“ሁሉም አይስላንዳዊ መጽሐፍ ይወልዳል”
የሴቶች የፖለቲካ ፓርቲ ያላት ብቸኛ አገር ናት
በዲሞክራሲያዊ ተቋማት ጥንካሬ ከዓለም ሁለተኛ
በአንድ ፓርቲ ተመርታ አታውቅም - በጥምር ፓርቲዎች እንጂ

ባለፈው ሳምንት በዚሁ ጋዜጣ ላይ “አይስላንድ የደራሲያን ሀገር” በሚል ርዕስ ባቀረብኩት ጽሁፍ፣ ዋናውን ርዕሰ ጉዳይ ከማስረዳቴ በፊት ሀገሪቱን በሚገባ ለማወቅም ሆነ ለጠቅላላ እውቀት ይረዳሉ ያልኳቸውን የተለያዩ ጉዳዮች አቅርቤአለሁ፡፡ ይህ የዛሬው ጽሁፍ ካለፈው ሳምንት የቀጠለና የማጠቃለያ ጽሁፍ ነው፡፡
አይስላንድን በተመለከተ አለም አቀፉ ሚዲያ ሊያወራው የሚችለው ክፉም ሆነ በጐ ዜና እምብዛም አግኝቶ አያውቅም፡፡ ለአለም አቀፉ ሚዲያም ሆነ ለአብዛኛው የአለም ህዝብ አይስላንድ በቅዝቅዜና በበረዶ ግግር መካከል የምታንቀላፋ አንዲት ለሰሜን ዋልታ የቀረበች አውሮፓዊት ሀገር ማለት ናት፡፡ ከተጫናት ቅዝቃዜ መካከል አውጥቶና ላዩዋ ላይ የተጋገረውን በረዶ አራግፎ፣ በጥሞና ላያት ግን አይስላንድ የበርካታ አስገራሚ ታሪኮች ባለቤት የሆነች ሀገር ናት፡፡
የፖለቲካ ሳይንስ አጥኚዎች፤ “የአለማችን የፖለቲካ መድረክ እስከዛሬም ድረስ እጅግ በአብዛኛው ወንዶች በመሪ ተዋናይነት የሚተውኑበት መድረክ ነው” ይላሉ፡፡ አይስላንዳውያንን ግን በዚህ ሀሳብ ጨርሶ አይስማሙም፡፡
እንደ እውነቱ ከሆነ አይስላንዳውያን ባይስማሙ አይፈረድባቸውም፡፡ ለምን ቢባል? በአለማችን ውስጥ በሴቶች የተመሠረቱና በሴቶች የሚመሩ የፖለቲካ ፓርቲዎች ያሉዋት ብቸኛዋ ሀገር አይስላንድ ብቻ ናት፡፡ ዛሬ በምድረ አይስላንድ በማንኛውም አይነትና ሁኔታ የሚመሠረቱ ፓርቲዎች፣ አርባ በመቶ የሚሆነውን ኮታቸውን ለሴቶች የመመደብ ግዴታ አለባቸው፡፡ እ.ኤ.አ በ1980 ዓ.ም አይስላንዳውያን ባካሄዱት ብሔራዊ ምርጫ፣ ወይዘሮ ቪግዲስ ፊንቦጋዶቲርን ፕሬዚዳንታቸው አድርገው መርጠዋቸዋል፡፡ በዚህም በአለም በቀጥተኛ ህዝባዊ ምርጫ ለመጀመሪያ ጊዜ ሴት ፕሬዚዳንት የመረጡ ዜጐችና ሀገር ተብለው በአለም የፖለቲካ ታሪክ ውስጥ ለመመዝገብ በቅተዋል፡፡
እ.ኤ.አ በ2009 ዓ.ም ዮሀና ሲጐሮአርዶቲር፤ የአይስላንድ ጠቅላይ ሚኒስትርነቱን ስልጣን ጨበጡ፡፡ በዚህም አይስላንዳውያን ተጨማሪ የፖለቲካ ታሪክ ለመስራት በቁ፡፡ አይስላንድ ግብረ-ሠዶማዊነቷን በግልጽ ያወጀችን ፖለቲከኛ ጠቅላይ ሚኒስትር አድርጋ የሾመች በአለም የመጀመሪያዋ ሀገር ሆነች፡፡ በ2011 ዓ.ም የወጣ አለም አቀፍ ጥናት፤ በዲሞክራሲ ተቋማት ጥንካሬ አይስላንድን ከመላው አለም በሁለተኛ ደረጃ ሲያስቀምጣት፤ በመንግስቷ ግልጽነት ደግሞ ከአለም ሀገራት በአስራ ሶስተኛ ደረጃ ላይ መገኘቷን መስክሮላታል፡፡
ምርጫን በተመለከተ ጨርሶ ቀልድ የማያውቁ ዜጐች በድፍን አለም ውስጥ አሉ ከተባሉ አይስላንዳውያን ብቻ ናቸው፡፡ ብሔራዊ ምርጫ ሲደረግ የአይስላንዳውያን ዝቅተኛው ተሳትፎ በአማካይ 81.4 በመቶ ነው፡፡ በድፍን አለሙ እግር እስኪቀጥን ድረስ ሲያስሱ ቢኖሩ፤ እንደ አይስላንድ የፖለቲካ ፓርቲዎች ያሉ ከፍተኛ የህዝብ አመኔታ ያላቸው ፓርቲዎች ማግኘት ጨርሶ አይቻልም፡፡
አይስላንድ በሪፐብሊክነት ከተመሠረተችበት ጊዜ አንስቶ በተካሄዱት ህዝባዊ ምርጫዎች አንድም የፖለቲካ ፓርቲ አብላጫ ድምጽ አግኝቶ ብቻውን መንግስት ለመመስረት አለመቻሉ ከአይስላንድ አስገራሚ የፖለቲካ ታሪኮች አንደኛው ነው፡፡ እስከዛሬም ድረስ አይስላንድ የምትገዛው ወይም የምትተዳደረው በተለያዩ ፓርቲዎች በሚቋቋሙ የጥምር መንግስት ነው፡፡
የአለምን የመከላከያ ሠራዊት ሁኔታ የሚከታተሉ ባለሙያዎች፤ ስለ አይስላንድ የመከላከያ ሰራዊት ሁኔታ የሚያወሩት በመገረም ነው፡፡ አይስላንድ ኔቶ እየተባለ በአጭር ስሙ የሚታወቀው የሰሜን አትላንቲክ የጦር ቃል ኪዳን ድርጅት አባል ሀገር ናት፡፡ ይህ ጉዳይ በየትኛውም መመዘኛ ቢሆን ምንም የሚያስገርም ነገር የለውም፡፡ አስገራሚው ጉዳይ አይስላንድ የኔቶ አባል ሀገር የሆነችው አንድ መቶ እንኳ የማይሞሉ ቀላል የነፍስ ወከፍ መሳሪያ የታጠቁ ጠረፍ ጠባቂዎች በስተቀር አንድም የመከላከያ ጦር ሰራዊት ሳይኖራት መሆኑ ነው፡፡
ይህን ወታደራዊ ሁኔታ በማጤን የአይስላንድ የአየር ክልል “ማርያም ትጠብቀው!” ተብሎ የተተወ ነው ብላችሁ ልትገምቱ ትችላላችሁ፡፡ እውነታው ግን እንደዚህ አይደለም፡፡ የኔቶ አባል ሀገራት የጦር ሀይል የወራ ተራ እየገቡ የአይስላንድን የአየር ክልል ይጠብቃሉ፡፡ በአሁኑ ወቅት የአይስላንድን የአየር ክልል የሚጠብቀው የጣሊያን የአየር ሀይል ነው፡፡
የአለም አቀፍ ፖለቲካ ነገር ሲነሳ አይስላንዳውያን በ1986 ዓ.ም በዋና ከተማቸው ሬይካቪክ ታላቅ ጉባኤ በማዘጋጀት የአሜሪካው ፕሬዚዳንት ሮናልድ ሬገንና የሶቪየት ህብረቱ መሪ ሚካይል ጐርቫቾቭ የኒውክሊየር ጦር መሳሪያ ስምምነት እንዲፈራረሙ በማድረግ፣ ለአለም ሰላም የበኩላቸውን ከፍ ያለ አስተዋጽኦ ማድረጋቸውን በኩራት ይናገራሉ፡፡
የአለም ሰላምን በተመለከተ በየጊዜው የሚወጡ መረጃዎች፤ አይስላንድ ከአለም ሀገራት መካከል እጅግ ዝቅተኛ ወንጀል የሚፈፀምባት፣ እጅግ ከፍተኛ የፖለቲካና ማህበራዊ መረጋጋት ያለባት ሰላማዊ ሀገር እንደሆነች ይጠቁማሉ፡፡
ኢኮኖሚዋን በተመለከተ ያላት ታሪክም ጉደኛ ነው፡፡ ከሁለተኛው የአለም ጦርነት በፊት አይስላንድ ከአውሮፓ እጅግ ደሀ ሀገራት አንዷ ነበረች፡፡ አሁን ይሄ እንደ ተረት ወይም እንደ ጥንት ታሪክ የሚነገር ጉዳይ ነው፡፡ ዛሬ በአለም እጅግ ፍሬያማና ከፍተኛ የነፍስ ወከፍ አመታዊ ገቢ አላቸው ከሚባሉት ሀገራት አንዷ አይስላንድ ናት፡፡ የአለም አቀፍ የገንዘብ ድርጅት ከሁለት አመት በፊት ባወጣው ሪፖርት፤ የአይስላንድ አመታዊ የነፍስ ወከፍ ገቢ 54ሺ858 ዶላር መሆኑን አስታውቆ ነበር፡፡
እንግዲህ ልብ በሉ፡፡ እስካሁን የቃኘነው አይስላንድ በፖለቲካ፣ በኢኮኖሚ፣ በወታደራዊና፣ በአለም አቀፍ ግንኙነት ካሏት አሪፍ አሪፍ ታሪኮች በመጠኑ የተጨለፈ ነው፡፡ ከአገሪቱ ታሪኮች ከሁሉም የሚልቀውና አለምን ምንጊዜም አጀብ የሚያሰኘው ታሪኳ ግን በስነ ጽሁፍ ረገድ ያላት ታሪክ ነው፡፡ ይሄን ታሪኳን በአንድ አረፍተ ነገር መግለጽ ካስፈለገ “አይስላንድ ድንቅ የስነ ጽሁፍና የደራሲያን ሀገር!”
በየትኛውም አይነት አጋጣሚም ሆነ ምክንያት ወደ አይስላንድ እግሩ የጣለውና በጣት ከሚቆጠሩ አይስላንዳውያን ጋር “እንዴት ነህ? እንዴት ነሽ?” መባባል የቻለ ማንኛውም ሰው፤ በምንም ተአምር ቢሆን ሊያጋጥመው የማይችለው ሰው ቢኖር ደራሲ አይስላንዳዊ ብቻ ነው፡፡ ይህ ከቶ እንዴት ይሆናል፣ ብትሉ ነገሩ ቀላል ነው፡፡ ከአስር አይስላንዳውያን ውስጥ ቢያንስ አንዱ ወይም አንዷ መጽሐፍ ጽፎ ወይም ጽፋ ያሳተመ ወይም ያሳተመች ስለሆነ ነው፡፡
በዋና ከተማዋ ሬዳካቪክም ሆነ በሌሎች የአይስላንድ ከተሞች ዞር ዞር ብትሉ ቆጥራችሁ የማትዘልቁት የመጽሀፍት መሸጫ ሱቆችና አሳታሚ ኩባንያዎችን ታገኛላችሁ፡፡ በእነዚህ የመጽሀፍት መሸጫ ሱቆችና አሳታሚ ኩባንያዎች ግድግዳ ላይ ለአፍታ ያህል አይናችሁን ጣል ካደረጋችሁ ደግሞ በአይስላንዲክ ቋንቋ “አድ ጋንጋ ሜድ ቡክ አይ ማጋነም!” የሚል ጥቅስ በብዛት ተጽፎ ታገኛላችሁ፡፡ ትርጉሙ “ሁሉም አይስላንዳዊ መጽሀፍ ይወልዳል፡፡” ወይም በሁሉም አይስላንዳዊ ሆድ ውስጥ መጽሀፍ አለ፡፡” ማለት ነው፡፡
እንደ እውነቱ ከሆነ ይህን የአይስላንዳውያን ጥቅስ ማንም አሌ ብሎ ሊሞግተው የማይችለው ሀቅ ነው፡፡ ከጠቅላላው የአይስላንድ ዜጐች ውስጥ አስር በመቶ የሚሆኑት በዘመናቸው ቢያንስ አንድ መጽሀፍ ጽፈው ያሳተሙ ናቸው፡፡ በነፍስ ወከፍ ሲሠላ ከአይስላንዳውያን በስተቀር በርካታ መጽሀፎችን መፃፍና ማሳተም የቻሉ የሌላ ሀገር ዜጐችን ለሞት መድሀኒት ብላችሁ እንኳ በድፍን አለሙ ዞራችሁ ብትፈልጉ እስከወዲያኛው አታገኙም፡፡ መጽሀፎችን ገዝቶ በማንበብ ረገድም አይስላንዳውያን በመላው አለም አቻ የላቸውም፡፡ የስነ ጽሁፍ ህትመቶችን ወደ ሀገራቸው በማስመጣትም አይስላንዳውያን የአለም ቁንጮ ናቸው፡፡
አይስላንዳውያን ደራሲያን ብቻ አይደሉም። የሌሎች ሀገራት ደራሲያንን የስነጽሁፍ ስራዎች በመተርጐም በኩልም የሚስተካከላቸው አንድ ሀገር እንኳ አለማችን ማግኘት አልቻለችም። በነፍስ ወከፍ ሲሰላ እጅግ ከፍተኛ የመጽሀፍ መሸጫ መደብር በመያዝ አይስላንድን በልጦ የአለም ቁንጮ መሆን የቻለ አንድም ሌላ ሀገር እስከዛሬ ድረስ ሊገኝ አልቻለም፡፡
በሬይካቪክ ከተሞች ባሉ የህዝብ መናፈሻ ቦታዎች ውስጥ ያሉ ሁሉም መቀመጫዎች ስማርት ፎን ያላቸው ሰዎች የተለያዩ የመጽሀፍት ትረካዎችን ማዳመጥ እንዲችሉ ተደርገው በእውቅ የተሰሩ ናቸው፡፡ በዚህ የተነሳም ዩኔስኮ ከተማዋን ሬይካቪክን “የስነጽሁፍ ከተማ” ብሎ ለመሰየም በእጩነት መዝግቦ ይዟታል፡፡
በአይስላንድ እንግዳ የሆነና ፀጉሩን ለመቆረጥ ወደ ፀጉር ቤት ጐራ ያለ ማንኛውም ሰው በመጀመሪያም ሆነ በመጨረሻ የሚቀረብለት ጥያቄ፣ እንደኛ ሀገር ፀጉር ቤቶች የአርሴናል ወይም የማንቸስተር ጉዳይ ሳይሆን ስለ አነበባቸው መጽሀፍቶችና በሀገሩ ስለታተሙ አዳዲስ መጽሀፍቶች ብቻ ነው፡፡
አይስላንድ በአለም ደረጃ የታወቁ ደራሲያንን ማፍራት ችላለች፡፡ ከእነዚህ እውቅ አይስላንዳዊ ደራሲዎች ውስጥ በ1955 ዓ.ም በስነጽሁፍ የኖቤል ሽልማት ያገኘው ደራሲ ሀልዶር ላክስነስ ይገኝበታል፡፡ ሲቲን ስቲይናር የተባለው አይስላንዳዊ ደግሞ የሀያኛው ክፍለ ዘመንን መቆጣጠር የቻለ የዘመናዊ ቅኔ ባላባት ነበር፡፡
በመጨረሻ ጉዳያችንን ለማጠቃለል አንድ ጥያቄ እናቅርብ:- “አይስላንድ ከሌሎች ሀገራት በተለየ ዘመን የጠገበ የስነጽሁፍ ታሪክ ባለቤትና የአለማችን ቁንጮ የስነጽሁፍና የደራሲያን ሀገር ልትሆን የቻለችበት ምክንያት ለመሆኑ ምንድን ነው?” ወጣቱ አይስላንዳዊ ቢዬን ሲጉርድሰን ስለዚህ ጉዳይ ሲገልጽ፤ “ሀገራችን አይስላንድ የታሪክ ተራኪዎች ሀገር ናት፡፡ ሲመሽና ቅዝቃዜው ሲበረታ ሰብሰብ ብለን ታሪክ ከመተረክና ሲተረክ ከማዳመጥ በቀር ሌላ ስራ እኮ የለንም!” ለጊዜው ከዚህ የተሻለ መልስ የምናገኝ አይመስለኝም፡፡

በኢቴቪ የምናያቸው ቪዲዮዎችና ምስሎች፣ የተደፈጠጡና የተጣመሙ ሆነዋል - ስንት ወሩ? አልተስተካከለም።
በኢቴቪ የሚሰራጩ የተዛቡና የተሳሳቱ ዜናዎች ወይም ዘገባዎች ያሳፍራሉ፤ ደግሞም መላ ያለው አይመስልም።

አንዳንዴ፣ በኢትዮጵያ ሬድዮና ቴሌቪዥን የሚሰራጩ ዜናዎችን መስማት ያሳቅቃል፤ ወይም ያዝናናል። በሌላ በኩል ደግሞ ቀሽም ስህተት ስለሆነ ያዝናናል። ከግማሽ ምዕተ አመት በላይ እድሜ ያስቆጠሩ የአገሪቱ ብቸኛ የቴሌቪዥንና የሬድዮ አንጋፋ ድርጅቶች መረጃ ሲሳሳቱና ሲያዛቡ ማየት ያሳቅቃል።
ባለፈው ረቡዕ ምሽት የተሰራጨውን ዜና መጥቀስ እችላለሁ። በአፍጋኒስታን የተሰማራው ሰላም አስከባሪ ሃይል አገሪቱን ለቅቆ የሚወጣበትን የጊዜ ገደብ ለመቁረጥ እንዳልቻለ የሚገልፅ ነው ዜናው። ሰላም አስከባሪው ሃይል ወደ አፍጋኒስታን የተሰማራው፣ በእርስበርስ ግጭት መነሻነት እንደሆነም ዜናው ይጠቅሳል። የአሜሪካ እና የአጋሮቿ ጦር ሃይል ወደ አፍጋኒስታን ለምን እንደተሰማራ ተረሳ ማለት ነው? አስር አመት ያስቆጠረ ዘመቻ ስለሆነ ኢቲቪ አያስታውሰው ይሆናል፡፡ ግን፤ እንዴት እንዴት የቢን ላደንና የአልቃይዳ ሽብር ሊረሳ ይችላል? በኒውዮርክና በዋሺንግተን የ3ሺ ሰዎችን ህይወት የቀጠፈ የሽብር ጥቃት መፈፀማቸውስ እንዴት ይዘነጋል? ከዚያ በኋላ፣ በአሜሪካ መሪነት፣ በመቶ ሺ የሚቆጠሩ ወታደሮች ወደ አፍጋኒስታን መዝመታቸውን መላው አለም ያውቀዋል፡፡

ለኢቲቪ እንዴት እንደተሰወረበት እንጃ! አናስታውስም? ለአመታት በመንዛዛቱ “ዘመቻነቱ”ና ውጤታማነቱ ቢደበዝዝም፣ በጊዜው ትክክለኛ እርምጃ ነበር።
የሆነ ሆኖ፣ የአሜሪካ ዘመቻ ቢን ላደንን ለመግደል፣ አልቃይዳን ለመውጋትና ጥላ ከለላ የሆናቸውን የታሊባንን ሃይል ከስልጣን ለማስወገድ እንጂ፣ “ሰላም ለማስከበር” የተካሄደ ዘመቻ አይደለም። በአጭሩ፣ ለጦርነት ነው፣ አሜሪካና አጋሮቿ ወታደሮቻቸውን ያዘመቱት። በእርግጥ ከጊዜ ወደ ጊዜ የወታደሮቹ ቁጥር ቀንሷል። ነገር ግን፣ ዛሬ ከአስር አመት በኋላም፣ ገሚሶቹ ከአሜሪካ፣ ቀሪዎቹ ደግሞ ከሌሎች የኔቶ አባል አገራት የተውጣጡ ወደ መቶ ሺ የሚጠጉ ወታደሮች በአፍጋኒስታን እንደተሰማሩ ናቸው። ሰላም አስከባሪ የሚሰማራው ደግሞ፣ “ሰላም ሰፍኗል” ተብሎ ሲታሰብ ነው - “ሰላምን ለመጠበቅ”። የተባበሩት መንግስታት ሰላም አስከባሪ ሃይል ወደ ሶማሊያ ያልተሰማራው ለምን ሆነና? በአገሪቱ ሰላም የለም፣ ሰላም ከሌላ ሰላምን ማስከበር አይቻልም በሚል ነው። ታዲያ የአፍሪካ ህብረት፣ ለምን “ሰላም አስከባሪ ሃይል” አሰማራ? “የተወሰነ ሰላም ተገኝቷል” ብሎ ስላመነ ነዋ።
በአፍጋኒስታን ግን፣ የሰላም አስከባሪ ሃይል የማሰማራት ሃሳብ በጭራሽ ተነስቶ አያውቅም። ሰሞኑን ስለ አፍጋኒስታን እና ስለ አሜሪካ ወታደሮች የሚያወሱ በሺ የሚቆጠሩ ዜናዎችና ዘገባዎች ቢሰራጩም፣ በአንዳቸውም ላይ “ሰላም አስከባሪ ሃይል” የሚል አባባል አታገኙም - በኢትዮጵያ ሬድዮና ቴሌቪዥን ድርጅት በተሰራጨው ቀሽም ዜና ካልሆነ በቀር። በእርግጥ፣ ዜናውን የሰራው ጋዜጠኛ ቀሽም ላይሆን ይችላል። ደግሞም፣ በዜናው የተካተቱ በርካታ መረጃዎች ሲታዩ፣ ጋዜጠኛው ቀሽም እንዳልሆነ ይጠቁማሉ። ቀሽም ስህተት እንዳይፈጠር የሚከላከል አሰራርና ባህል በድርጅቱ ውስጥ አለመኖሩ ይመስለኛል - ዋናው ችግር።
“የሜርከል ፓርቲ አሸነፈ፣ ፓርቲያቸው ተሸነፈ”
በቅርቡ በጀርመን በተካሄደው ምርጫ በአብላጫ ድምፅ ያሸነፈውና በአንጌላ ሜርከል የሚመራው ፓርቲ፤ አዲስ መንግስት ለመመስረት ውይይት እያካሄደ ነው። ሲዲዩ የተሰኘው ፓርቲ ከነአጋሩ፣ በምርጫው 42 በመቶ ድምፅ አግኝቷል። ታዲያ በኢትዮጵያ ቴሌቪዥንና ሬዲዮ የተሰራጨው ዜና ምን ይላል አትሉም? ቀደም ብሎ እንደተጠበቀው የአንጌላ ሜርከል ፓርቲ በምርጫው ሲያሸነፍ፣ ተፎካካሪው ሲዲዩ ፓርቲ 42 በመቶ ድምፅ በማግኘት ተሸንፏል ይላል ዜናው። ትክክል ይመስላል። ከሃምሳ በመቶ በታች ድምፅ ያገኘ ፓርቲ በተሸናፊነት መጠቀሱ አይገርምም። ቀሽሙ ስህተት ምን መሰላችሁ? ሲዲዩ የአንጌላ ሜርከል ተፎካካሪ ፓርቲ አይደለም፤ አንጌላ ሜርከል የሚመሩት ፓርቲ ነው። አሸነፈ እንጂ አልተሸነፈም፡፡ በኢቴቪ አዘጋገብ…”አቶ ኃይለማርያም የሚመሩት ፓርቲ በምርጫው ሲያሸንፍ ኢህአዴግ ተሸንፏል” እንደማለት እኮ ነው፡፡
የአንጌላ ሜርከል ፓርቲ (ሲዲዩ) ከነአጋሩ 42 በመቶ ድምፅ በማግኘቱ ነው፣ በአብላጫ ድምፅ አሸናፊ ለመሆን የቻለው። ዋናው ተፎካካሪ ፓርቲ (ኤስፒዲ) ደግሞ 25 በመቶ ገደማ ድምፅ አግኝቷል። 9 በመቶ፣ 8 በመቶ፣ እና ወደዚያው ገደማ ድምፅ ያገኙ ሌሎች ፓርቲዎችም አሉ። የአንጌላ ሜርከል ፓርቲ በአሸናፊነት የሚጠቀሰው፣ መንግስት ለመመስረት ከአንድ ፓርቲ ጋር ጥምረት መፍጠር ስለሚበቃው ነው። ተቀናቃኛቸው ኤስፒዲ ፓርቲ ግን፣ ከአራት ወይም ከአምስት ፓርቲዎች ጋር ጥምረት ካልፈጠረ፣ መንግስት ለመመስረት የሚያስችል አቅም አይኖረውም። እንግዲህ፣ የአንጌላ ሜርከል ፓርቲ በአብላጫ ድምፅ ሲያሸንፍ፣ ተፎካካሪው ሲዲዩ ፓርቲ 42 በመቶ ድምፅ ተሸንፏል የሚለው ዜና፤ በቀሽም ስህተት ሳቢያ ምን ያህል መረጃውን ሁሉ እንዳዛባው አያችሁ?
የአካባቢው ጥበቃ ሟርትና የዩኤን እዬዬ
በዚሁ ወር የተሰራጨ ሌላ ዜናም ልጥቀስላችሁ። “ከአካባቢ ጥበቃ” ጋር. በተያያዘና የአለም የሙቀት መጠንን በተመለከተ በተባበሩት መንግስታት ድርጅት ስር፣ በየጊዜው ጠቅላላ “ሳይንሳዊ” ሪፖርት አዘጋጅቶ የሚያቀርብ ድርጅት አለ። በእርግጥ፣ የአካባቢ ጥበቃ ጉዳይ፣ በአመዛኙ “ከፖለቲካ እምነት” ጋር እንጂ፣ “ከሳይንሳዊ እውነታ” ጋር ብዙም አይዛመድም። ምን ለማለት እንደፈለግኩ ልንገራችሁ፡፡ “ሟርት” ማስተጋባት የማይሰለቻቸው የአካባቢ ጥበቃ ቡድኖች፤ ከሰላሳ አመት በፊት፣ “አለም በቅዝቃዜ ደንዝዛ በበረዶ ትሸፈናለች” በማለት ነበር ዘመቻ የሚያካሂዱት። ነገር ግን፣ የተነበዩለት “Global Cooling” በእውን አልተከሰተም። ግን ሌላ ትንበያ አላጡም። አለምን የሚያሰጋት፣ የበረዶ ቅዝቃዜ ሳይሆን፣ የዓለም ግለት “Global Warming” ነው ተባለ።

በእርግጥም፣ የአለም አማካይ ሙቀት፣ በመቶ አመታት ውስጥ በግማሽ ሴንቲግሬድ እንደጨመረ የተለያዩ የሳይንስ ምርምሮች ይመሰክራሉ። የአካባቢ ጥበቃ ቡድኖች ግን፣ ሳይንሳዊ ግኝት ላይ ሳይሆን፣ ከሟርት ያልተለየ ትንበያ ላይ ነው የሚያተኩሩት። በመቶ አመታት ውስጥ የአለም ሙቀት እስከ 5 ዲግሪ ሴንቲግሬድ ይጨምራል በማለት አለምን የሚያስበረግግ “እዬዬ” ማስተጋባት፣ የቡድኖቹ የእለት ተእለት ስራ ነው። “እዬዬ”ውን በአስለቃሽነት እያስተባበረ የሚመራው ደግሞ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ነው - በየጊዜው በሚያዘጋጃቸው ጠቅላላ “ሳይንሳዊ” ሪፖርቶች።
የ“ሟርት” ነገር! ዩኤን እና የአካባቢ ጥበቃ ቡድኖች የተነበዩት ያህል የአለም ሙቀት አልጨመረም። በተለይ ባለፉት 20 አመታት፣ ከቁጥር የሚገባ ጭማሪ አላሳየም። ለዚህም ይመስላል፣ “የአለም ግለት” ከሚለው ስያሜ ይልቅ፣ በደፈናው “የአየር ንብረት ለውጥ” “Climate Change” የሚል ፈሊጥ ያመጡት። አምስተኛው ጠቅላላ “ሳይንሳዊ” ሪፖርት በቅርቡ የተሰራጨውም፣ በዚህ ድፍን ስያሜ ነው። ከቀድሞዎቹ ሪፖርቶች ብዙም የተለየ አይደለም፤ ትንሽ ለየት የሚለው፣ ባለፉት 20 አመታት የአለም ሙቀት እንደተጠበቀው አለመጨመሩን ለመካድ አለመድፈሩ ብቻ ነው። ከተጠበቀውና ከተተነበየው ጋር ሲነፃፀር፣ ከሶስት እጥፍ በታች ነው የሙቀት ለውጥ የተመዘገበው። ከሪፖርቱ ጋር በተያያዘ የተሰራጩ ዓለማቀፍ ዘገባዎችም፣ ይህንን አወዛጋቢ መረጃ በስፋት ጠቅሰውታል። የኢትዮጵያ ሬዲዮና ቴሌቪዥን ድርጅት (ኢሬቴድ) ግን፣ ጨርሶ ጉዳዩን አላነሳም። እናስ ምን ዘገበ? በተባበሩት መንግስታት አስተባባሪነት የሚሰራጨው ሪፖርት ውስጥ የተካተቱ የዓለም ግለትን የሚመለከቱና ዓለምን የሚያስበረግጉ ወሬዎችን ነዋ። ግን ምን ዋጋ አለው? የኢትዮጵያ ሬዲዮና ቴሌቪዥን ድርጅት እነዚህን ጎደሎ መረጃዎችንም ቢሆን በትክክል አልዘገባቸውም። እንዴት በሉ።
እንደሚታወቀው፣ በዩኤን እና በአካባቢ ጥበቃ ቡድኖች ድምዳሜ መሰረት፣ የአለም ግለት መንስኤ የሰዎች አኗኗር ነው። በተለይም በነዳጅ አጠቃቀም የሚፈጠረው ካርቦንዳይኦክሳይድ፣ ለአለም ግለት ዋነኛ መንስኤ ነው ይላሉ።

ምን ያህል እርግጠኞች ናችሁ ተብለው ሲጠየቁ፣ በአብዛኛው እርግጠኛ ሆነናል የሚል ምላሽ ነበር የሚሰጡት። ከቅርብ አመታት ወዲህ ደግሞ፣ “በጣም እርግጠኞች ነን፤ 90 በመቶ እርግጠኞች ነን” ወደ ማለት ደረሱ። በዘንድሮው ሪፖርት ደግሞ፣ “እጅግ በጣም እርግጠኞች ነን” ወደ የሚል ደረጃ ተሸጋግረዋል። የአለም ግለት በሰዎች አኗኗር ሰበብ እንደተከሰተ 95 በመቶ እርግጠኞች ሆነናል ይላል ሪፖርቱ። የኢትዮጵያ ሬዲዮና ቴሌቪዥን ድርጅት ግን፤ የአለም ግለት 95 በመቶ ያህሉ በሰዎች አኗኗር ሰበብ የሚከሰት ነው ብሎ ዘገበው። ምን እንደማለት መሰላችሁ? “የእገሌ ቡድን የተሸነፈው በተጨዋቾች አሰላለፍ ሳቢያ እንደሆነ እርግጠኛ ነኝ፤ 95 በመቶ እርግጠኛ ነኝ” ሲባልና፣ “የእገሌ ቡድን ለሽንፈት የተዳረገበት ምክንያት 95 በመቶ ያህሉ ከተጫዋቾች አሰላለፍ የመነጨ ነው” ሲባል ልዩነት የለውም?
ምናልባት ይህንን ልዩነት ማወቅ ይከብድ ይሆናል። አንዳንዴ ግን፣ የኢቴቪ ቀሽም ስህተቶች የሚመነጩት ካለማወቅ ብቻ አይደለም። ይህችን ቅንጣት ስህተት ተመልከቱ። ጠ/ሚ ኃይለማሪያም ደሳለኝ፣ በኒውዮርክ ከተለያዩ ባለሃብቶች ጋር ባደረጉት ውይይት ስለኢትዮጵያ ኢኮኖሚና ስለኢንቨስትመንት እድሎች ገለፃ አድርገው አልነበር? በውይይቱ የተሳተፉ አንድ ባለሃብት፣ ለኢቴቪ አስተያየታቸውን ሲሰጡ፣ በገለፃው “intrigued” ሆኛለሁ አሉ - በእንግሊዝኛ። በኢቲቪ ሲተረጎም፣ “በገለፃው ተደስቻለሁ” ተብሎ ቀረበ። የባለሃብቱ አነጋገር ግን፣ “ገለፃው ትኩረቴን ስቧል”፤ “ገለፃው፣ የማወቅ ጉጉት አሳድሮብኛል” ከሚል ሃሳብ ጋር የጥርጣሬ ስሜትንም ጭምር የሚያስተላልፍ ነው። “ገለፃው ጥያቄ አጭሮብኛል” እንደማለት አይነት። ይሄ ነው፤ “በገለፃው ተደስቻለሁ” ተብሎ የተተረጎመው። የአላዋቂነት ስህተት ነው ወይስ ከፕሮፓጋንዳ ፍቅር የሚመነጭ ስህተት? የሆነ ሆኖ ስህተት ነው።
እንግዲህ፣ በጥቂት የዜና ስርጭቶች ውስጥ የታዘብኳቸው ቀሽም ስህተቶችን ነው ያካፈልኳቸው፡፡ ታዲያ እነዚህን ስህተቶች ማስተካከል ለኢቴቪ ይከብደዋል? ላይ ላዩን ስታዩት ከባድ አይመስልም። ነገር ግን፣ ወጣትና ጎበዝ ጋዜጠኞች የሚያጋጥሟቸው ቀሽም ስህተቶችን ማስተካከል የሚቻለው፣ ሙያውንና ሙያተኛውን የሚያበለፅግ አሰራር በማዳበር ነው። ይሄ ደግሞ ከባድ ነው። የረዥም ጊዜ ጥረትንና ፅናትን ይጠይቃል። ታዲያ ይሄ ነገር ኢቴቪ ውስጥ ይኖራል ተብሎ ይታሰባል? አይመስለኝም። የመንግስት ድርጅት ነዋ፡፡
ሌላውን ተዉት። ኢቴቪ የዜና እና የዘፈን ክሊፖችን ሳይቀር፣ ምስሎችንና ቪዲዮዎችን እየደፈጠጠ ማሰራጨት ካዘወተረ ስንት ወሩ ነው? የተለያዩ የቪዲዮ ፎርማቶች፣ በቁመታቸውና በወርዳቸው እንደሚለያዩ ማወቅኮ፣ የቴሌቪዥንና የቪዲዮ ‘ሀሁ’ ነው። በአንዱ ፎርማት የተዘጋጀ ቪዲዮ፣ በሌላ ፎርማት ከተሰራጨ… ወይ የተደፈጠጠ ድንክ ይሆናል ወይም ወደ ላይ የተመዘዘ ሞላላ ሆኖ ይታያል። ያው እንዳያችሁት የስንቱ ሰው መልክና ቁመና፣ በኢቴቪ ሲደፈጠጥ ከርሟል። አሁን፣ ቪዲዮዎችን በትክክለኛ ፎርማት ማሰራጨት ትልቅ ስራ ሆኖ ነው? ግን ለወራት አልተስተካከለም። ይህችን ለማስተካከል የሚበቃ የአፍታ ጥረትና ፅናት ካልተገኘ፤ ሌሎችን ስህተቶች ለማረም የረዥም ጊዜ ጥረትና ፅናት ከወዴት ይመጣል?

አንድ እሥር ቤት ውስጥ የሆነውን ነገር ቆይተው ሲያስቡት ተረት እንጂ በዕውነት በታሪክ የተከሰተ አይመስልም፡፡
የእሥር ቤቱ ክፍል አራት በአራት ነው ፡፡ ከሃምሣ እስከ ስልሣ የሚሆኑ እሥረኞች ታጭቀውበታል፡፡ የሚተኙት እንደጨፈቃ ተጨፍቀው ነው፡፡ ጠዋት ሲነጋ ቀኑን ለመግፋት ዳማ፣ ዶሚኖ፣ ቼዝ እና እዚያው በተሠራ ወረቀት ካርታ ይጫወታሉ፡፡
የእሥረኛው ዓይነት እንደየጉዳዩ የተለያየ ነው፡፡ በፖለቲካ የታሠረ አለ፡፡ በኢኮኖሚ (ገንዘብ ነክ) ጉዳይ የሚመጣ አለ - ደረቅ ወንጀል ይሉታል፡፡ በእግሩ ድንበር አልፎ ለመሄድ ሲሞክር ተይዞ የሚታሠር አለ “እግር እላፊ” ይሉታል በእሥረኞቹ አጠራር፡፡ የዘማች ሚስት በማማገጥ የሚታሠር አለ “ጭን እላፊ” ይሉታል፡፡ በስርቆሽ የሚታሠር አለ “እጅ - እላፊ” ይሉታል፡፡ በዘለፋ፣ መንግሥት (መሪ) በመሰደብ የሚታሠር አለ - “አፍ -እላፊ” ይሉታል፡፡
እሥር ቤቱ ክፍል አሁን ዳማ የማጫወቱት ሁለት ሰዎች፤ አዕምሮአቸውን ነካ የሚያደርጋቸው ናቸው፡፡ በአፍ - እላፊ ነው የታሠሩት፡፡ ዳማ እየተጫወቱ ይወያያሉ፡፡
“ይሄ መንግሥት ዕብድ ማሠሩ አይገርምህም?” ይላል አንደኛው፡፡
“አሣሪው ይሁን ታሣሪው ዕብዱ? ገና አልለየምኮ” ይላል ሁለተኛው፡፡
“እኔ መንግሥት ይመስለኛል ዕብድ”
“እኔ ግን እኛ ዕብድነታችንን ቢያዘልቅልን ከመንግሥት እንሻላለን እላለሁ”
“ይልቅ ዳማችንን እንጫወት፡፡ ለሁላችንም የሚሻለን፤ ህዝብ ቢያብድ ነበር”
“ለምን?”
“አለዛ ድንዝዝ ፍዝዝ ብሎ ይቀራላ!”
“በል እሺ ዳማችንን እንጫወት?”
ዳማቸውን መጫወታቸውን ይቀጥላሉ፡፡
አንደኛው የሌላኛውን ንጉሥ፤ በወታደርም፣ በንጉሥም የሚበላት ሁኔታ ይፈጠራል፡፡
ሁለተኛው - “በንጉሥ ትገደዳለህ፡፡ ንጉሤን በንጉሥ ነው እንጂ በወታደር አትበላኝም” ይላል፡፡
አንደኛው - “በየትኛውም ብበላህ ጨዋታው ያልቃል፡፡ በፈለኩት እበላለሁ”
ሁለተኛው - “በጭራሽ! በንጉሥ ትገደዳለህ”
አንደኛው - “እኔ እምልህ፤ አንዴ ሞት ከተፈረደብህ በቺቺ ግደሉኝ በክላሽ ግደሉኝ እያልክ ምን ያጨቃጭቅሃል?” አለው፡፡
* * *
በትንሹም በትልቁም ነገር ከማበድ ይሰውረን፡፡ የመሞቻ መሣሪያ ከማማረጥ ያድነን፡፡ የፖለቲካ፣ የኢኮኖሚና የማህበራዊ እንከኖቻችን ጥቅል ውጤት ማስጨነቁና ማሳሰቡ የሀገርና የህዝብ ስሜት ላለው ሁሉ አይቀሬ ነው፡፡ በተለይም ዱሮ የእጅ - እላፊ ይባል የነበረው የምዝበራና አገርን የማራቆት ተግባር፣ (ዛሬ ሙስና የተባለውን)፤ “ባንዱ ያለማ ባንዱ ያደለማ” ሆኗል፡፡ አገር ትልቅ ለውጥ ላይ ናት፤ ከፍተኛ የትራንስፎርሜሽን ሂደት ላይ ነን እየተባለ፤ በጐን የዝርፊያ የኮንትሮባንድ እና “በአንድ ጀንበር ፎቅ ሠርቼ ልደር” ዓይነት ዘመናዊ ምዝበራ ይታያል፡፡ “በአንዴ ዘጋ/ዘጋች” ዛሬ የተለመደ ቋንቋ ነው፡፡ እንደነናይጄሪያና እንደነናይሮቢ (“ናይሮበሪ” እንደተባለው) ዐይን - ያወጣ የቀን ተቀን ዘረፋ የሚመጣው ከላይ እስከታች እየተወሳሰበ ያለው ሙስና ፍፁም ወደፈጠጠ ደረጃ ሲደርስ ነው፡፡ “ልጄን የእንቁላሉ ዕለት ቆንጥጬው ቢሆን በሬ ሲሰርቅ አይያዝም ነበር” አለች እንደሚባለው ነው፡፡
አንድም ሙስናው በየአቅጣጫው መሆኑ፤ አንድም ደግሞ ቢሮክራሲያዊ መጠቅለያ መኖሩ እጅግ ውስብስብ ያደርገዋል፡፡ (ዱሮ “ቢሮክራሲያዊ ካፒታሊዝም ይውደም” የሚል መፈክር ነበር፤ ነብሱን ይማረው!) በዚህ ላይ የግለሰቦች አሻጥር ሲጨመርበት፣ ከቁጥጥር ውጪ ወደሆነ ደረጃ ይሸጋገራል፡፡ የመሬት አሰቃቂ አወሳሰድ፣ ከፍተኛ የኮሚሽንና የድለላ ሥራ፣ አደገኛ ወገናዊ አሠራር…በአስደንጋጭ የድህነት መቀመቅ ውስጥ ለገባች አገር ከምትሸከመው በላይ ትከሻ አጉብጥ ሸክም ይሆንባታል፡፡ የባሰ ዘግናኝ የሚሆነው ደግሞ ከዕለት ወደ ዕለት በምዝበራ ምክንያት መታሰር ራሱ እየተለመደና ቀላል እየመሰለ መምጣቱ ነው፡፡ “እገሌ ታሠረኮ” ሲባል፤
“ተወው በልቷል - የሚበቃውን ቀለብ አከማችቷል”
ማለት እንደሰላምታ የሚነገር መሆኑ አሳዛኝ ነው፡፡
ዱሮ “በሥራው አጋጣሚ በእጁ የገባውን የመንግሥት ገንዘብ ለግል ጥቅሙ በማዋሉ” የሚለው ሐረግ ነበር ሬዲዮንና ቴሌቪዥን ያጣበበው፡፡ ዛሬ ዳር እስከዳር በየሰው አፍ የሚወራ ነገር ሆኗል፡፡ ዝርፊያው ዓይነት በዓይነት ሆኗል፡፡ ተወርቶም በቀላሉ ይረሳል፡፡ በተለይ ለህብረተሰብ ቀጥተኛ መጥፊያ የሚሆኑ እንደመድሃኒት ያሉ የኮንትሮባንድ ዕቃዎች ባመቸው መንገድ ሁሉ ተበርዘው ከተባዙ፣ ምን ያህል አሰቃቂ የሆነ ዕልቂት እንደሚያስከትሉ መገመት አያዳግትም፡፡ የሚያስገኙት ገንዘብ የትየለሌ፣ የሚፈጁት ህዝብ የትየለሌ!!
ማናቸውንም የጥፋት ድርጊት የሚፈጽሙ ወገኖች ለሀገር እንደቆሙ፤ የህዝብ ልጆች እንደሆኑ አድርገው መጮሃቸውና ሀቀኛ መምሰላቸው፤ ሌላው እንዳይናገር በር ይዘጋል፡፡ They shout at most against the vices they themselves are guilty of እንደሚሉት ነው ፈረንጆቹ - ጅራፍ እራሱ ገርፎ እራሱ ይጮህ እንደማለት ነው፡፡ ጩኸቱ በቅጡ ለገባው አገር - ወዳድ ሰው ግን፤ “ቤቱን አቃጥሎ እንዴት ብሩህ ቀን እንደሆነ ተመልከቱ” አለ እንደተባለው ነው፡፡ ልዩነቱ ያኛው ለግሉ እየተጠቀመ፤ ይሄኛው የገዛ ንብረቱን ጭምር እያወደመ የሚጃጃል መሆኑ ነው፡፡ ሁለቱንም መዋጋት ተገቢ ነው!

ሜጀር ጀነራል አደም መሀመድ የአየር ሀይል አዛዥ ሆነው መሾማቸውንና የአዛዥ ጄነራሎች ላይም የምደባ ለውጥ መደረጉን ምንጮቻችን አመለከቱ፡፡ በአየር ሀይል አዛዥ በነበሩት ሜጀር ጀነራል ሞላ ሀይለማርያም ምትክ የተሾሙት ሜጀር ጀነራል አደም የአየር ሀይል ፓይለት የነበሩና በሱዳን አቢዬ ግዛት የሠላም አስከባሪ ሀይል ምክትል አዛዥነት ያገለገሉ እንዲሁም የመከላከያ ዘመቻ መምሪያ ኃላፊ ነበሩ፡፡
በሌሎች የመከላከያ የስራ ምድብ ቦታዎች ላይ የአዛዦች የምደባ ለውጥ መደረጉን የተናገሩት ምንጮች፣ አዲስ የሀላፊነት ምደባ ከተሠጣቸው ውስጥ ሌተናል ጀነራል ሠአረ መኮንን፣ ሌተናል ጀነራል አበባው፣ ሜጀር ጀነራል ዮሀንስ ወልደጊዮርጊስ፣ ሜጀር ጀነራል ገብራት አየለ እና ሌሎችም ይገኙበታል፡፡
ባለፈው አመት እና ዘንድሮ ከ60 በላይ ለሚሆኑ መኮንኖች የጀኔራልነት ሹመትና እድገት መሰጠቱ ይታወሳል፡፡

በአዲስ አበባ በሚገኘው የግሪክ ኮሙኒቲ ስኩል የሚመሩ ህፃናትና ታዳጊዎች ከአንድ ወንዝ የተቀዱ አይደሉም፡፡
ከ60 በላይ የተለያየ ዜግነት ያላቸው በመቶዎች የሚቆጠሩ ተማሪዎችን የሚያስተናግድ ት/ቤት ነው። የ60 አገራት ተወላጅ የሆኑ ተማሪዎች ስላሉበትም ነው፤ የተባበሩት መንግስታት ቀን በየአመቱ በትምርት ቤቱ የሚከበረው፡፡ ትናንት አርብ ረፋዱ ላይ በተከናወነው ክብረ በዓል፣ የባንዲራዎች ሰልፍ የተካሄደ ሲሆን፤ የግሪክ፣ የምዕራብ አፍሪካ፣ የህንድ እና የኢትዮጵያ የዳንስ ወይም የውዝዋዜ ትርዒት በተማሪዎች ቀርቧል፡፡
በክብረ በዓሉ ላይ የተባበሩት መንግስታት ተወካዮችና የመንግስት ባለስልጣናት በእንግድነት መገኘታቸውን አስተባባሪው ጆሴፍ ፍራንሲስ ገልፀዋል፡፡

ሪም የህፃናት ሞግዚት ማሰልጠኛ ተቋም፣ ለሶስት ወራት ያሰለጠናቸውን 200 ተማሪዎች ዛሬ በሆሊሲቲ ሲኒማ አዳራሽ ያስመርቃል፡፡
ከአዲስ አበባ የቴክኒክና ሙያ ኤጀንሲ እውቅና ያገኘው “ሪም”፣ እውቅና ያለው በየሶስት ወሩ 200 ያህል ሞግዚቶችን ከማሰልጠንም በተጨማሪ ስራ እንደሚያስቀጥር ተገልጿል፡፡
ስልጠናው የህፃናት አስተዳደግን፣ የህፃናት የተመጣጠነ ምግብ ዝግጅትን፣ የህፃናት ጨዋታ አመራረጥ ፣ የመጀመሪያ ደረጃ የህክምና እርዳታ አሰጣጥን ያካትታል ተብሏል፡፡

አዲሱ የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌደሬሽን ፕሬዝዳንት አቶ ጁነዲን ባሻ
አቶ ጁነዲን ባሻህ የኢትዮጵያን እግር ኳስ ፌዴሬሽንን ለሚቀጥሉት አራት አመታት በፕሬዝዳንትነት እንዲመሩ የተመረጡት ዋልያዎቹ የዓለም ዋንጫ ጥሎ ማለፍ የመጀመርያ ጨዋታቸውን በአዲስ አበባ ከማድረጋቸው ሶስት ቀናት ቀደም ብሎ በተካሄደው ጠቅላላ ጉባዔ ነበር፡፡ የድሬደዋ ከተማ መስተዳድርን በመወከል በምርጫው ተወዳድረው ድምፅ ከሰጡት 106 የጠቅላላ ጉባዔ አባላት የ55ቱን ድምፅ በማግኘት አዲሱ የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌደሬሽን ፕሬዝዳንት ሆነዋል፡፡ አቶ ጁነዲን ላለፉት 20 ዓመታት ከስፖርቱ ጋር ትስስር ነበራቸው፡፡ በተለይም የሐረር ቢራ ክለብ ዋና ስራ አስኪያጅ ሆነው በሰሩበት ወቅት ክለቡን ለፕሪሚየር ሊግ አብቅተውታል፡፡ ስለዓላማቸው በኢትዮጵያ እግር ኳስ አስተዳደር ግልፅነትና ተጠያቂነት ለማስፈን እሰራለሁ ብለዋል፡፡

በመላው አገሪቱ እግር ኳስን በተሻለ ደረጃ ለማስፋፋት ተስፋ እንደሚያደርጉ በመግለፅ፤ ስፖርቱን በተረጋጋ የለውጥ ሂደትና በዘመናዊ መዋቅር ለመምራት እንደሚፈልጉና በወጣት ፕሮጀክቶች ትኩረት ሰጥተው እንደሚሰሩም ቃል ገብተዋል፡፡ በንግድና ኢንቨስትመንት ስራዎች ከፍተኛልምድ ያላቸው አቶ ጁነዲን ባሻህ እግር ኳስ ከዝንባሌ ባሻገር ትልቅ ንግድ እንደሚሆን በተግባር የማሳየት ፍላጎት እንዳላቸው ያስገነዝባሉ፡፡ ክለቦች የገቢ ምንጮቻቸውን በማስፋት ሊለወጡ በሚችሉበት የእድገት አቅጣጫ ላይ በጋራ ለመስራት ዝግጁ ናቸው፡፡ አቶ ጁነዲን ባሻህ የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌደሬሽን ፕሬዝዳንት ሆነው በተሾሙበት እለት ከዚህ በታች የቀረበውን አጭር ቃለምምልስ ከስፖርት አድማስ ጋር አድርገው ነበር፡፡
በሃላፊነት ሳምንት እንኳን ሳይሞላዎት የኢትዮጵያ ብሄራዊ ቡድን ወደ ዓለም ዋንጫ ለማለፍ ወሳኝ የጥሎ ማለፍ ትንቅንቁን በሜዳው ይጀምራል፡፡ ሁኔታውን እንዴት ይመለከቱታል?
በአንድ በኩል የኢትዮጵያ ብሔራዊ ቡድን ለአለም ዋንጫ ባያልፍ ምን ይመጣ ይሆን የሚለው ያስጨንቀኛል። እንደማንኛውም ኢትዮጵያዊ ውጤት እንዲመጣ ከመጓጓት ነው። አሁን ደግሞ ሃላፊነት ላይ እንደተቀመጠ ሰው በዚህ ሽግግር የተጨናነቁ ነገሮች እንዳይመጡ ፍላጐቴ ነው፡፡ ቢቻል ከቀድሞው አመራር ጋር በቦታው ተገኝተን ቡድናችንን በጋራ ብናይ፣ በሰከነ ሁኔታ ተጨዋቾቻችን እንዲጫወቱ ፤ ተመልካቾችም ድጋፍ እንዲሰጡ አስባለሁ፡፡ በአጠቃላይ መልካም ነገር እመኛለሁ። ዋሊያዎቹ መልካም ነገር እያስመዘገቡ ነው የመጡት፡፡ አሁንም የምንጠበቀው ይህን ነው፡፡ የአመራር መለዋወጥ ከውጤቱ ጋር ብዙም የሚነካካ ነገር የለውም፡፡
ዋልያዎቹ ለዓለም ዋንጫ ቢያልፉ ለኢትዮጵያ ዘርፈ ብዙ ጥቅሞችን ያመጣል፡፡ እርስዎ ምን ይጠብቃሉ?
በኢትዮጵያ የስፖርት ታሪክ ተመልካች ስታድዬም እየገባ በእግር ኳስ ውጤት እያዘነ የወጣበት ዓመታት ብዙ ናቸው፡፡ ለዚህ ተመልካችና ለዚህ ህዝብ ብሄራዊ ቡድኑ ለዓለም ዋንጫ ቢያልፍ መቼም ለሁላችን የሚፈጠረው ደስታ መጠን ያለው አይመስለኝም። እንግዲህ ይህን የሚፈጽሙት ሜዳ የሚገቡት ተጫዋቾች እና የብሄራዊ ቡድኑ አጠቃላይ አባላት ናቸው፡፡ አደራውን ለተጨዋቾችና ለአሠልጣኝ ነው የምሰጠው፡፡ በአጠቃላይ ለዓለም ዋንጫ ማለፍ በአፍሪካ እና ዓለም ደረጃ ጥሩ ገጽታ ይፈጥርልናል ብዬ ነው የማስበው፡፡
ድሮ ኳስ ስንት ቁጥር ለብሰው ነበር የሚጫወቱት?
በተማሪነቴ ስምንት ቁጥር ለብሼ ነበር የምጫወተው፡፡
ከውጭ ኳስ የማን ጨዋታ ደስ ይልዎታል?
የእንግሊዝ እና የስፔን ክለቦችን በብዛት እከታተላለሁ፡፡
የሚያደንቁት ተጫዋችስ?
በፊት ለአርሰናል ይጫወት የነበረው ሄነሪ በጣም ደስ ይለኝ ነበር፡፡ አሁን ደግሞ የሮናልዶና የሜሲ አጨዋወት በጣም ይስበኛል፡፡
ዋልያ የሚለው ቅፅል ስም ተስማምትዎታል?
በአገራችን ያለ ብርቅዬ እንስሳ ስለሆነ አዎ ለአለም ላይ የቱሪዝም ሃብታችንን ማስተዋወቅ ነው፡፡
የድሬድዋ ሰው ኳስን የሚወደው በምን የተነሳ ነው?
ድሬዳዋ ሜዳው ለጥ ያለ ነው፡፡ አሸዋ ነው፡፡ ብትወድቅም ብትንከባለልም፡፡ የሚወስደን ጐርፉ ብቻ አይደለም፡፡ አሸዋውም ላይ ኳሱም አለ፡፡ ህዝቡ በተፈጥሮው ለፊልም፣ ለቲያትር በአጠቃላይ ለጥበብ የተሰጠ ነው፡፡ ባህሉ ሰውን የሚያቀራረብ ነው፡፡ ድሬደዋ ለጅቡቲ ካላት ቅርበት በብዙ መልኩ የአለምአቀፍ ዕሳቤ እና ስልጣኔ አላት፡፡ ስፖርት ደግሞ ስልጣኔ ነው፡፡ በስፖርቱ መስክ የሚመዘገብ እድገት እና ለውጥ የስልጣኔ መገለጫም ይሆናል፡፡
ወደ ስፖርት ከገቡ ከ20 ዓመታት በላይ አስቆጥረዋል። በእነዚህ ጊዜያት ብዙ አመራሮች በፌደሬሽኑ አስተዳደር ተቀያይረዋል፡፡ እርስዎ የፌደሬሽን አመራር እሆናለሁ ብለው አስበውት ያውቃሉ?
ስፖርት ያረካኝ ነበር፡፡ ስፖርትን ኳስ በመምታት አይደለም የማስበው ከዛ በላይ ነው፡፡ ክለብ ስናቋቁምም ወጣቱ የሚያተኩርበት ነገር እንዲያገኝ ከሚል ነው፡፡ አንዳንዴ ያሰብክበት ብቻ አይደለም የምትውለው ፈጣሪ የትም አውሎ ያስገባኝ የምትልበት ጊዜ አለ፡፡

              ፈረንሳይ ከሌላው ሀገር የተለየ ቅርስ ወይም የተፈጥሮ መስሕብ የላትም፡፡ ነገር ግን ከሕዝብ ቁጥሯ በሚሊዮኖች የላቀ ቱሪስት በየዓመቱ ይጎበኛታል፡፡ ጎረቤቷ ጣሊያን ከፈረንሳይ በቁጥር የበለጡ ዓለምአቀፍ ቅርሶች ብታስመዘግብም እንደ ፈረንሳይ አልጎረፈላትም፡፡
ኢትዮጵያም ዓለም አቀፍ ቅርስ በማስመዝገብ ከአፍሪካ አንደኛ ናት - ዘጠኝ ቅርሶች በማስመዝገብ። ስምንት ስምንት ቅርሶች በማስመዝገብ የሚከተሏት ደቡብ አፍሪካ፣ ቱኒዚያ እና ሞሮኮ ናቸው። ጎረቤት ኬንያ ደግሞ አራት ቅርሶች ብቻ ነው ያስመዘገበችው፡፡
እ.ኤ.አ በ2007 ይፋ የተደረገውን ሃምሳ ምርጥ የዓለማችን ቱሪስት መዳረሻ ሀገሮች ዝርዝርን ስንመለከት ከአፍሪካ ግብጽ፣ ደቡብ አፍሪካ፣ ሞሮኮና ቱኒዚያ ነበሩ የተካተቱት፡፡ ግብፅ 8.6 ሚሊዮን ቱሪስቶች ስታስመዘግብ ቱኒዝያ 6.5 ሚሊዮን አስመዝግባለች፡፡ በእርግጥ ባለፉት ሦስት አመታት ከተከሰተው የአረብ አብዮት ጋር ተያይዞ የቱሪስቶች ቁጥር ማሽቆልቆሉ አልቀረም፡፡

አገራቱ ሲረጋጉ ግን እንደገና ቁጥሩ አድጓል፡፡ በኢትዮጵያ ደግሞ በ2002 ዓ.ም የተመዘገበው የቱሪስት ቁጥር ግማሽ ሚሊዮን እንኳን አልደረሰም - 468,365 ነው፡፡ የባሕልና ቱሪዝም ሚኒስቴር ከስድስት ዓመት በኋላ በ2012 ዓ.ም ኢትዮጵያን ከአፍሪካ አምስት ምርጥ የቱሪስት መዳረሻ ሀገራት አንዷ ለማድረግ አቅዷል፡፡ ሆኖም እቅዱ ከእነቱኒዝያ፣ ታንዛንያ እና ኬንያ አንጻር ሲታይ ገና እጅግ በጣም ብዙ ይቀረዋል፡፡
በሌላ በኩል መንግስት ተጨማሪ ሰባት ቅርሶች በዩኔስኮ ለማስመዝገብ በእንቅስቃሴ ላይ ነው፡፡ ከቅርሶቹም መካከል የመስቀል በአል እና ባሕረሐሳብ የተሰኘው የኢትዮጵያ የዘመን አቆጣጠር ይገኙበታል፡፡ የሰሜን ተራሮች ብሔራዊ ፓርክ በደን ምንጠራና በሌላ የሰዎች ተጽዕኖ ከዓለም ቅርስነት የመፋቅ አደጋ አንዣቦበት እንደነበር ይታወቃል፡፡ ፓርኩን የመከለል እንቅስቃሴ በመጀመሩ ነው ከመሰረዝ የዳነው፡፡
የቱሪዝም ኢንዱስትሪውን ለማስፋፋት መንግሥት ከ2001 ዓ.ም ጀምሮ አምስት ክፍሎች ያሉት ብሔራዊ የቱሪዝም ልማት ፖሊሲ አዘጋጅቷል፡፡ የፖሊሲው ክፍል ሦስት፣ ቁጥር አራት “በዓለም አቀፍ የቱሪዝም ገበያ ፉክክር ውስጥ ብቁ ተወዳዳሪ ለመሆን የማስተዋወቅ ሥራን በመሥራት ጠንካራ የገበያ ትሥሥር” መፍጠር ወሳኝ መሆኑን ያወሳል፡፡

ተገቢ የፕሮሞሽን ሥራዎችን መስራት አስፈላጊ እንደሆነ ይጠቁማል - ፖሊሲው። በዚህም መሠረት የባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር፤ ዓለም አቀፍ ዐውደርእዮችን እንደ ዋነኛ የቅስቀሳ ዘዴ እየተጠቀመባቸው ይገኛል፡፡ ሚኒስቴር መ/ቤቱ ሥራዬ ብሎ በዓለም አቀፍ መገናኛ ብዙሃን ቅርሶችንም ሆነ የተፈጥሮ መስህቦችን ሲያስተዋውቅ አይታይም፡፡ መገናኛ ብዙሃኑ በራሳቸው ጊዜ መጥተው ስለ ቅርሶቹና መስሕቦቹ ከሚዘግቡት በቀር በዓለም አቀፍ መገናኛ ብዙሃን ለምን መስህቦችን አታስተዋውቁም በሚል የተጠየቁት በሚኒስቴሩ የሕዝብ እና ዓለም አቀፍ ግንኙነት ዳይሬክቶሬት ዳይሬክተር አቶ አወቀ ጤናው፤ “በዚህ መልኩ አናስተዋውቅም፡፡ ከዚያ ይልቅ በምናተኩርባቸው ሀገራት ያሉ ታዋቂ ፀሐፍትንና ሌሎች ተጽዕኖ ፈጣሪ ሰዎችን በመጋበዝ ስለ ኢትዮጵያ ቅርሶችና መስሕቦች እንዲጽፉ፣ እንዲናገሩ እናደርጋለን፡፡ በዓለም አቀፍ ዐውደርእዮች በመሳተፍም ሀገራችንን ይበልጥ እናስተዋውቃለን” ሲሉ መልሰዋል፡፡
በቱሪዝም ዘርፉ እንደ ድክመት ከሚጠቀሱ ጉዳዮች አንዱ በዘርፉ የሰለጠኑና የተካኑ ባለሙያዎች በበቂ ሁኔታ አለመኖር ነው፡፡ አቶ አወቀ በበኩላቸው፤ ሲቪል ሰርቪስ ሚኒስቴር በዘርፉ ብቃት ያላቸው ባለሙያዎችን መድቦ እየሰሩ መሆናቸውን ይናገራሉ፡፡
አቶ አብዱ ከድር በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ለማስትሬት ዲግሪ ማሟያቸው እ.ኤ.አ በ2013 “Tourist Destination competitiveness of Ethiopia; The Tour operators perspective” በሚል ርእስ ባቀረቡት ጥናት ማጠቃለያ ላይ፤ “ኢትዮጵያ በዓለም አቀፍ የቱሪዝም ዐውደርእይ ላይ ስትሳተፍ ከፖለቲከኞች ይልቅ ገበያ ሊያመጡ በሚችሉ የዘርፉ ባለሙያዎች ብትወክል ይበጃታል” ብለዋል፡፡ መካከለኛው ምስራቅ በተለይም የዓረቡ ዓለም የተዘነጋ የኢትዮጵያ የቱሪዝም ገበያ ክልል እንደሆነም በጥናታቸው ጠቁመዋል፡፡ ሚኒስቴሩ አምና ባሳተመው መጽሔት ላይ ኢትዮጵያን ከሚጐበኙ ዓለም አቀፍ ቱሪስቶች ውስጥ 51.2 በመቶ የሚሆኑት የአሜሪካ፣ ቻይና፣ እንግሊዝ፣ ጀርመን፣ ኬንያ፣ ጣሊያን፣ ሳኡዲ አረቢያ፣ ሕንድና ፊንላንድ ዜጐች መሆናቸውን ያመለክታል፡፡
ችግሩ ግን እነዚህ ቱሪስቶች በሚጎበኟቸው ስፍራዎች አብዛኛውን ጊዜ የሚቀበሏቸው አስጐብኝዎች በቂ እውቀትና ልምድ የሌላቸው ከማስጎብኘት ይልቅ ከማገት የሚስተካከል ሚና የሚጫወቱ ወጣቶች እንደሆኑ ጥናቶች ያሳያሉ። በዚህም የተነሳ በዓመት ግማሽ ሚሊዮን እንኳን ያልደረሱት የኢትዮጵያ ጎብኚዎች በአገሪቱ ውስጥ ያላቸው ቆይታ በጣም ውሱን ነው፡፡ እስራኤል በቱሪስት ብዛት ቀዳሚ ከሆኑትን ፈረንሳይ እና አሜሪካ ጋር ልትወዳደር አትችልም፡፡ ነገር ግን የቆይታ ጊዜአቸውን በማራዘም ከቱሪዝም ዳጎስ ያለ ገቢ እንደምታገኝ መረጃዎች ይጠቁማሉ። አንዲት ትንሽዬ የእስራኤል ከተማን በቅጡ ጐብኝቶ ለመጨረስ ቀናት እንደሚፈጅ ይነገራል። ኢትዮጵያም የእስራኤልን ፈለግ የመከተል ብርቱ ጥረት ልታደርግ ይገባል፡፡ ለዚህ ደግሞ ደረጃቸውን የጠበቁ ሆቴሎችና መንገዶችን በስፋት በመገንባት የጉብኝት ስፍራዎችን ለማብዛት መትጋትን ይጠይቃል፡፡
ከዚሁ ጐን ለጐን የኢንተርኔት አገልግሎቶችን በተለይ የቱሪዝም መስህብ በሆኑ ስፍራዎች ማስፋፋት ብቻ ሳይሆን ፈጣንና ቀልጣፋ ማድረግም የግድ ነው፡፡ ባለፈው ሰኔ ወር መጨረሻ፣ የኮንሶ አካባቢ ዓለም አቀፍ መካነ ቅርስ የሆነበት አንደኛ ዓመት ሲከበር፣ በርካታ የውጭ ሀገር ጎብኚዎች የኢንተርኔት አገልግሎት ለማግኘት አርባምንጭ ድረስ ለመጓዝ መገደዳቸውን ታዝቤአለሁ፡፡
በቂ የቱሪዝም እውቀትና ልምድ የሌላቸው አስጐብኝዎች፣ መስተንግዶአቸው እንደነገሩ የሆኑ ሆቴሎች፣ ደካማና ፈዛዛ እንቅስቃሴ ይዘን ከአፍሪካ ምርጥ አምስት የቱሪዝም መዳረሻ አገራት አንዱ ለመሆን ማሰብ ከህልምነት አያልፍም፡፡
የቱሪዝም ኢንዱስትሪው በአንድ ወገን ጥረትና ትጋት የታሰበበት ደረጃ ላይ ሊደርስ አይችልም። ከግሉም ሆነ ከመንግሥት ዘርፍ የለያዩ ወገኖች ተዋናይ የሆኑበት ሰፊ ክፍለ ኢኮኖሚ በመሆኑ የተቀናጀ የጋራ ስራን ይፈልጋል፡፡ ከልብ መትጋትን ይጠይቃል፡፡ ያኔ የታቀደውም ሆነ የታለመው ሊሳካ ይችላል፡፡ በተለይ ደግሞ ራሳችንን በማስተዋወቁና በመሸጡ በኩል እጅግ ብዙ የቤት ሥራ እንዳለብን ማወቁ ተገቢ ነው፡፡

የውጭ ንግድ ፈቅ አላለም፤ ባለበት ደንዝዞ ቆሟል - የንግድ ሚኒስቴር መረጃ።
የግል ኢንቨስትመንት ተዳክሟል፤ ድርሻው በግማሽ ቀንሷል - የIMF መረጃ።
የአገሪቱ የባንክ ብድር፣ 90% ወደ መንግስት ይሄዳል - የአለም ባንክ ሪፖርት።
“ትልልቅ ፕሮጀክቶች በውጭ ምንዛሬ እጥረት እየተቀየዱ የሚሄዱበት እድል ሰፊ ነው” … የኤክስፖርት ገቢ መዳከሙን በመግለፅ ይህን የተናገሩት የንግድ ሚኒስቴር ሃላፊዎች ናቸው። ያሳስባል፣ እውነታቸውን ነው። ነገር ግን፣ ትልቁና አሳሳቢው ነገር፣ የመንግስት ፕሮጀክቶች መስተጓጎላቸው አይደለም። የውጭ ንግድ መዳከም፣ ጠቅላላ በአገር ኢኮኖሚና በዜጎች ኑሮ ላይ ተጨማሪ ችግር እንደተደቀነ የሚጠቁም ምልክት ነው። ደግሞስ፣ የመንግስት ገናናነት እየገዘፈ፣ የግል ኢንቨስትመንት እየቀጨጨ፣ እንዴት ጥሩ ውጤት ይገኛል ብሎ መጠበቅ ይቻላል?
አሳዛኙ ነገር፣ መንግስት ራሱን በራሱ ጠልፎ እየጣለ መሆኑን አለመገንዘቡ ነው። መንግስት “የእድገትና የትራንስፎርሜሽን እቅድ” ውስጥ የዘረዘራቸውን ትልልቅ ፕሮጀክቶች ለማሳካት ከፍተኛ የውጭ ምንዛሬ ያስፈልገዋል። ግን ምን ዋጋ አለው? ዋነኛ የውጭ ምንዛሬ ምንጭ የሆነው የግል ኢንቨስትመንት እየቀጨጨ የመጣው፣ “በእድገትና ትራንፎርሜሽን እቅድ” ሳቢያ ነው። ተግባራዊ የተደረጉ የመንግስት እቅዶች፣ የኤክስፖርት ገበያውንና የውጭ ምንዛሬ ምንጮችን እንዴት እየጎዱ እንደሆነ ለማሳየት እሞክራለሁ።
በእርግጥ፣ ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማሪያም ደሳለኝ ከጋዜጠኞች ለቀረበላቸው ጥያቄ በሰጡት ምላሽ፣ በውጭ ምንዛሬ እጥረት ሳቢያ የሚስተጓጎል ፕሮጀክት የለም ብለዋል። የሕዳሴ ግድብ ግንባታ በጭራሽ አይጓተትም ያሉት ጠ/ሚ ኃይለማሪያም፣ ሌሎቹ ትልልቅ ፕሮጀክቶች ደግሞ በውጭ ብድር የሚካሄዱ በመሆናቸው የውጭ ምንዛሬ እጥረት እንደማያሳስብ ለመግለፅ ሞክረዋል።
እንዲያም ሆኖ፣ ከኤክስፖርት የሚገኘው ገቢ የታሰበውን ያህል እንዳልተሳካ አልካዱም። ቢሆንም፣ ይህንን ጉድለት የሚሸፍን ነገር ተገኝቷል። ከተለያዩ ምንጮች ወደ ኢትዮጵያ የተላከው የውጭ ምንዛሬ ከተጠበቀው በላይ ሆኗልና። ለነገሩ፣ በየአገሩ የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን በየአመቱ የሚልኩት ገንዘብ ቀላል አይደለም። በአመት ከ3 ቢሊዮን ዶላር በላይ እየላኩ ነው። ከኤክስፖርት ከሚገኘው ዶላር ይልቅ፣ ከዳያስፖራ የሚመጣው በልጧል። በውጭ የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን ለቤተሰብና ለዘመድ የሚልኩት ገንዘብ መጨመሩ ጥሩ ነው። ነገር ግን፣ የኤክስፖርትን ጉድለት ይሸፍናል በሚል የሚያፅናና አይደለም - በእጅጉ የሚያሳስብ እንጂ።
ከሳምንት በፊት ጠ/ሚ ኃይለማሪያም፣ በውጭ ምንዛሬ እጥረት የመንግስት ፕሮጀክቶች እንደማይስተጓጎሉ ቢገልፁም፤ ከምር ሳያሳስባቸው የቀረ አይመስለኝም። በዚያው ሳምንት የንግድ ሚኒስቴር ሃላፊዎች ከክልል መስተዳድር ተወካዮች ጋር ተሰብስበው የተነጋገሩበት ዋና ርዕሰ ጉዳይ፣ በውጭ ምንዛሬ እጥረት ነው። ወደ ውጭ የሚላኩ የእርሻና የፋብሪካ ምርቶች፣ በጥራትና በብዛት እየቀረቡ አይደለም በማለት የተናገሩት የንግድ ሚኒስቴር ሃላፊዎች፣ “ትልልቅ ፕሮጀክቶች በውጭ ምንዛሬ እጥረት እየተቀየዱ የሚሄዱበት እድል ሰፊ ነው” በማለት አሳሳቢነቱን ገልፀዋል።
ከአመት አመት የኤክስፖርት እድገት እየተዳከመ መምጣቱን የሚክድ ይኖራል ብዬ አልገምትም። አሁን ደግሞ፣ ከነጭራሹ ቅንጣት እድገት አልታየም። እንዲያውም የኤክስፖርት ገቢ ቀንሷል። በእድገትና ትራንስፎርሜሽን እቅድ ውስጥ ከተዘረዘሩት “ግቦች” ጋር ሲነፃፀርማ፣ በእጅጉ ወደኋላ ቀርቷል። የእቅዱ ግማሽ ያህል እንኳ አልተሳካም።
በእቅዱ የመጀመሪያ ዓመት በ2003 ዓ.ም፣ ሁለት ቢሊዮን ዶላር የነበረውን የኤክስፖርት ገቢ በአንድ ቢሊዮን ዶላር ለማሳደግ (3 ቢሊዮን ዶላር ለማድረስ) ቢታሰብም፣ የእቅዱ 75 በመቶ ብቻ ነው የተሳካው። ቀላል እድገት ነው ማለቴ አይደለም። 2.75 ቢሊዮን ደርሷል። በቀጣዩ ዓመት ግን፣ እድገቱ ተዳክሟል። በ“ኦሪጅናሉ” እቅድ መሰረት፣ የኤክስፖርት ገቢ በ2004 ዓ.ም ወደ አራት ቢሊዮን ዶለር የሚጠጋ ይሆናል ተብሎ ነበር የታሰበው። በተግባር የተገኘው ገቢ ግን 3.15 ቢ. ዶላር ነው። ከመነሻው አመት ጋር ሲነፃፀር በሁለት ቢሊዮን ዶላር የሚበልጥ ገቢ ለማግኘት ቢታቀድም፣ በተግባር የተገኘው እድገት 1.2 ዶላር ገደማ ነው። እናም እቅዱ 60 በመቶ ብቻ ነው የተሳካው ማለት ይቻላል።
አሁንም ኦሪጅናሉን እቅድ ካስታወስን፣ በ2005 ዓ.ም ከአምስት ቢሊዮን ዶላር በላይ የኤክስፖርት ገቢ ለማግኘት ታስቦ እንደነበር እናያለን። በተግባር የተገኘው ውጤት ደግሞ 3.1 ቢሊዮን ዶላር ብቻ ነው። የአመት አመት እድገቱ ተዳክሞ ከመቆሙም በላይ፣ የኋሊት መንሸራተት ጀምሯል። በ2002 ዓ.ም ከነበረው መነሻ አሃዝ ጋር ስናነፃፅረው፣ በሦስት ቢሊዮን ዶላር የላቀ እንዲሆን ታቅዶ የነበረ ቢሆንም፣ 1.1 ቢሊዮን ዶላር ያህል ብቻ ነው የተሳካው። የእቅዱ 37% ብቻ ማለት ነው። ከአመት አመት የስኬቱ መጠን እየቀነሰ መሆኑን የምታስተውሉ ይመስለኛል።
ዘንድሮም የኤክስፖርት ገቢ ከሰባት ቢሊዮን ዶላር የሚበልጥ ይሆናል ተብሎ በእድገትና ትራንስፎርሜሽ እቅዱ ውስጥ ተጠቅሷል። ሃሙስ እለት የወጣው የአይኤምኤፍ መግለጫ እንደሚያመለክተው ግን፣ የኤክስፖርት ገቢው 3.6 ቢሊዮን ዶላር ገደማ ይሆናል ተብሎ ነው የሚጠበቀው።
እንግዲህ አስቡት፤ የእድገትና የትራንስፎርሜሽን እቅዱ ላይ የሰፈረው፣ በ2002 ዓ.ም ሁለት ቢሊዮን ዶላር የነበረውን የኤክስፖርት ገቢ፣ በ2006 ዓ.ም በአምስት ቢሊዮን ዶላር ይጨምራል የሚል እቅድ ነው። በእውን ይታያል ተብሎ የሚጠበቀው ጭማሪ ግን 1.5 ቢሊዮን ዶላር ብቻ ነው። የእቅዱ 33% ብቻ መሆኑ ነው።
የእቅዱ ስኬት ከአመት አመት እየቀነሰና እየተሸረሸረ የመጣው አለምክንያት አይደለም። የእቅዱ መዘዝ ከአመት አመት እየጨመረና እየተደራረበ ስመጣ ነው። ‘መዘዝ’ ስል፣ ያልታሰበና ያልተጠበቀ መመዝ ማለቴ አይደለም። በደንብ ታስቦበታል። ከዚያም አልፎ፣ የእድገትና የትራንስፎርሜሽን እቅድ ላይ በይፋ ተዘርዝሯል። በአምስት አመታት ውስጥ በአገሪቱ ከሚካሄዱ የኢንቨስትመንት ስራዎች ውስጥ 67 በመቶ ያህሉ በመንግስት ፕሮጀክቶች፣ 33 በመቶ ያህሉ ደግሞ በግል ኢንቨስትመንት እንደሚሸፈን በ“እቅዱ” ውስጥ ተጠቅሷል። በሌላ አነጋገር፣ የመንግስት ፕሮጀክቶች፣ ከግል ኢንቨስትመንቶች በእጥፍ እንዲበልጡ ነው የታቀደው።
ድሮ እንደዚያ አልነበረም። ኢህአዴግ ስልጣን በያዘባቸው የመጀመሪያ አመታት፣ ከመንግስት ፕሮጀክቶች ይልቅ የግል ኢንቨስትመንት ድርሻ ይበልጥ ነበር - (የግል ኢንቨስትመንት 70 በመቶ የመንግስት ደግሞ 30 በመቶ)። መንግስት የነፃ ገበያ ኢኮኖሚን እገነባለሁ ቢልም፣ ቀስ በቀስ የግል ኢንቨስትመንት ድርሻ እየቀነሰ፣ በተቃራኒው የመንግስት ፕሮጀክቶች ድርሻ እየጨመረ መጥቷል። የዛሬ አስር አመት ገደማ ነው፣ የሁለቱ ድርሻ እኩል የሆነው (ሃምሳ በመቶ - ሃምሳ በመቶ)። የዚህን ጊዜም ነው፣ በመላው ዓለም ወደ ሶሻሊዝም ያዘነበሉ ናቸው ከሚባሉ አምሳ አገራት መካከል አንዷ ኢትዮጵያ መሆኗ የተገለፀው።
የቁልቁለት ጉዞው ግን በዚሁ አላቆመም። አይኤምኤፍ ሀሙስ እለት ባሰራጨው ዘገባ እንደገለፀው፣ የግል ኢንቨስትመንት ድርሻ ወደ 25 በመቶ እንደወረደና የመንግስት ፕሮጀክቶች ድርሻ 75 በመቶ እንደደረሰ ይገልፃል። በእድገትና ትራንስፎርሜሽን እቅድ ውስጥ ከተጠቀሰውም በላይ የከፋ መሆኑን ተመልከቱ። እንዲህ አይነት የመንግስት ገናናነት፣ በብዙ አገራት ውስጥ የለም። በእጅጉ ሶሻሊስታዊ የኢኮኖሚ አካሄድን ከሚከተሉ ሶስት የዓለማችን አገራት መካከል አንዷ ኢትዮጵያ ሆናለች የተባለውም በዚህ ምክንያት ነው። ነፃ ገበያ እንዲህ ነው እንዴ?
የመንግስት ፕሮጀክቶች ድርሻ እያበጠ፣ የግል ኢንቨስትመንት ድርሻ እየተደፈጠጠና እየቀጨጨ የመጣው፣ በተለያዩ ምክንያቶች ቢሆንም፣ ትልቁና ዋናው ሰበብ ግን ከባንክ ብድር ጋር የተያያዘ ነው። የባንክ ብድሮች ከአመት አመት ከግል ኢንቨስትመንት እየራቁ ወደ መንግስት ፕሮጀክቶች እንዲጎርፉ ተደርጓል። ከ20 አመታት በፊት፣ ከግማሽ በላይ የባንክ ብድሮች ለግል ኢንቨስትመንትና ለግል ቢዝነሶች የሚውሉ ነበሩ።
ግን ብዙም ሳይቆይ የባንክ ብድር አቅጣጫው ተቀይሮ፣ ወደ መንግስት ድርጅቶችና ፕሮጀክቶች መጉረፍ ጀመረ። በ2003 ዓ.ም፣ ከባንኮች አዲስ ብድር ውስጥ 70 በመቶ ያህሉ ለመንግስት ድርጅቶችና ፕሮጀክቶች እንደተሰጠ የሚገልፀው የአለም ባንክ ሪፖርት፣ ከዚያ ወዲህ ባሉ አመታትም የግል ድርጅቶች የሚያገኙት ብድር ይበልጥ እየቀነሰ እንደመጣ ያትታል። አሁን፣ ከባንኮች ብድር ውስጥ 90 በመቶ ያህሉን የሚወስዱት የመንግስት ድርጅቶችና ፕሮጀክቶች ናቸው። State Owned Enterprises are increasingly absorbing domestic banking sector credit. In the six-month period from June 2011 to December 2011, 71 percent of new loans were directed towards public enterprises. This share increased to 89 percent during the second half of 2012. A substantial share of the available foreign exchange is similarly diverted towards public investment. (የአለም ባንክ ሪፖርት Ethiopia Economic Update II፡ Laying the Foundation for Achieving Middle Income Status፡ June 2013 … ገፅ 24)
በዚህ መልኩ፣ ለግል ኢንቨስትመንት የሚውል የባንክ ብድር እየተንጠፈጠፈ፣ የግል ኢንቨስትመንት እየቀጨጨ ሲሄድ፣ የውጭ ምንዛሬ ገቢ እየቀነሰ መምጣቱን ምኑ ይገርማል? ከሞላ ጎደል በሸቀጦች ኤክስፖርት የሚገኘው ገቢ፣ በግል ድርጅቶችና ኢንቨስትመንቶች አማካኝነት የሚመጣ ነዋ። ታዲያ፣ መንግስት ራሱን በራሱ ጠልፎ አልጣለም ትላላችሁ? በእድገትና ትራንስፎርሜሽን እቅድ ውስጥ የተዘረዘሩትን ትልልቅ ፕሮጀክቶች ለማከናወን ከፍተኛ የውጭ ምንዛሬ ያስፈልገዋል። ነገር ግን፣ “እቅዱ” ራሱ፣ የውጭ ምንዛሬ ምንጭ የሆኑ የግል ኢንቨስትመንቶችን የሚደፈጥጥና የሚያቀጭጭ ነው።

ዓለም አቀፍ ጉባኤው፤ ሲኖዶሱ የመንፈሳዊ ኮሌጁን ችግር እንዲፈታ አሳሰበ
የክልል መንግሥታት የወረዳ ባለሥልጣናት÷ የቤተ ክርስቲያን ሕንፃ እንዳይታነፅ፣ የመካነ መቃብር፣ የልማትና ማኅበራዊ አገልግሎት መስጫ ቦታዎች እንዳይፈቀዱ፣ የቦታ ይዞታ ባለቤትነት በሕግ እንዳይረጋገጥ፣ ምእመናን ሥርዐተ አምልኮአቸውን በሰላምና በነጻነት እንዳይፈጽሙ፣ መብታቸውን ሲጠይቁም አፋጣኝና አግባብነት ያለው ፍትሕ እንዳያገኙ በማድረግ ተጽዕኖና በደል እያደረሱብኝ ነው ስትል የኦርቶዶክስ ቤ/ክርስትያን ወቀሰች፤ አቤቱታዋም በጥንቃቄ ታይቶ አፋጣኝ ምላሽ እንዲሰጣት አሳሰበች።
ቤተ ክርስቲያኒቱ ከጥቅምት 4 ቀን ጀምሮ በጠቅላይ ቤተ ክህነት አዳራሽ ስታካሂድ በቆየችውና በዛሬው ዕለት እንደሚጠናቀቅ በሚጠበቀው ዓለም አቀፍ የመንበረ ፓትርያርክ ሰበካ መንፈሳዊ ጉባኤ ዓመታዊ ስብሰባ ላይ፣ የፌዴራል ጉዳዮች ሚኒስቴር ተወካዮች ‹‹የብዝኃነት አያያዝ፣ አክራሪነት/ጽንፈኝነት ዝንባሌዎቹና መፍትሔዎቹ›› በሚል ርእስ ጽሑፍ አቅርበዋል፡፡ ‹‹የሃይማኖት መቻቻል›› በሚለው የአጠቃላይ ጉባኤው መርሐ ግብር ላይ በቀረበው በዚህ ጽሑፍ÷ ሌሎች አገሮች ብዝኃነትን ይዞና አቻችሎ አንድነትን ለማስቀጠል ተግዳሮት እንደኾነባቸው፣ የብዝኃነት ተምሳሌትና መገለጫ በኾነችው ኢትዮጵያ ግን በየጊዜው ወደ አገሪቱ የገቡ ሃይማኖቶች፣ በሰላም የተቀባበሉበትና በመገናዘብ የኖሩበት ጥልቅ ትርጓሜና ታሪክ እንዳለው ተገልጧል፡፡
ጽሑፉን ተከትሎ በነበረው ውይይት በሰሜን ወሎ፣ በምዕራብ ወለጋ ሦስት ዞኖች፣ በጋሞጎፋ ሦስት ወረዳዎች፣ በሶማሌ ዘጠኝ ዞኖች፣ በደቡብ ጎንደርና በወላይታ ኮንታ በዴሳ ወረዳ የሌላ እምነት ተከታይ በኾኑ የመንግሥት ባለሥልጣናት በቤተክርስቲያኒቱ ላይ ይፈጸማሉ የተባሉ የመብት መደፈሮች፣ የአስተዳደር፣ የፍትሕና የጸጥታ አካላት አድልዎች በሀገረ ስብከቶቹ ሊቃነ ጳጳሳት በዝርዝር ተሰምተዋል፡፡
ሊቃነ ጳጳሳቱ እንዳስረዱት÷ ለዞን መስተዳድር አካላት ውሳኔና መመሪያ የማይገዙ፣ የሌላ እምነት ተከታይ የኾኑና ሥልጣናቸውን ተጠቅመው ቤተ ክርስቲያኒቱን በፊውዳልነትና ነፍጠኛነት እየከሰሱ፣ ይዞታዋ እንዲነጠቅ ሕዝብን በበቀል ስሜት የሚያነሣሱ፣ በአማኞች ላይ አካላዊ ሥቃይና ሥነ ልቦናዊ ጫና በማድረስ ለመፈናቀልና ለሞት የሚዳርጉ፣ የሕዝቡን፣ የአገልጋዮችንና የሃይማኖት አባቶችን ጩኸት የማይሰሙ የወረዳ ባለሥልጣናት ጥቂቶች አይደሉም፡፡
በት/ቤት በአንገታቸው ማተብና መስቀል ያሠሩ የኦርቶዶክስ እምነት ተከታይ ተማሪዎች፣ ‹‹ከበላይ የመንግሥት አካል መምሪያ ተላልፎልናል፤ በሸሪዓ ሕግ ሴቶች ራሳቸውን እንዳይከናነቡ፣ ክርስቲያኖች ማተብና መስቀል እንዳያስሩ ተከልክሏል›› በሚሉ መምህራንና የፖሊስ አባላት ማተባቸው ከአንገታቸው ይበጠሳል፤ በጸሎተ ቅዳሴ ላይ ያሉ ምእመናን ከቤተ ክርስቲያን ውስጥ በማስወጣት፣ ጸሎተ ቅዳሴው እንዲስተጓጎልና በበዓላት ቀን ሥራ እንዲሠሩም ይገደዳሉ፡፡ በሞትም በሕይወትም መደጋገፍ በሚታይባቸው ዕድሮችና በሕዝብ መጓጓዣዎች ሕዝቡ እንዳይረዳዳና እንዳይገለገል የወረዳ ዳኛ፣ ‹‹ከኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ጋር አንድነት የለንም›› በማለት እስከ 80 ዓመት የቆየ ዕድር እንዲፈርስና ማኅበራዊ ግንኙነቶች እንዲታወኩ ምክንያት መሆኑ በስብሰባው ላይ በምሬት ተነግሯል፡፡
‹‹አንድ ሰው እግሩን እሳት እየበላው ቻል ይባላል? መቻቻል እስከ ምን ድረስ ነው?›› ሲሉ የጠየቁት የሰሜን ወሎ ሊቀ ጳጳስ አቡነ ቄርሎስ ‹‹እንድንቻቻል አድርጉን፤ እንችላለን›› ሲሉ የሚኒስቴሩን ተወካዮቹ አሳስበዋል፡፡
የፌደራል ጉዳዮች ሚኒስቴር ተወካዮች በውይይቱ ላይ ክርስትና በአራተኛው መቶ ክ/ዘመን ወደ ኢትዮጵያ መግባቱን የተናገሩ ሲሆን ሊቃነ ጳጳሳቱ መረጃው የተሳሳተ መሆኑን ጠቁመው ማስተካከያ ሰጥተዋል፡፡ ‹‹ከቤተ ክርስቲያናችን አስተምህሮና ከመጽሐፍ ቅዱሱ ምስክርነት ጋር የሚጣረስ ነው፤ ክርስትናን የተቀበልነው ክርስቶስ ዐርጎ ዓመት ሳይሞላው፣ ሐዋርያትም ከኢየሩሳሌም ሳይወጡ በ34 ዓ.ም በጃንደረባው አማካይነት ከእግዚአብሔር ነው፤›› በማለት በቀጣይ የሚኒስቴሩ ተወካዮች በተመሳሳይ ርእሰ ጉዳይ በቤተ ክርስቲያኒቱ መድረኮች ተገኝተው ገለጻ ሲሰጡም፤ ክርስትና በአራተኛው መቶ ክፍለ ዘመን እንደገባ የሚጠቅሱትን አርመው እንዲቀርቡ መክረዋቸዋል፡፡
‹‹ክርስትና በአራተኛው መ/ክ/ዘ ወደ ኢትዮጵያ ስለመግባቱ የተናገሩት ዐፄ ኢዛና ክርስትናን በኦፊሴል ተቀብለው ያስፋፉበት ወቅት በመኾኑ ነው›› ሲሉ የተናገሩት የሚኒስቴሩ ከፍተኛ አማካሪ፤ በ34 ዓ.ም. ጃንደረባው እንደ ግለሰብ መቀበሉ ኢትዮጵያን ሊወክል ይችላል ተብሎ ከታመነ፣ ‹‹እኛ እናንተ ባላችሁት ለማስተካከል ችግር የለብንም፤ የተስማማችኹ ከኾነ በታሪክ መጻሕፍትም ሳይቀር እንዲስተካከል እናደርጋለን፤›› በማለት ምላሽ ሰጥተዋል፡፡
በሕገ መንግሥቱ አንቀጽ 27/2 ማንኛውም ሃይማኖት እምነቱን ለማስፋፋት ተቋማትን መመሥረት እንደሚችል፣ ለዚህም የቁጥር ገደብ እንዳልተቀመጠ ተወካዮቹ አውስተዋል፡፡
የተጠቀሱት በደሎችና ጥፋቶች በተጨበጠ ማስረጃ ተጠናክረው እንዲሰጧቸውና እነርሱን በተግባር በመፍታት በሂደት እንዲፈትኗቸው ያመለከቱት የሚኒስቴሩ ተወካዮች፣ ስሕተት በመንግሥትም በሃይማኖት አባቶችም ዘንድ እንዳለ፣ በታሪክ አጋጣሚ ወደ ኋላ በቀሩትና የመሠረተ ልማት ዝርጋታና ትስስር በሌላቸው ክልሎች ደግሞ ስሕተቱ እንደሚጎላ፣ ወቀሳውም እያንዳንዱ ቤተ እምነት በሁሉ ላይ የሚያሰማው እንደኾነ ጠቁመዋል፡፡
በሊቃነ ጳጳሳቱ ያልተነገሩ በየወረዳው ያሉ በርካታ ቅሬታዎችን መከታተሉን የሚኒስቴሩ ተወካዮች ገልጸዋል፡፡ እንደ ጥፋት ደረጃውም ርምጃ የተወሰደበት ሁኔታና ተቀጥተው የተለቀቁ አካላት ስላሉ፣ በሕግ የተያዙት ጉዳዮች በሕግ እንዲያልቁ ሊቃነ ጳጳሳቱ ጠንክረው እንዲከታተሉ ጠይቀዋል፡፡
በሌላ በኩል ‹‹ኮሽ ባለ ቁጥር ወደ ቃሊቲ መፍትሔ ስለማይሆን›› ሚኒስቴሩ ግንዛቤ ላይ መሥራትን እንደሚያስቀድም፣ በሃይማኖት ተቋማቱም ዘንድ አስተምህሮውን ጠንቅቀው ያወቁ ሰባክያን ብቻ መሰማራት እንደሚገባቸው አሳስበዋል፡፡ ‹‹እዚህ ተገኝታሁ ያቀረባችሁት ሐሳብ በጣም ጠቃሚ ነው›› በማለት ተወካዮቹን ያመሰገኑት ፓትርያርክ አቡነ ማትያስ፣ ‹‹በየጊዜው መነጋገር ለሃይማኖትም ለጸጥታም የሚጠቅም ስለሆነ መማማሩ በአንድ ጊዜ የሚያበቃ ባይኾን ጥሩ ነው›› ሲሉ ውይይቱ እንዲቀጥል ያላቸውን ፍላጎት ገልጸዋል፡፡
በሌላ ዜና ዓለም አቀፍ ጉባኤው በቅድስት ሥላሴ መንፈሳዊ ኮሌጅ ተማሪዎችና በአስተዳደሩ መካከል በተማሪዎች አቀባበልና የምዝገባ ቀን፣ መምህራን ከኮሌጁ መኖርያ ቤቶች እንዲለቁ ከተላለፈው የአስተዳደሩ ትእዛዝና ከኮሌጁ ሌሎች የአሠራር ችግሮች ጋር ተያይዞ ሰሞኑን ዳግመኛ ላገረሸው ውዝግብ፤ በቅርቡ የሚካሄደው ቅ/ሲኖዶስ ኹነኛ መፍትሔ እንዲሰጠው መጠየቁ ተዘግቧል፡፡