማስጠጋት አልፈለግሁም፤ ምክንያቱም ጥፋት እንጂ ልማት የላቸውም፡፡

የገባሁባቸው መስሪያ ቤቶች ደግሞ ብዙ ወዛደር ያለባቸው፣ ብዙ ገንዘብ የሚዘዋወርባቸው ስለሆኑ ሁሉም በእጃቸው ማስገባት ይፈልጉ ነበር፡፡ ኢህአፓ እና ኦነግ አንዱ በወንጂ በኩል፣ ሌላው በመተሀራ ተጠናክረው እርስበርስ ሲፋጁ ነበር፡፡ እኔ ለሁለቱም እድል አልሰጠሁም፡፡ ስራ የምንሰራ ከሆነ እነዚህን ወደ ዳር ማውጣት አለብን አልኩ፡፡ ሠራተኛው አልገባውም፡፡ ደርግም መጥቶ እንደማያድነኝ አውቃለሁ፡፡ ምክንያቱም የግራ ክንፍ ፖለቲከኞች ናቸው፡፡ የመጀመሪያ ጊዜ የመውደድ፣ የመደገፍ ጉዳይ አለ፡፡ የወዛደር አምባገነንቱም አለ፡፡ የወንጂዎቹ ብዙም አስቸጋሪዎች አልነበሩም፡፡ ማታ ከማህበር መሪዎች ጋር ቁጭ ብዬ አወራለሁ፡፡ “ድርጅቱ ቢዘጋ ቤተሰባችሁ ምን ይሆናል? ችግር ሲኖር ለኔ ንገሩኝ እንጂ ድርጅቱን አትጉዱ” በሚል ተስማማን፡፡ የመተሀራዎቹ ግን አናዳምጥም አሉኝ፡፡ አንድ ቀን ስሄድ አንድ መሀንዲስ ሚኒስትር ሆኗል፡፡ ወዛደሩ ከቦ ይዞታል፡፡ ቀጥታ ገባሁና ልጁን እጁን ይዤ ወጣሁ፡፡ ከወጣሁ በኋላ ተጯጯሁ፤ ዝም አልኳቸው፡፡ በኋላ ሊገድሉኝ ሞከሩ፡፡ በሳር ቤት በኩል ነበር፡፡ አንዱ መሳሪያ ይዞ ሲሄድ አይቼዋለሁ፡፡

“ገልጃጃ ነው፤ እኔን ፍለጋ መጥቶ ከጀርባው ስሄድ የማያውቅ” ብዬ ጥዬው ሄድኩ፡፡ መተሀራ ያሉት ከቤትህ አትውጣ አሉኝ፡፡ እኔ ያኔ አልፈራም ነበር፡፡ ልጆች ከመጡ ወዲህ ነው ፍርሃት የሚባል ነገር የመጣብኝ፡፡ ስብሰባም ላይ Shut up ነው የምለው፡፡ ያኔ በዛ ባላቆም ኖሮ ተያይዘን ነበር ገደል የምንገባው፡፡ በወቅቱ ሁሉም የፖለቲካ ፓርቲ “እኔ ነኝ አሸናፊ” ብሎ ደምድሟል፡፡ ደርግ ደግሞ “እስቲ ይሞክሩኝ” ይላል፡፡ በሽታው አዲስ አበባ መጣ፡፡ አንድ ሠራተኛ ለመያዝ ብለው ቤቱን ከበዋል፤ ቢሮአችን ፊሊፕስ ህንፃ ነበር፡፡ ምንድን ነው ይህ ሁሉ ሚሊሺያ ብዬ አልፌያቸው ገባሁ፡፡ ልጁን እንፈልጋለን አሉ፤ ውሸታቸውን ነው፤ ቀጥታ እኔ ቢሮ ነው የመጡት፡፡ ሁሉም መሳሪያ ደግነው መሳቢያዬን ከፈቱ፤ መሳሪያ ያለኝ መስሏቸው ሲያጡ “አንተ ሲአይኤ ነህ” አሉና ወሰዱኝ፤ አስፈራሩኝ፡፡ ከአውራ ጐዳና ያመጧቸውም ነበሩ፡፡ ለኔ ያ ትግል ፖለቲካ ውስጥ ከገባሁ በኋላ እንኳን ያላየሁት፣ ሠራተኞቼንና ድርጅቱን ለማዳን ያደረግሁት ትልቅ ትግል ነበር፡፡ የምሁራንን ተሳትፎ በገለፁበት የመፅሃፍዎ ክፍል ላይ ምሁራን ወደ መአህድ እንዲቀላቀሉ ስጠይቅ፣ “ሃይሉ ይዘልፈናል፣ ይንቀናል ይላሉ እንጂ ምንም የረባ ነገር ሲያደርጉ አላየሁም” ብለዋል፡፡

በ97 ምርጫ ቅንጅትን በተመለከተ ነገሮች የተበላሹት ኢንጂነር ግትር ስለሆኑ ነው የሚሉ ወገኖች አሉ፡፡ በዚህ ጉዳይ ላይ እርስዎ ምን ይላሉ? እነሱ ምን እንደሚፈልጉ አላውቅም፡፡ በእነሱ ቋንቋ ግትርነት ምን እንደሆነ አላውቅም፡፡ ኢትዮጵያዊነት ግትርነት ከሆነ፣ አዎ ግትር ነኝ፡፡ እነሱ በየኤምባሲው እጅ መንሳት፣እነሱን ተለማምጦ መኖር ትክክለኛ ፖለቲካ ነው ይላሉ፡፡ እነሱ በኛ ፖለቲካ ምን አገባቸው? የኢትዮጵያን ጉዳይ መወሰን ያለብን እኛው ነን፡፡ በእንግሊዝ፣ በአሜሪካ፣ በወልደሀና በምን የሚወሰን ሊሆን አይገባም፡፡ ችግር ሲኖር ሮጠው ለነሱ ይነግራሉ፡፡ መጨረሻ ላይ የኛን ምርጫ ዜሮ አድርጐ ድምፃችንን ለመንግስት የሰጠው ማን ሆኖ ነው? ለአገሩ የሚያስብ እንዲኖር አይፈልጉም። ግትርነት ኢትዮጵያዊነት ከሆነ ልክ ነው፡፡ በመጽሐፍዎ ላይ “ፕሮፌሰር መስፍን መኢአድ ላይ ይዶልታሉ” ብለዋል፡፡ ምን ለማለት ፈልገው ነው? አንዳንድ ሰው ተፈጥሮው ዶላች ነው፡፡ አንዲት አፓርትመንት ዛሬም አለች፤ ኤንሪኮ በታች፡፡ እዛ ቤት የሚዶለተው ዱለታ ዛሬም ብዙ ነው፡፡ ትናንትም በጣም ብዙ ነበር፡፡

ለምን እንደሚዶልት አይገባኝም፡፡ ፕሮፌሰር አስራትን ስለማይወደው ነው… ለምንድነው የማይወዷቸው? እሱን ሄደሽ ብትጠይቂው --- መአህድን ከዛ አውጥቶ ህብረ ብሔራዊ አድርጌያለሁ ብሎ ሌላ ፓርቲ እንዲመሠረት አደረገ፡፡ ከዛ እየደጋገመ ነው ይህን ስራ የሰራው፡፡ መአህድ ከበድ ሲልበት መኢአድን ማዳከም አለብኝ አለ፡፡ ይቅርታ አድርጊልኝና እሱ ለማን እንደሚሠራም አላውቅም፡፡ አንድ ጊዜ ከኢዴፓ ጋር ላስታርቅ አለ፡፡ እነ ልደቱን እናውቃቸዋለን፤ እነሱም ያውቁናል አልኩ፡፡ ግን ቅንጅት ምስረታ ላይ ለእነልደቱ የኃይሉን ቦታ እሰጣለሁ ብለው ማግባባታቸውን ልደቱ ራሱ ሲናገር፣ ፕሮፌሰር መስፍንና ዶ/ር ብርሃኑ፣ እምነት የለ ክህደት የለ ፈጠው ቁጭ አሉ፡፡ እኔ ነገሩን ድሮ አውቄዋለሁ፡፡ አበሻ ሰባቂ ነው፡፡ ሚስጥር አያውቅም፡፡ ሁሉንም ሰምቼ ነበር፡፡ መኢአድ እና ኢዴአፓ- መድህን ውህደት ለመፍጠር ሞክረው ሳይሳካ ወዲያው ሁለቱ ፓርቲዎች በቅንጅት ጥላ ስር በጥምረት ብሎም ለመዋሀድ ተስማምተው ነበር፡፡ ችኮላውን ምን አመጣው? አዎ ችኮላዋን ያመጣው ምርጫ ዘጠና ሰባት ነው።

ተበታትነን ከመቆየት ተባብሮ መሞከሩ ይሻላል ብለን ነው፡፡ የመጀመርያው ላይ እነ ፕሮፌሰር መስፍን ሽማግሌ ነበሩ፡፡ የቅንጅቱ ጊዜ ግን የፓርቲ አባል ስለሆኑ የሚመጣውን መቀበል ይችላሉ በሚል ነበር፡፡ “ኢዴፓ ጥንካሬው አዲስ አበባ ነው፣ መኢአድ ደግሞ ገጠር እንጂ አዲስ አበባ ላይ ጠንካራ አልነበረም፤ ምክንያቱም እኛ አፈቅቤ አይደለንም” ሲሉ ምን ማለትዎ ነው ነው? እኛ ህዝብን አንዋሽም፤ አንዳንዶች ጥሩ ፖለቲካ አይደለም ይሉናል፡፡ መንግስት መሆን በጣም ከባድ ሃላፊነት ነው፡፡ እዳ ነው፤ ህዝብ የሰጠህን መልስ ይልሃል፡፡ ሰውን አስተባብሮ ማምጣት ከባድ ነው፤ አንዳንዱ ካድሬ ሆኖ መለፍለፍና ሚኒስትርነት አንድ ይመስለዋል፡፡ ይሄን ለመግለፅ ፈልጌ ነው፡፡ ተቃዋሚው ውስጥም ከዘረኝነት ጋር የተያያዘ ጉዳይ አንስተዋል፡፡ ችግሩ አለ ማለት ነው? አለ፡፡ አሁንም ያሉ ሰዎች አሉ፤ አንድ ለውጥ ቢመጣ የኔ ቦታ የት ነው የሚሉ፡፡ ሰው በፖለቲካ ሲደራጅ ከታች ነው፤ አንድ ላይ የሚመራረጡት ይተዋወቃሉ፡፡ ከፍተኛ ደረጃ ሲደረስ ያስቸግራል፡፡ እኔ ደቡብ ብዙ ቦታ ሄጃለሁ። ህዝቡ ላዕላይ መዋቅር የገባውን አይጠይቅም፡፡ ጊዶሌ በቋንቋ እንኳን አንግባባም፤ ግን እኛ ነን የተመረጥነው። አማራ ክልል ቀላል ይሆንላቸዋል ብላችሁ ታስቡ ይሆናል፡፡

እጅግ በጣም ከባድ ነው፡፡ አንድ ጊዜ ደቡብ ጐንደር ሄደን በዓይነ ቁራኛ ያዩናል፡፡ ይከታተሉናል። አርብ ቀን ስለሆነ ምን ይበላሉ፤ ምን ይጠጣሉ ብለው ነው፡፡ የከተማ ልጆችን አስጠነቀቅሁ፤ ማታ እራት ጠሩንና ሄድን፡፡ ምግብ ቀርቦ መፋጠጥ ሆነ፡፡ አይበሉም፣ አይናገሩም፤ ከዛ ገባኝ፤ አንድ ቄስ ነበሩና “አባ እባክዎት ይባርኩልን” ስል ሚስጥሩ ተፈታ፤ አለቀ፡፡ በኋላ ስሰማ አዲስ ሃይማኖት ይዘው መጥተዋል ተብሎ ተነግሯቸዋል፡፡ ከዛ ወዲህ ችግር ገጥሞን አያውቅም፡፡ ባህርዳርም ስብሰባ ልናደርግ ሄደን፣ ወያኔ ገበሬዎችን አዘጋጅቶ ጠበቀን፡፡ እኛ ስንገባ ሰው ሁሉ ሲያጨበጭብ፣ አንዱ ቡድን ጭጭ አለ፡፡ አንድ ችግር አለ ብዬ ጠረጠርኩ፡፡ እኛ ጀመርን፣ ሲሰሙ ቆዩና፣ ማጨብጨብ ጀመሩ፡፡ ይሄኔ ካድሬው ጥሎ ሄደና ህዝቡ ራሱ ወሰነ፡፡ የቅንጅት ታሳሪዎች የይቅርታ ይደረግልን ሃሳብ የመጣው ከኛው ውስጥ ነው ብለዋል፡፡ እስቲ ስለእሱ ደግሞ ያጫውቱኝ --- ለምን እንደታሰሩ የረሱት መሰለኝ፤ ብዙ ሰዎች መውጣት ይፈልጉ ነበር፡፡ እኛ የገባነው ትክክል ነን ብለን ነው፡፡ እስር ቤት ሳንገባም በፊት በድብቅ ኤምባሲ ይሄዳሉ፡፡ እኔ አውቅ ነበር፡፡ ከገባን በኋላ የመጨረሻው ውሳኔ እስከዛሬ ይመረኛል፤ ፈረንጅ ምን ይላል - It leaves the bad taste in my mouth፡፡

እነ ፕሮፌሰር እኛ ጋ ይመጣሉ፤ የኛን ይወስዳሉ። ከነሱ ምንም የለም፤ ያው ከእኛም ከሽማግሌዎቹ ጋር የሚሄዱ መጡ፡፡ የኛ አቋም እየሞተ፣ እኛ በመደራደር ፈንታ ከእኛው የእንፈታ ጥያቄ መጣ፡፡ መቼም የማልረሳው ነው፡፡ እኛ እስር ቤት ሆነን መንግስት ፈረንጆቹን ከራሱ ጐን አሰልፏል፡፡ እኛ ተከፋፍለናል፡፡ ምናልባት በፖለቲካ የኔ አቋም የሞኝ ሊሆን ይችላል፡፡ ከቅንጅት ፓርቲ ጋር በተያያዘ የኔ ስህተት ነው ብለው የሚያነሱት ነገር አለ? ቅንጅት በቅንጅትነቱ ቢቀጥል ጥሩ ነበር፤ የኔ ስህተት ምንድን ነው ውህደቱ ነው፡፡ በደንብ ሳንተዋወቅ ወደ ውህደት መግባታችን ነው ስህተቱ፡፡ ከእስር ቤት ከተፈታችሁ በኋላ በኛ ጋዜጣም ተዘግቦ ነበር፡፡ የአሜሪካን ኤምባሲ ቪዛ ከልክሎዎት ነበር፡፡ መጽሐፉ ላይ ያስከለከለኝ ዶ/ር ብርሃኑ ነው ብለዋል---- ተዶልቷል፡፡ እስር ቤት ሆነን ነው ውጪ ካሉት ጋር መነጋገር የጀመሩት፡፡ አንድ ቀን ስናወራ፣ “ስንወጣ ቅንጅትን በአለም አቀፍ ደረጃ እናቋቁማለን” አለኝ “መቼ ነው የምትወጡት?” ስል “እንወጣለን” አለኝ፡፡ ህዝቡስ? ስል ዝም፡፡ ለኔ ይህ አይዋጥልኝም፡፡ ሞትም ከመጣ አብረን እንሞታለን አልኩ፡፡ ይሄኔ በአቋም ተለያየን። በኋላም መኢአድ እንደአንጋፋነቱ ሳይሆን ተመልካች ሆነ፡፡ ቅንጅቱን ስንመሰርት እኮ ቀስተደመና ምንም አባል አልነበረውም፡፡ ኢድሊን እርሺው፤ ፈቃድ ብቻ እንጂ ከጀርባ ምንም የለም፡፡ ችግሩ የመጣው ትልቁ የቅንጅት ፖርቲ መኢአድ ስለሆነ የጠቅላይ ሚ/ርነቱን ቦታ ሊወስድ ነው በሚል ነው፡፡ መጀመሪያ አናሸንፍም በሚል ዝም ብለው ነበር፤ ስናሸንፍ ነው ችግሩ ፈጦ የወጣው፡፡ ኢዴፓ ከመኢአድ ስለወጣ የሌጂትሜሲ ጥያቄ ነበረነበት። ቀስተደመና ደግሞ መኢአድን ማመን አልቻለም፤ እኛ ማንም ቢመጣ ተስማምተን ነበር፡፡

ስልጣኑ ቢመጣም ለማስመሰል አንድ አመት እቆይ ይሆናል እንጂ እለቃለሁ ብያለሁ፤ ግን ያለመተማመን ነበር፡፡ አሁን መኢአድ በምን ሁኔታ ላይ ነው? 97 ላይ የነበረው ጥንካሬ አሁን የለውም፡፡ በጣም ተዘምቶባታል፡፡ ኢህአዴግ በውስጥ ሪፖርቱ መኢአድ አልጠፋ ብሎናል ብሏል፡፡ ቀስ በቀስ ለማገገም እየሰራን ነው፡፡ መኢአድ የደከመው ውጪ አገር የነበረው የገንዘብ ምንጫችን በተለያዩ ቅስቀሳዎች በመቋረጡ ነው፡፡ በተቃዋሚ ጐራ ያለውን ፖለቲካ እንዴት ይገመግሙታል? ይቅርታ፤ ምንም የጠለቀ ነገር የለም፡፡ እያንዳንዱን ፓርቲ በደንብ ስታይው ምንም የለውም፡፡ ለሰው ለማሳየት ከሆነ እያንዳንዱ ፓርቲ ውስጥ ማን ነው ያደራጀው? መሪዎቹ ማን ናቸው? የት ነበሩ? የሚለው ጉዳይ ሳይመረመር ጥምረትና ህብረት የሚለው አይሰራም፡፡ ከዚህ በፊት የሠራነው ስህተት ይበቃል፡፡ ደህና ተቃዋሚን ለመፍጠር ከልብ ከሆነ ጊዜ አይፈጅም፡፡ መኢአድ ከድሮው የደከመ ቢሆንም አሁን ካሉት ጋር ሲታይ እንደሱ መሠረት ያለው የለም፤ እኔ አንገቴን እሰጣለሁ፡፡ እኛ መጮህ መፎከር ባህላችን አይደለም፡፡ በቅርቡ ጥንካሬውን ይመልሳል፤ እኔም የወጣሁት ፓርቲው መስራት ያለበት በኔ ፍጥነት አይደለም፤ በወጣት ጉልበት ነው በሚል ነው፡፡

ሙዚቃ እወዳለሁ፤ አንጐራጉር ነበር ብለዋል፡፡ ስለሙዚቃ ዝንባሌዎ ይንገሩኝ አንጐራጉር አትበይኝ እንጂ እነግርሻለሁ፡፡ ሙዚቃ ከድሮም በጣም እወዳለሁ፡፡ አሜሪካን አገር ምህንድስና ለመማር ሄጄ፣ የየዶርሚተሪው ቡድን አለ፡፡ እኔን ሀሪ ቤላፎንቴን ይሉኝ ነበር፡፡ አንድ ጊዜ ዴንቨር መንገድ ላይ ስሄድ አንድ የሙዚቃ ትምህርት ቤት አየሁ፡፡ ለምን አልማርም ብዬ ገባሁ፡፡ ያነጋገረችኝ ሴት “ምን ያህል ጊዜ ትቆያለህ?” አለችኝ፡፡ ሶስት ሳምንት አልኳት፤“ብዙ ባይሆንም ናና ተማር” አለችኝ፤ ገባሁ፡፡ ቀን ቀን የግድብ ዲዛይን እሰራለሁ፤ ማታ ማታ ሙዚቃ (ፒያኖ) እማራለሁ፡፡ በኋላ ልሄድ ነው ስላት “እንዴት ታቆማለህ?” ብላ ዲትሮይት ፌላርሞኒክ ለሚባል ተቋም ደብዳቤ በመፃፍ “መማር አለብህ፤ተሰጥኦ አለህ” አለችኝ፤ እሷ መሀንዲስ እንደሆንኩ አላወቀችም፡፡ አገሬ ስመጣ ደግሞ ቤተሰቤን ላበሳጭ እንዴ ብዬ ዝም አልኳት፡፡ ከተቋሙ በየቀኑ እየደወሉ “አትመጣም?” ይሉኝ ነበር፤ በኋላ ሠለቻቸውና ተውኝ፡፡

የማንን ሙዚቃ ነው የሚወዱት? ሁሉንም እወዳለሁ፡፡ ግድየለሽም--- በኋላ ስም ጠርቼ ልኮራረፍ ነው፡፡ የእነቻኮቭስኪን ሙዚቃ፣ የጣሊያን ዘፈኖች እወድ ነበር፡፡ በኋላ አማርኛ እየጣፈጠኝ መጣ። በእንግሊዝኛ መልክ የሚዘፈነው ብዙ አይመስጠኝም። It does not send me ይላል ፈረንጅ፡፡ እነ ቴዲ፣ መሐሙድ፣ ነፍሱን ይማርና ጥላሁን ገሰሰ፣ ብዙነሽን እወድ ነበር፡፡ አሁንም ቢሆን አልዘፍንም እንጂ ሰው ሲዘፍን ለማየት የትም እገባለሁ፡፡ ኮሌጅ እያሉ እግር ኳስ ይጫወቱ ነበር፡፡ ስንት ቁጥር ነበር የሚጫወቱት? አምስት ቁጥር፡፡ ቁመቴ ረጅም ስለሆነ ስዊዲናዊው አሰልጣኛችን ሩጫና ረጅም ዝላይ ያሠራኝ ነበር፡፡ በዛን ጊዜ ፉክክርም አልነበረም፡፡ ሌላ ደግሞ በእግር መሄድ እወዳለሁ፡፡ የዛሬን አያድርገውና ጀሞ ሄጄ ብረት አነሳ ነበር፡፡ ኢኒጂነር ሃይሉ የሚወዱት ምግብና መጠጥ ምንድነው? ሰው ጠጅ ይላል አይደል፤ እኔ ጠላ ነው የምወደው። አሁን ዳያቤቲክ ስለሆንኩ ሳላውቀው ጥሩ ነገር ነው የመረጥኩት፡፡ ከምግብ የጣሊያንና የፈረንሳይ ምግብ እወዳለሁ፡፡ ከእኛ ደግሞ ገጠር ስሄድ ጥብስ እና ሚጥሚጣ ነው የምወደው፡፡ ልጆቼ በአገራቸው ባህል ባለማደጋቸው ቅሬታ አለኝ ብለዋል--- ሶስቱ ልጆቼ በጣም ትንሽ ሆነው ነው ወደ ውጪ የሄዱት፡፡ የኔ ትኩረት እነሱ ላይ አልነበረም፡፡ አንድ አባት ለልጆቹ ያን ትኩረት ካልሰጠ ቅር ይለዋል፡፡ የኔ አባት እስከሚሞት ድረስ ትኩረት ሰጥቶኛል፡፡

እኔ ያን ለልጆቼ አልሰጠሁም፤ በዚህ ይቆጨኛል፡፡ ትልቅ ለውጥ አመጣለሁ ብዬ አይደለም፡፡ ወጣት በወጣትነት መንገዱ ይሄዳል፡፡ አማራጮች እንዳሉ የማሳየት፣ እኔ ምን አይነት ዲሲፕሊን ኖሮኝ እንዳደግሁ እንዲያውቁ የማድረግ ነገር ነው፡፡ ወንዶቹን ደርግ ወታደር ውስጥ ይከታቸዋል በሚል ስጋት ያለጊዜያቸው ከኢትዮጵያ አስወጣኋቸው። ጓደኞቻቸው ተገድለዋል፤ ብዙዎች ታስረዋል፤ በኋላ ሳስበው ቀውጢ ጊዜ ባይሆን ኖሮ ልጆቼ ምን አይነት ልጆች ይሆኑ ነበር እላለሁ፡፡ አባቴ ትምህርት ሳይሆን ፍቅር ሰጥቶኛል፡፡ የኔ ልጅ ከኔ መማር ነበረባቸው ብዬ ይቆጨኛል፡፡ ሌላ መጽሐፍ እየፃፉ ነው፡፡ ከአሁኑ በምን ይለያል? አሁን የወጣው ተከታይ ክፍል አለው፡፡ በእንግሊዝኛ ዝርዝሮች የተካተቱበት መጽሐፍ አወጣለሁ፡፡ ያው እንደምታይው ከእስር ቤት ቅርስ አንዱ ህመም ነው፡፡ ቀጥ ብዬ መሄድ አልችልም፤ ህክምናዬን ጨርሼ ስመጣ መጽሐፉ ይደርሳል ብዬ አስባለሁ፡፡

                በሁለት ዙር ምርጫ ለ12 አመታት ስልጣን ላይ የቆዩት ፕሬዚዳንት ግርማ ወ/ጊዮርጊስ የሚገባቸውን ያህል አልሰሩም በማለት ተቃዋሚ ፓርቲዎች የተናገሩ ሲሆን አማካሪያቸው አቶ አሰፋ ከሲቶ እና የፓርላማ የግል ተመራጭ ዶ/ር አሸብር በበኩላቸው፤ ፕሬዚዳንቱ ውጤታማና እድለኛ እንደሆኑ ገለፁ፡፡ “ፕሬዚዳንቱ ይህን ሰሩ የምለው ነገር የለም፣ ቦታው በራሱ የሚሰጠው የስራ ሃላፊነት እዚህ ግባ የሚባል አይደለም” ያሉት ዶ/ር ያዕቆብ ሃ/ማርያም፤ “ፕሬዚዳንቱ በግላቸው መስራት የሚችሉት በርካታ ስራ ቢኖርም አንዱንም አላየንም” ብለዋል፡፡ የኢዴፓ ሊቀመንበር አቶ ሙሼ ሰሙ በበኩላቸው፤ “ፕሬዚዳንት ግርማ በተለይ ለሁለተኛ ጊዜ መመረጣቸው ፈጽሞ ስህተት ነበር” ይላሉ።

በመጀመሪያዎቹ አመታት፣ ፕ/ር ግርማ ህገ-መንግስቱ ከሚፈቅድላቸው ስልጣንና ተግባር በተጨማሪ በርካታ በጐ ስራዎች ላይ እየተሳተፉ ነበር የሚሉት አቶ ሙሼ፤ እየቆየ ግን የሰውየው እድሜና የጤና ሁኔታ ከመስራት አግዷቸዋል ብለዋል። ኢትዮጵያ በበርካታ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ችግሮች ውስጥ የምትገኝ አገር እንደሆነች አቶ ሙሼ ጠቅሰው፤ ፕሬዚዳንቱ ርዕሰ ብሔርነታቸውንና የአገር ምልክትነታቸውን ተጠቅመው መስራት ነበረባቸው ብለዋል፡፡ በፕሬዚዳንቱ የ12 ዓመት የስልጣን ቆይታ አገሪቱን ወደፊትም ሆነ ወደኋላ ያራመድ ጠንካራም ሆነ ደካማም ነገር አላየሁም ብለዋል - አቶ ሙሼ፡፡ በፕሬዚዳንትነታቸው እንኳን አቶ ግርማ ወ/ጊዮርጊስ ዶ/ር ነጋሶ ጊዳዳም ምንም አልሰሩም በማለት አስተያየት የሰጡት ፕ/ር መስፍን ወ/ማርያም፤ ቦታውም እንዲሁ በስም ብቻ እንዲቆይ በህገመንግስቱ የታጠረ ስለሆነ የፕሬዚዳንቱ ተግባር ቤተመንግስት ውስጥ ተቀምጦ ኖሮ ጊዜው ሲደርስ መውጣት ነው ብለዋል፡፡

በፓርላማ ብቸኛ የግል ተመራጭ ዶ/ር አሸብር ወ/ጊዮርጊስ ግን፣ ፕሬዚዳንቱ ህገ-መንግስቱ የሰጣቸውን ስልጣንና ተግባር በአግባቡ ተወጥተዋል ብለው ያምናሉ፡፡ ዶ/ር አሸብር፣ የእኛ አገር መንግስታዊ ስርዓት ፓርላሜንታዊ ስለሆነ ብዙውን የአፈስፃሚነት ስራ ለጠቅላይ ሚኒስትሩ የሚሰጥ ነው ያሉት ዶ/ር አሸብር፤ ፕሬዚዳንት ግርማ ባልተሰጣቸው ሃላፊነት አልሰሩም ተብለው ሊወቀሱ አይገባም ብለዋል፡፡ “ፕሬዚዳንቱ በህገ-መንግስት የተሰጣቸውን ስልጣንና ተግባር ከመወጣት በተጨማሪ አካባቢንና ተፈጥሮን በመንከባከብም ከፍተኛ ስራ ሰርተዋል” ያሉት ዶ/ር አሸብር፤ ፕ/ት ግርማ ባሳለፏቸው 12 ዓመታት ውጤታማ መሪ ነበሩ ብለዋል፡፡

ፕ/ት ግርማ በግላቸው በተፈጥሮ ሳይንስና በአካባቢ ጥበቃ ላይ ከፍተኛ ፍላጐት እንዳላቸው ቢናገሩም በተግባር ያመጡት ውጤት አላየሁም የሚሉት የሰማያዊ ፓርቲ ሊቀመንበር ኢ/ር ይልቃል ጌትነት “በሃይማኖት፣ በፖለቲካና በሰብአዊ መብት ጉዳዮች ዙሪያ ብዙ መስራት ይችሉ ነበር፤ ግን አላደረጉም” ብለዋል፡፡ የፕሬዚዳንት ግርማ አማካሪ አቶ አሰፋ ከሲቶ በበኩላቸው፤ ፕ/ት ግርማ በስልጣን ዘመናቸው ውጤታማና እድለኛ መሪ መሆናቸውን የገለፁ ሲሆን፤ በእውቀታቸው፣ በቋንቋ ችሎታቸው፣ በአንባቢነታቸውና በስራ ሰአት አክባሪነታቸው ወደር የሌላቸውና ለሌሎች አርአያ ሊሆኑ የሚችሉ መሪ ናቸው ሲሉ አድንቀዋቸዋል፡፡

ፕ/ት ግርማ እድለኛ ናቸው ያሉበትንም ምክንያት ሲያስረዱ፤ በእርሳቸው ዘመን ታላቁ የህዳሴ ግድብ መጀመርና የአምስት አመቱ የእድገትና ትራንስፎርሜሽን እቅድ ውጤታማ ጅምር ተጠቃሽ ናቸው ብለዋል፡፡ የወደፊቱ ፕሬዚዳንት ማን ይሁን በሚለው ዙሪያ ጥያቄ የቀረበላቸው አብዛኞቹ አስተያየት ሰጪዎች እከሌ ይሁን በሚል ስም ከመጥቀስ የተቆጠቡ ሲሆን ዶ/ር ያዕቆብ ሃ/ማሪያም ብቻ የኢትዮጵያ ንግድና ዘርፍ ማህበራት ም/ቤት ፕሬዚዳንት ወ/ሮ ሙሉ ሰለሞን ቢመረጡ ምኞታቸው እንደሆነ ገልፀዋል፡፡

“ህይወቴ እና ለኦሮሞ እና ለሌሎችም የኢትዮጵያ ህዝቦች ያለኝ ራዕይ” በሚል ርዕስ በእንግሊዝኛ ቋንቋ የተዘጋጀው የአቶ ቡልቻ ደመቅሳ መጽሐፍ በአሜሪካ ታትሞ በውጭ አገራት ለገበያ ቀረበ፡፡ መፅሃፉ አቶ ቡልቻ ከተወለዱባት የቦጂ በርመጂ ወረዳ ጀምሮ ከኦፌዴን ሊቀመንበርነት እስከለቀቁበት ጊዜ ድረስ ያሳለፉትን የትምህርት፣ የስራ እና የፖለቲካ ህይወት ይዳስሳል፡፡ ዘመናዊ ትምህርት ለመማር ያደረጓቸውን እልህ አስጨራሽ ሙከራዎች፣ ከአሜሪካን በኢኮኖሚክስ ተመርቀው ከመጡ በኋላ በገንዘብ ሚኒስቴር ውስጥ በምክትል ሚኒስትር ማዕረግ ባገለገሉባቸው አመታት ያጋጠሟቸውን ውጣ ውረዶች፣ በአለም ባንክ የኢትዮጵያ ተወካይ በመሆን እንዲሁም በዩኤንዲፒ ስለሠሯቸው ስራዎች በመጽሐፋቸው ተርከዋል፡፡

የኦሮሞ ህዝብን ጥያቄ አንስተው በፖለቲካው መስክ ስላደረጉት ተሳትፎ የፃፉት አቶ ቡልቻ፤ አዋሽ ባንክን ለመመስረት ያደረጉትን አስተዋጽኦና በባንኩ ውስጥ የተፈጠረውን አለመግባባትም በስፋት ዳስሰዋል፡፡ መጽሐፉ 180 ገፆች ያሉትና በ20 ምዕራፎች የተከፋፈለ ሲሆን በኦሮሚኛ እና በአማርኛ ቋንቋዎች ተተርጉሞ ለአገር ውስጥ ገበያ እንደሚቀርብ አቶ ቡልቻ ደመቅሳ ለአዲስ አድማስ ተናግረዋል፡፡

ጥሩ የጥበብ ፈጠራ ምን አይነት ነው? መካሪ ነው፤ ዘካሪ፣ አስተማሪ፣ ህይወትን የሚያሳይ መነጽር ነው፡፡ እነዚህ ሁሉ የዋህ አስተያየቶች ናቸው፡፡ ምንድነው የዳንስ ትርጉም?...ሰው ሲደንስ ተደስቶ ነው ለማለት አይቻልም፡፡ በለቅሶም ሙሾ ሲያወጣ ይጨፍራል፡፡ ደረቱን እየመታ፡፡ ለዚህ ነው ለውበት ሀሊዮት ልናገኝ የማንችለው፡፡ ታሪክ ለመዘከር ጥበብ ያስፈልገዋል፡፡ ጥበብ ላይ ነፍስ ለመዝራት ግን ታሪክ አያስፈልገውም፡፡
የፈረንሳይ ቋንቋ ትርጉሙ ምንድን ነው? እንደማለት ይሆንብናል፡፡ የፈረንሳይኛን ቋንቋ ወደ አማርኛ እናስተረጉማለን እንጂ…የፈረንሳይኛ እና የአማርኛ ቋንቋ ምንድነው ትርጉማቸው ልንል አንችልም፡፡ የሃሳብ ቁመት ስንት ነው ብሎ ከመጠየቅ የተለየ ስላልሆነ፡፡
                                                   * * *
ጥበብ ከራሱ በስተቀር ሌላ ትርጉም የለውም። ብቸኛ ነው፡፡ ጥበብ የተለምዶውን የህይወት፣ የማህበረሰብ የቀድሞ ትርጉም አይቀበልም። ደራሲውን፣ ገጣሚውን፣ ሰአሊውን በማወቅ ከጠቢቡ አኗኗር በመነሳት፣ ጥበቡን መተርጐምም አይቻልም፡፡ የሰውየው ስነልቦና የጥበብን ስነልቦና ለማጥናት አይጠቅምም፡፡
ቫንጐ ያረጁ ጥንድ ጫማዎች ስሏል፡፡ ምንም አዲስ ነገር አልነበራቸውም አሮጌዎቹ ጫማዎች በስዕል ላይ እስኪቀርቡ ድረስ፡፡ Defamiliarization የጥበብ መንገድ ነው፡፡ (በብረት የተሰራ ሃውልት ከተሰራበት ጊዜ አንስቶ ብረት አይደለም፡፡ ከብረቱ ቀድሞ የሚጠራው “የብረት ምን?” የሚለው ነገር ነው፡፡) ከተለመደው ውስጥ ያልተለመደውን ማግኘት፡፡ ነገርዬው ከሚኖርበት አለም ነጥለን ስንገልፀው፣ በሱ ዙሪያ አዲስ ጥቅል የእውነታ ማስተሳሰሪያ በሰው ግንዛቤ ውስጥ ይፈጠራል፡፡
ከጐዶሎው ውስጥ ሙሉነት (holistic) በተሻጋሪ ከፍታ (transcendental aspect) ይወለዳል፡፡ የተወለደ ልጅ ምንድነው ትርጉሙ፣ ሲያድግ ምን ይሆናል፣ የተወለደበት አላማ ምንድነው? የወለደውን አባቱን ለምን አይመስልም? ለማለት አይቻልም፡፡ አባቱን ካልመሰለ “ውሸት ነው” ብላ ህልውና በራሷ እጅ አታጠፋውም፡፡ ተፈጥሮ ውበት ኖሯት ትርጉም ላይኖራት እንደሚችለው ፈጠራም ይሄንኑ ተከታይ ናት፡፡
ለጥበብ ፈጠራው ትልቅነት መሰረቱ ፈጠራው ራሱ እንጂ ፈጣሪው አይደለም፡፡ ግጥሙ ባይኖር ገጣሚው ገጣሚ ባልተባለ ነበር፡፡ በሆነ ምክንያት ጥበቡ ሳይፈጠር ቢቀር ኖሮ፣ ስለ ስራውም ሆነ ስለ ሰሪው መመራመር፣ መጠየቅ አይቻልም ነበር። ስሪቱ የሰሪው እና የስሪቱ ቅንጅት ቢሆንም…ውጤቱ ከድምሩ በፊት ከነበሩ ማንነቶች በላይ ነው፡፡ ስለመነሻው በማጥናት መድረሻውን ማወቅ ወይንም መስራት በውበት እውነታ አይቻልም፡፡ መነሻውም መድረሻውም ውበቱ ነው፡፡ Its an end in itself.
ከመድረሻው ውስጥ ሌላ መድረሻ ሊፈጠር አይችልም፡፡ ጥበቡ ራሱን በራሱ አያበዛም፡፡ በተመልካቹ ስሜት ውስጥ ግን ሃሳብን ሊያበዛለት ይችል ይሆናል፡፡
The work is to be released the artist into pure self-subsistence. It is precisely in great art that the artist remains inconsequential as compared with the work, almost like a passage way that destroys itself in the creative process for the work to emerge.
ስራው (ጥበቡ) በራሱ የመናገር ነፃነት አቅም ካልተሰጠው ውበት ደረጃ አይደርስም፡፡ ምን ማለት እንዳለበት አስቀድሞ የሚያውቅ ገጣሚ ውበትን ሳይሆን ስብከትን ነው የሚያበረክተው፡፡ ስብከቱ ለህይወት እንጂ ለጥበብ እውነታ ምንም የሚፈጥረው አዲስ ነገር አይኖረውም፡፡
Inspiration ጥበብ በራሱ አንደበት ስንፈቅድለት የሚከሰት ነገር ነው፡፡ ምን እንደሚናገር አስቀድመን ልናውቀው አንችል፡፡ “How do I know what I think until I see what I say” እንዲል ደራሲው E.M Forester. አርቲስቱ የተገለፀለትን የሚከተል ነው፡፡ መገለጥ ከሌለ አርቲስቱም አርቱም የለም። ህይወት እና ሞት በሌሉበት ትንሳኤ” ሊታሰብ አይችልም፡፡ ጥበብ ከሰው ልጅ ህይወት እና ሞት ውስጥ የሚወለድ ትንሳኤ ነው፡፡
የመገለጥ ብርሃን የመግለጫ መንገዱን Style አብሮ ስለሚሠራ ይዘትና ቅርጽን በጥበቡ ላይ ለያይቶ መገንዘብ አይችልም፡፡
The power of disclosure itself is not our own it is not a human creation- the artist can compose only what of itself gathers together and composes itself.
የፈጠራ የጥበቡ ባለቤት በዚህ ረገድ ጥበበኛው አይደለም፡፡ የውሃው ባለቤት ምንጩም የፈሰሰበት ቧንቧም እንዳልሆኑት፡፡
የተፈጠረው ጥበብ ውበት የሚሆነው ብቸኛ (Singular) መሆኑ ላይ ነው፡፡ አርቲስቱንም፣ ተፈጥሮንም፣ ህይወትንም አለመምሰሉ ላይ፡፡ አለመምሰሉ፤ ልዩ እና ብቸኛ ያደርገዋል፡፡ ለምሳሌ አካፋ፤ የፈለገ ልዩ እና በአዲስ መንገድ በአዲስ ፋብሪካ ወይንም ቅርጽ የተሰራ ቢሆን እንኳን ፍጡርነቱን ከግልጋሎቱ መነጣጠል አይቻልም፡፡ አካፋን አካፋ ወይንም ማንኪያ ብለን ብንጠራው የሆነ ነገር ከማፈስ ወይንም ከማማሰል ውጭ ጥቅም ሊኖረው አይችልም፡፡ የራሱ ለራሱ የሆነ ጥቅም ማለቴ ነው፡፡
“the work of art is similar rather to the more thing which has taken shape by itself and is self contained.
በድንጋይ የታነፀ ቤት፣ ሁለት ነገሮችን በአንድ ላይ ጠቅልሎ የያዘ ነው፡፡ ድንጋይ እና ቤት ነው፡፡ ድንጋዩ ከተራራ ተፈንቅሎ የመጣ ሊሆን ይችላል። ተራራው፤ የተፈጥሮ መወኪያ (representation) መሆኑ ግልጽ ነው፡፡ ቤት ግን፤ ተፈጥሮ ውስጥ የምናገኘው ነገር አይደለም፡፡ በተጨባጩ ውጫዊ እውነታ ላይ ቤትን የሆነ ወይንም የሚመስል ነገር የለም፡፡
በ“World” እና “earth” መሀል ያለ ግንኙነት በሰው አማካኝነት የተቋጠረ ነው፡፡ በተጨባጭ የሚዳሰሰው፣ የሚታየው፣ የሚለካው እና የሚመዘነው ነገር “Earth” ነው (“አፈር” ማለት ነው ሀሌታ ትርጉሙ)፡፡ አፈሩ በሰው ምክንያት “አለም” ይሆናል፡፡ ድንጋዩ በሰው ምክንያት “ቤት” ወይንም ህንፃ እንደሆነው፡፡ የአካፋ እና የማንኪያ ግልጋሎትም ሆነ ትርጉም ሰው እስካለ ድረስ ብቻ እውነት ይሆናል፡፡ ለራሳቸው እንደራሳቸው ምንም ትርጉም የላቸውም፡፡
ጥበብ ግን ከዚህም ደረጃ በጥቂቱም ቢሆን ከፍ ያለ ነው፡፡ ለራሱ እንደራሱ…በሰው ልጅ አሊያም ከተፈጥሮ ምክንያትም ሆነ ትርጉም ሳይቀዳ ህልውና አለው፡፡ ከድንጋዩ የታነፀው ቤት በሰው አማካኝነት ሲፈጠር…በመፈጠሩ ድንጋዩን እንዲጠፋ ወይንም ህልውናውን እንዲያጣ አያደርገውም፡፡
እንዲያውም፤ በአፈር ቋንቋ ይመዘን፣ ይሰፈር፣ ይገለጽ የነበረውን objectivityወደ ሌላ ባለ (subjective) እውነት ከአፈሩ ውስጥ ይፈጥረዋል፡፡ ይህም ፈጠራ ትርጉም ካለው ለሰው እንጂ ለተፈጥሮ/እግዜር አይደለም፡፡ (አዳም መጀመሪያ አፈር ነበር/በመጨረሻ ወደ አፈር ቢመለስም አይገርምም፡፡ ነገር ግን በፈጣሪው አማካኝነት በተሰጠው ትንፋሽ ፍጡር ወይንም ሰው ሆነ፡፡ ወደ ቀድሞው መሰረቱ ቢመለስ እንኳን ከቅድመ ሞቱ በፊት የነበረው ማንነቱ፣ ከሞቱ በኋላ ያለውን አይመስልም፡፡ ድሮ አፈር ከነበረ ወደ አፈር ተመልሶ ከመግባቱ በፊት ግን ሰው ነበር፡፡ የተፈጠረ ነገር ቢጠፋ እንኳን ተከውኖ እንደነበር ግን መካድ አይቻልም፡፡ የደራሲው ፈጠራ ከመዛግብት ላይ ቢፋቅ እንኳን ፈጠራው መወለዱ ሊፋቅ አይችልም፡፡
“እኔ ጨረቃን ሳሳየው እሱ ጣቴን ያያል” እንደሚለው ብሂል፤ ቤቱን ሳሳየው ቤቱ የተገነባበትን ድንጋይ የሚያይ ሰው፤ ውበትን ወደ ተራ ማንነቱ (አፈር) ለመቀየር ስለፈለገ ነው፡፡ ቤቱን ሳሳየው የቤቱን የፈጠራ ውበት እንደመነሻና መድረሻው (an end in itself) መገንዘብ ያልቻለ መስተሀልይ፣ ለውበት እውቀት ዝግጁ አይደለም፡፡
የግጥሙ፣ የድርሰቱ፣ የስዕሉ ትርጉም ግጥሙ፣ ድርሰቱ፣ ስዕሉ ራሱ ነው፡፡ ሰለሞን ደሬሳ እንደሚለው፤ ግጥሙ እንደአጋጣሚ የተለያዩ የህይወት ትርጉሞችን ተንተርሶ ሊገኝ ይችላል። ሰባኪ፣ አስተማሪ፣ አራሚ ሊሆን ይችላል። በድንጋይ የተሰራ ቤት የድንጋይ ባህሪዎችን ተላብሶ እንደሚገኘው፡፡ በብረት የተሰራ ሀውልት የብረት ባህሪዎችን በተጨባጩ (ሳይንሳዊ) ልኬት እንደሚንተራሰው፡፡ ሰው እንደ እንስሳት አለም ስጋን ይለብሳል፡፡ ግን ከለበሰው ስጋ በላይ የሚያስብ ፍጡር ነው፡፡ ሃሳቡን በንግግር መግለጽ ይችላል፡፡

በናፖሊዮን ሂል የተፃፈው “The 17 principles of success” የተሰኘ የስኬት መርሆዎችን የያዘ መፅሃፍ “17ቱ የስኬታማ ህይወት ምስጢራት” በሚል በፋንታሁን ሃይሌ ተርጓሚነትና በእስክንድር ስዩም አርታኢነት ለንባብ በቅቷል፡፡
ተርጓሚው በመፅሃፉ መቅድም ላይ ባሰፈረው መልዕክት “የዚህ መፅሃፍ አንባቢ ስኬታማ መሆንን አጥብቆ ይሻ እንደሆነ ለዚህ የናፖሊዮን ሂል መፅሃፍ ትኩረት ሊሰጥ ይገባል፡፡ በዚህ መፅሃፍ ውስጥ የተብራሩት የስኬት መርሆዎች አንባቢ እንዴት ሊረዳቸውና በህይወቱ ውስጥ ተግባራዊ ሊያደርጋቸው እንደሚችል የሚጠቁሙ ጭምር ናቸው” ብሏል፡፡
17ቱ የስኬት መርሆዎች በሚል ከተገለፁት ውስጥ የዓላማ ቁርጠኝነትን ማዳበር፣ ውጤታማ ህብረት መፍጠር፣ አስደሳች ስብዕናን መገንባት፣ በትክክል ማሰብ ወዘተ የሚሉት ይገኙበታል፡፡ በ172 ገፆች የተቀነበበው መፅሃፉ፤ በ18 ምዕራፎች የተከፋፈለ ሲሆን በ39 ብር ከ45 እየተሸጠ መሆኑን ለማወቅ ተችሏል፡፡

በዘመድኩን አበራ ተደርሶ የታተመው “የምስጢሩ ጦስ” የተሰኘ ረዥም ልብወለድ መፅሃፍ ሰሞኑን ለገበያ ቀረበ፡፡
183 ገፆች ያሉት መፅሃፉ፤ “ቅድመ ታሪክ” በሚል ጀምሮ “ድህረ ታሪክ” በሚል የሚጠናቀቅ ሲሆን ዋጋው 46 ብር ነው፡፡ “የቺቺኒያ ምስጢራዊ ሌሊቶች” የሚል ሥራ ያስነበበው ደራሲው “ግዮናዊት” የሚል ቀጣይ ስራ እንዳለው በመፅሃፉ ላይ ጠቁሟል፡፡

“The 48 Laws of power” የተሰኘው የሮበርት ግሪን መፅሃፍ “48ቱ የአሸናፊነት ሚስጥራት” በሚል በእስክንድር ስዩም ተተርጉሞ ለንባብ በቅቷል፡፡
በ48 ምስጢሮች የተከፋፈለው መፅሃፉ፤ “ከአለቃይ በልጠህ ለመታየት አትሞክር”፣ “በሌሎች ዘንድ ተፈላጊ መሆንን እወቅበት”፣ “ፍላጐትህን ላገኘኸው ሁሉ በግልፅ አትናገር”፣ “ሁሌም ከደሙ ንፁህ ለመሆን ጥረት አድርግ” የሚሉና ሌሎች ርዕሶችን ይዟል፡፡ በ161 ገፆች ተቀንብቦ የተዘጋጀው መፅሃፍ፤ በታዋቂ ሰዎች አባባልና ጥቅሶች የታጀበ ሲሆን በ39 ብር ከ45 ለገበያ ቀርቧል፡፡ ተርጓሚው ከዚህ ቀደም “ስኬታማ የጊዜ አጠቃቀም”፣ “የፍቅር መፍትሄ” እና “ወርቃማ የፍቅር ጥቅሶችና አባባሎች” የተሰኙ መፅሃፍትን ለንባብ ማብቃቱ ይታወቃል፡፡

በኢትዮጵያ ደራስያን ማኅበርና በብርሐንና ሰላም ማተሚያ ድርጅት በጋራ አስተዳደር ተዟዟሪ ሂሳብ ለህትመት የበቃው ‹‹ፍቅርና ተስፋ›› የተሰኘው የተሾመ ወልደሥላሴ ረጅም ልቦለድ፣ ሰሞኑን ለገበያ ቀረበ፡፡ ልቦለዱ፣ ከ1960ዎቹ ጀምሮ የነበረውን የሀገሪቱን ማህበራዊ፣ ፖለቲካዊ፣ ባህላዊና ሥነልቦናዊ ጣጣዎችን በመተረክ፣ ለገነገኑ ሀገራዊ ችግሮች መፍትሔ የሚጠቁም አስተሳሰቦች የተንጸባረቁበት እንደሆነ ተጠቁሟል፡፡ መጽሐፉ፣ 380 ገጾች ያሉት ሲሆን፣ ዋጋው 55 ብር እንደሆነ ታውቋል፡፡
በኤርሚያስ መኮንን የተጻፈው፣ 178 ገጾች ያሉት ‹‹አጋምና ቁልቋል›› ረጅም ልቦለድም ባለፈው ሳምንት ለንባብ በቅቷል፡፡ መጽሐፉ በሽፋኑ ላይ፣ ‹‹በእውነተኛ ታሪክ ላይ የተመሰረተ ልብ-ወለድ›› ስለመሆኑና ‹‹ የትዳር ተጣማሪዎች በአሜሪካ የሚያጋጥማቸውን ችግርም ቁልጭ አድርጎ ያሳያል›› ሲል ጠቁሟል፡፡ በውሥጥ ገጹ ላይ ደግሞ፣ ባልተለመደ ሁኔታ ደራሲው በ1988 ዓ.ም. አድራሻው ስለጠፋበት ወንድሙ፣ ያፋልጉኝ ማስታወቂያ ያወጣ ሲሆን፣ በ39 ብር ለገበያ መቅረቡም ታውቋል፡፡