ሚዩዚክ ሜይዴይ ከኢትዮጵስ ኮሌጅ ጋር በመተባበር፣ ነገ ከቀኑ 8፡00 ጀምሮ በብሄራዊ ቤተ መፃህፍትና ቤተመዛግብት ኤጀንሲ አዳራሽ፣ በአለቃ ዘነበ እና በአለቃ ወልደማሪያም በተፃፉ የአፄ ቴዎድሮስ ዜና መዋዕሎች ላይ ውይይት ያካሂዳል፡፡ ለውይይቱ የመነሻ ሀሳብ የሚያቀርቡት ገጣሚና ደራሲ ይታገሱ ጌትነት ሲሆን በዝግጅቱ ላይ ለመሳተፍ ፍላጎት ያለው ሁሉ እንዲሳተፍ ሚዩዚክ ሜይዴይ ኢትዮጵያ ጋብዟል፡፡

ባለፈው ሰኞ በተባበሩት መንግስታት ድርጅት የጸጥታው ምክር ቤት አዲስ ማዕቀብ የተጣለባት ሰሜን ኮርያ፣ ይህ ማዕቀብ እንዲጣልብኝ ቁልፍ ሚና ተጫውተዋልና እቀጣቸዋለሁ በሚል፣ “ጃፓንን በውሃ ማዕበል አሰምጣለሁ፣ አሜሪካን ደግሞ ዶግ አመድ አደርጋለሁ” ስትል መዛቷን ዘ ጋርዲያን ከትናንት በስቲያ ዘግቧል፡፡
የተባበሩት መንግስታት ድርጅት የጸጥታው ምክር ቤት፣ በቅርቡ ካደረገቺው የኒውክሌር ሙከራ ጋር በተያያዘ በሰሜን ኮርያ ላይ ባለፈው ሰኞ አዲስ ማዕቀብ መጣሉን ያስታወሰው ዘገባው፤ የአገሪቱ መንግስት የውጭ ግንኙነት ኮሚሽንም ይህን አድርጋለች በሚል በአሜሪካ ላይ ከተለመደው በተለየ መልኩ ጠንከር ያለና ብዙዎችን ያነጋገረ ዛቻ መሰንዘሩን ገልጧል፡፡
የሰሜን ኮርያ መንግስት የዜና ወኪል ሃሙስ ዕለት ባሰራጨው ዘገባ፤ የሰሜን ኮርያ መንግስት አራት የጃፓን ደሴቶችን በኒውክሌር ቦንብ ጥቃት ውሃ ውስጥ እንደሚያሰምጥና አሜሪካንም በከፍተኛ ጥቃት ዶግ አመድ እንደሚያደርግ አስታውቋል፡፡
ይህን ተከትሎ የጃፓን መንግስት ቃል አቀባይ፣ የሰሜን ኮርያን ዛቻ “ጸብ አጫሪና እጅግ አደገኛ” በሚል ማውገዛቸውንና ዛቻው በአካባቢው ያለውን ውጥረት የሚያባብስና ተቀባይነት የሌለው ነው በሚል ማጣጣላቸውንም ዘገባው አክሎ ገልጧል፡፡
ዘ ኢንዲፔንደንት በበኩሉ፣ 15 አባላት ያሉት የተመድ የጸጥታው ምክር ቤት፣ ሰሜን ኮርያ የጨርቃ ጨርቅ ምርቶችን ወደ ውጭ አገራት እንዳትልክ የሚከለክለውንና በአሜሪካ የረቀቀውን የማዕቀብ ሃሳብ ባለፈው ሰኞ ማጽደቁ በአካባቢው ያለውን ውጥረት የበለጠ እንዳባባሰው ዘግቧል፡

 “የአገሪቱን ከፍተኛ ፍርድ ቤት ዳኞች በማስተባበር፣ ህጋዊ መፈንቅለ መንግስት አድርገዋል”

      ፕሬዚዳንት ኡሁሩ ኬንያታ ያሸነፉበትን የዘንድሮ የኬንያ ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ፣ የተጭበረበረ በመሆኑ ውጤቱ እንዲሰረዝና ዳግም ምርጫ እንዲካሄድ ውሳኔ የሰጡትና በአለማቀፍ ደረጃ መነጋገሪያ ሆነው የሰነበቱት ኬንያዊው ዳኛ ዴቪድ ማራጋ፣ የአገሪቱን ከፍተኛ ፍርድ ቤት ዳኞች በማስተባበር፣ የኡሁሩ ኬንያታን ድል አክሽፈው ህጋዊ መፈንቅለ መንግስት አድርገዋልና ከስራ ገበታቸው ሊባረሩ ይገባል ሲሉ አንድ የገዢው ፓርቲ ተወካይ፣ የፓርላማ አባል ጥሪ አቅርበዋል፡፡
የኬንያው ዘ ኔሽን ጋዜጣ እንደዘገበው፣ ኑጁሪ ዋምቡጉ የተባሉት እኒሁ የገዢው ፓርቲ አባል፣ ምርጫው ህገ መንግስቱን ያልተከተለና የተጭበረበረ ነው በሚል ውጤቱ እንዲሰረዝና ዳግም ምርጫ እንዲካሄድ የወሰኑትን ዳኛ ስነምግባርና የጀርባ ታሪክ በማጥናት ከስራቸው እንዲያባርር የሚጠይቅ ፊርማ በማሰባሰብ፣ የፍርድ ቤት ዳኞችን ለሚሾመውና ለሚያስተዳድረው የአገሪቱ የፍትህ አገልግሎት ኮሚሽን ለማቅረብ እየተንቀሳቀሱ ነው፡፡
የኬንያ የፍትህ ስርዓት የፕሬዚዳንት ኡሁሩ ኬንያታ ጠላቶች በሆኑና ከስልጣን እንዲወርዱ በሚፈልጉ መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች በስውር እየተመራ ነው በማለት የሚከስሱት እኒሁ የፓርላማ አባል፤ በከፍተኛ ፍርድ ቤቱ ዳኞች ላይ ከፍተኛ ጫና በማሳደር፣ የምርጫ ውጤቱ እንዲሰረዝ ያደረጉትም እነዚሁ ድርጅቶች ናቸው ሲሉ ከስሰዋል፡፡

 ሳምሰንግ በመሪነቱ ሲቀጥል፣ አፕል ወደ 3ኛ ደረጃ ዝቅ ብሏል

     የቻይናው የቴሌኮም ኩባንያ ሁዋዌ፣ አይፎንን በሚያመርተው የአሜሪካው አፕል ለዓመታት ተይዞ የነበረውን የአለማችን የስማርት ፎን ሽያጭ የሁለተኛነት ደረጃ መረከቡን የእንግሊዙ ቴሌግራፍ ዘግቧል፡፡
ሁዋዌ ባለፉት ሰኔ እና ሐምሌ ወራት ያስመዘገበው የስማርት ፎን ሽያጭ ከአፕል ብልጫ በማሳየት ወደ ሁለተኛነት ደረጃ ከፍ ማለቱን ከሰሞኑ ይፋ የተደረገን የገበያ ጥናት ጠቅሶ ያመለከተው ዘገባው፤ ይህም ሆኖ ግን አፕል በጉጉት ሲጠበቁ የነበሩ አዳዲስ የአይፎን ሞዴሎችን በዚህ ሳምንት ለገበያ ከማቅረቡ ጋር በተያያዘ፣ ሽያጩን ከፍ አድርጎ ወደ ቀድሞ ደረጃው ሊመለስ እንደሚችል ይጠበቃል ብሏል፡፡
ሁዋዌ ለዚህ ስኬት የበቃው በስማርት ፎን ምርት ኢንዱስትሪው፣ በሰፋፊ የገበያና የማስታወቂያ ስራዎችና በሽያጭ መስመሮች ማስፋፊያ ዘርፎች ላይ በቋሚነት ትልቅ ኢንቨስትመንት በማድረጉ ነው መባሉንም ዘገባው አመልክቷል፡፡
ኩባንያው ከቅርብ አመታት ወዲህ በአለማችን የስማርት ፎን ገበያ ሽያጭ መሪነቱን ከያዘው የደቡብ ኮርያው ሳምሰንግ ጋር ለመፎካከር ብርቱ ጥረት እያደረገ እንደሚገኝ ያስታወሰው ዘገባው፤ በኔትወርክ ዝርጋታና በሌሎች ተያያዥ መስኮች ላይ ከነበረው እንቅስቃሴ ወደ ስማርት ፎን ምርት በመዞር ወደ ገበያው ከገባ አጭር ጊዜው ቢሆንም፣ በፍጥነት በማደግ ከታላላቆቹ ሳምሰንግ እና አፕል ጋር ለመፎካከር መብቃቱን ገልጧል፡፡
አፕል ኩባንያ እ.ኤ.አ ከ2010 አንስቶ በአለማችን የስማርት ፎን ሽያጭ ገበያ፣ ከአንደኛ ወይም ከሁለተኛ ደረጃ ዝቅ ብሎ እንደማያውቅም ዘገባው አክሎ አስታውሷል፡፡

  ከዚህ በፊትም ፕሬዚዳንቱን በስልጣን ለማቆየት ህገ መንግስቱ ተሻሽሏል

        በኡጋንዳ የገዢው ፓርቲን የሚወክሉ የፓርላማ አባላት፣ የአገሪቱ ፕሬዚዳንት የዕድሜ ጣራ 75 አመት እንዲሆን የሚገድበውን የህገ መንግስት አንቀጽ እንዲሰረዝ የሚጠይቀውን የውሳኔ ሃሳብ ባለፈው ማክሰኞ በሙሉ ድምጽ መደገፋቸውን አጃንስ ፍራንስ ፕሬስ ዘግቧል፡፡
የፕሬዚዳንቱን የእድሜ ገደብ ለማስቀረት ያለመው የውሳኔ ሃሳቡ፣ የአገሪቱን ህገ መንግስት በማሻሻል፣ የ72 አመቱን ፕሬዚዳንት ዮሪ ሙሴቬኒ፣ በ2021 በሚካሄደው ቀጣዩ የአገሪቱ ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ እንዲወዳደሩ ለማስቻል የተደረገ ሙከራ ነው ሲሉ ተቃዋሚዎች ትችት መሰንዘራቸውን ዘገባው ገልጧል፡፡
ፕሬዚዳንት ሙሴቬኒ በቀጣዩ ምርጫ ዕድሜያቸው ከ75 አመት በላይ ስለሚሆን፣ በህገ መንግስቱ መሰረት፣ ለፕሬዚዳንትነት መወዳደር እንደማይችሉ የጠቆመው ዘገባው፤ ፓርቲያቸው ናሽናል ሬዚዝታንስ ሙቭመንት ግን፣ ያለ አግባብ ህግ በማሻሻል በስልጣን እንዲቆዩ ለማድረግ ዘመቻ መጀመሩን አመልክቷል፡፡
ፕሬዚዳንቱ ከሁለት ወራት በፊት በጉዳዩ ላይ በሰጡት አስተያየት፣ አሁን የዕድሜ ገደብን በተመለከተ የምንወያይበት ጊዜ ላይ አይደለሁም፣ አገር በመምራቱ ላይ ነው ትኩረት የማደርገው ሲሉ መናገራቸውንም ዘገባው አስታውሷል፡፡
የዕድሜ ገደቡን የሚያነሳው የውሳኔ ሃሳብ በፓርላማው የሚጸድቅ ከሆነ፣ የፕሬዚዳንት ሙሴቬኒን ስልጣን ለማራዘም ሲባል 20 አመታትን ባስቆጠረው የአገሪቱ ህገ መንግስት ላይ የተደረገ ሁለተኛው ማሻሻያ እንደሚሆን የጠቆመው ዘገባው፤ በ2005 ላይም ሙሴቬኒን በስልጣን ላይ ለማቆየት ሲባል ከሁለት የስልጣን ዘመን በላይ መግዛትን የሚከለክለው የህገ መንግስቱ አንቀጽ መሻሻሉን አስታውሷል፡፡

  “አትቀልዱ ርሃብን የምናሸንፈው ጥንቸል እየበላን ነው” - የግብርና ሚ/ር

        አነጋጋሪው የቬንዙዌላ ፕሬዚዳንት ኒኮላስ ማሩዶ በቅርቡ የምግብ እጥረትን ለመቋቋም ጥንቸል እያረቡ እንዲበሉ ለዜጎቻቸው ያስተላለፉት ምክር ከባህልና እምነት ጋር በተያያዘ ተቃውሞ እንደገጠመው ቢቢሲ ዘግቧል፡፡
በኢኮኖሚ ቀውስ በተመታችው ቬንዙዌላ፣ በተለይ ህጻናት በከፍተኛ የተመጣጠነ ምግብ እጥረት እየተጎዱ እንደሚገኙ የጠቆመው ዘገባው፤ የአገሪቱ ፕሬዚዳንት ማዱሮም በቅርቡ ባደረጉት ንግግር፣ ዜጎች በመኖሪያ ቤታቸው ጥንቸሎችን እያረቡ ቢመገቡ በቂ የእንስሳት ፕሮቲን ሊያገኙ እንደሚችሉ መምከራቸውንና ጉዳዩ ግን ተቀባይነት አለማግኘቱን አመልክቷል፡፡ ፕሬዚዳንቱ ለአገሪቱ የግብርና ሚኒስቴር ባስተላለፉት መመሪያ፣ በተለያዩ 15 የአገሪቱ አካባቢዎች የጥንቸል እርባታ ፕሮጀክት መጀመሩንና ግልገል ጥንቸሎች ለእርባታ መከፋፈላቸውን ያስታወሰው ዘገባው፤ ይሄም ሆኖ ግን ነዋሪዎቹ ከሃይማኖታቸውና ከባህላቸው አንጻር የጥንቸል ስጋ ለመብላት ባለመፍቀዳቸው፣ጥንቸሎቹን አርብተው ለምግብነት ከማዋል ይልቅ ለቤት ማድመቂያነት እየተጠቀሙባቸው እንደሆነ ተረጋግጧል ብሏል፡፡
የአገሪቱ ተቃዋሚ ፓርቲዎች አመራሮች፣ የፕሬዚዳንቱን የጥንቸል እቅድ “የጅል ቀልድ” በማለት ያጣጣሉት ሲሆን፣ የግብርና ሚኒስትሩ ፍሬዲ በርናል ግን “አትቀልዱ ርሃብን የምናሸንፈው ጥንቸል እየበላን ነው” ማለታቸውን ዘገባው አክሎ ገልጧል፡፡

      የኢትዮጵያ ምርት ገበያ ባለፈው ነሐሴ ወር 2009 ዓ.ም፣ በ23 የግብይት ቀናት፣ የ1.7 ቢሊየን ብር ዋጋ ያለው የሰሊጥ፣ ቦሎቄና ቡና ምርት ማገበያየቱን አስታውቋል፡፡ ምርት ገበያው በአዲስ መልክ በጀመረው የቡና ግብይት ሞዴል እንዲሁም ሰሊጥና ቦሎቄን በሚያገበያይባቸው የኤሌክትሪክ ግብይት ዘዴ፣ በዚህ ወር ብቻ 33,528 ቶን ምርት ማገበያየት መቻሉን ለአዲስ አድማስ በላከው መግለጫው አመልክቷል፡፡
የኢትዮጵያ ምርት ገበያ በዚህ ወር ካገበያያቸው ምርቶች መካከል ቡና 1.40 ቢሊየን ብር ዋጋ ያለው 21,159 ቶን የምርት ግብይት አፈፃፀም በማሳየት፣ በዋጋ 82 በመቶ፣ በመጠን 63 በመቶ የቅድሚያ ደረጃውን ይዟል ብሏል ምርት ገበያው፡፡ ከዚህ ግብይት ውስጥ ለውጪ ገበያ የተዘጋጀ ቡና 15,817 ቶን፣ ለሀገር ውስጥ ፍጆታ 4,152 ቶን፣ ስፔሻሊቲ ቡና 1,190 ቶን ድርሻ አላቸው፡፡ እያንዳንዱ የቡና ዘርፍ በፈረሱላ የተሸጠበት ከፍተኛ ዋጋ ስፔሻሊቲ 2,807፣ የታጠበ ቡና 1550፣ ያልታጠበ ቡና 2,753 ሲሆን ዝቅተኛ ዋጋ ደግሞ ስፔሻሊቲ 950 ብር፣ የታጠበ ቡና 810 ብር፣ ያልታጠበ ቡና 800 ብር መሆኑንም ምርት ገበያው ጠቁሟል፡፡
የነሐሴ ወር የቡና ግብይት ከሐምሌ 2009 አፈጻጸም ጋር ሲነጻጸር የምርት መጠኑ በ52 በመቶ፣ አጠቃላይ የምርት ዋጋው ደግሞ በ66 በመቶ አድጓል ያለው ምርት ገበያው በተለይ ወደ ውጪ የሚላክ ቡና ግብይት መጠን በ66 በመቶ፣ በዋጋ 80 በመቶ ከፍ ብሏል፡፡ ይህም እድገት ከተገኘባቸው ምክንያቶች አንዱ፣ የቡና መገኛን ባለቤትነት የተመረኮዘ የመኪና ላይ ግብይት ሥርዓት፣ በምርት ገበያው መካሄዱ መሆኑን ገልጿል፡
እንዲሁም ከቡና ቀጥሎ ሁለተኛ ደረጃ የያዘው ሰሊጥ ሲሆን 303 ሚሊየን ብር ዋጋ ያለው 11,479 ቆን ግብይት መከናወኑም ተጠቅሷል፡፡ ከአጠቃላይ ገብይቱ በመጠን 34 በመቶ፣ በዋጋ 18 በመቶ ድርሻ አለው፡፡ በኩንታል የነበረው ዋጋም ከፍተኛው 2,906 እንዲሁም ዝቅተኛው 2,200 ብር አውጥቷል፡፡ ከዚህ ውስጥ 205 ሚሊየን ብር ዋጋ ያለው 7,455 ቶን ነጭ የሁመራ ጎንደር ሰሊጥ ግብይት በመፈጸሙ ግንባር ቀደም ቦታ ይዟል ብሏል ምርት ገበያው፡፡
የኢትዮጵያ ምርት ገበያ - የሁሉም ገበያ

 ደራሲ፡-ተሾመ ብርሃኑ ከማል
                                      የታተመው፡-2009
                                      አሳታሚው፡- በግል
                                      የገጹ ብዛት፡- 200     

       የኢትዮጵያና የኤርትራ ጉዳይ  እጅግ ወቅታዊ  አጀንዳ ነው፡፡ ሊተዉ ከማይችሉ  (unavoidable) ርዕሰ ጉዳዮች አንዱና ዋነኛውም ይመስለኛል፡፡ ይህ ጉዳይ የታሪክ፣ የፖለቲካ፣ የኢኮኖሚ፣ የማህበራዊ፣ ---ወዘተ ብቻ ሳይሆን የሰው ልጅ ሂደት ማሳያም ጭምር ነው፡፡ ከዚህ አንጻር ነው በቅርቡ የታተመውን፣ የተሾመ ብርሃኑ ከማል፣ “የሰላም ፍኖት ለኤርትራና ለኢትዮጵያ ህዝቦች አንድነት” የተሰኘ መጽሐፍ፣  ልዳስሰው የተነሳሳሁት፡፡
የኢትዮጵያንና የኤርትራን ሕዝቦች ወቅታዊ ግንኙነት ከግምት በማስገባትም ይመስላል፣ የመንግሥትም ሆነ የሌሎች ፖለቲካ ድርጅቶች ወይም ግለሰቦች ተጽእኖ እንደሌለበት፣ ፕሮፓጋንዳም ሆነ ወገንተኛም አለመሆኑን ስጋት በተመላበት ሁኔታ ይገልጻል፡፡ ይህም ሆኖ፣  የኢትዮጵያና የኤርትራ ሕዝቦች በፖለቲካዊ ድንበር ቢለያዩም በማህበራዊ ኑሮ፣ በቋንቋ፣ በባህል፣ በስነ ልቦና፣ በታሪክ፣… ከጥንት እስከ ዛሬ አንድ መሆናቸውን በማውሳት፣ ወደ ቀዳማዊ አንድነታቸው ተመልሰው ጥንታዊ ታሪካቸውን እንዲያድሱ፣ የሕዳሴ እንቅስቃሴያቸውንም በሕዝቦች የታሪክ እርቅ ላይ እንዲመሠርቱ፣ የታሪክ እርቅን  መሥርተው የሚወስዱት መንገዶች ለሽምግልና የተሻሉ፣ ሰላማዊና ፍትሐዊ መሆናቸውን አውቀው በጋራ እንዲንቀሳቀሱ፣ ሰዎች “እኔ ማን ነኝ?” ብለው በመጠየቅ፣ ማንነታቸውን እራሳቸው እንዲመልሱ … ሐሳብ ለመሰንዘር ይሞክራል እንጂ በኃይል አንድ ይሁኑ ለማለት አይዳዳውም፡፡›› በማለት ከገጽ 7-8 ይገልጽና፣ ‹‹የተወሰኑ የገንጣይ ቡድኖችና ደጋፊዎቻቸው ሴራ ነው›› በሚል እምነት እንዳልተጻፈ፣ ሆኖም አንድ የነበሩ፣ በሥጋ ዝምድና፣ በጋብቻ፣ በማህበራዊና በኢኮኖሚ የተሳሰሩ ሕዝቦች፣ በታሪክ አጋጣሚ ተለያይተዋልና በሰላም ፍኖት እየተጓዙ፣ በመጀመሪያ የኢትዮጵያና የኤርትራ ሕዝቦች ወንድማማችነት ላይ የተመሠረተ ግንኙነት እንዲመሠርቱ፣ ደረጃ በደረጃ፣ ቀስ በቀስ፣ ስልትና ሐቅን በተከተለ መንገድ ከሁሉ አስቀድሞ የተለያዩ ግለሰቦች፣ ቤተሰቦች፣ ማህበረሰቦች፣ ህብረተሰቦች ብሎም ሕዝቦች በመንገድ፣ በስልክ፣ በደብዳቤና በመሳሰሉት እንዲገናኙ፣ ቀስ በቀስም በአንድ ላይ እንዲሆኑ፣ አንድ ሆነውም የተሻለ የጋራ ልማትና ብልጽግና በምሥራቅ አፍሪቃ እንዲያመጡ፣ ቢቻልም በረጅም ጊዜ ሂደት በኢኮኖሚ፣ በማህበራዊ ኑሮና በፖለቲካ እንዲዋሃዱ፣ ከተዋሃዱም በአፍሪቃ ቀንድ ስመ ገናና ሊሆኑ እንደሚችሉ ገለልተኛ በሆነ የሽምግልና ዓይን ለመጠቆም መሆኑን ያወሳል፡፡   
መጽሐፉ አዳዲስ መረጃዎችን አካትቷል። ከእነዚህም መካከል፡- የኢጣሊያውያን ወደ ኢትዮጵያ መምጣትና ኢጣሊያ በእንግሊዝ ድጋፍ ምጽዋን መያዝ፣ አሰብ በኢጣሊያ ቁጥጥር ስር ስለመሆን፣ የጁሰፔ ሳፔቶ፣ የኢጣሊያ ቅኝ ግዛት ፍለጋና የስለላ ሥራ፣ በሐሰን ቢን አሕመድ፣ በኢብራሂም ቢን አሕመድና በጁሰፔ ሳፔቶ መካከል የተፈረመ ስምምነት፣ በኢጣሊያ መንግሥትና በዓፋር ሱልጣኖች መካከል የተደረጉ ስምምነቶች፣ የኢጣሊያ መንግሥት ንጉሣዊ አዋጅ፣ በጣልያን ንጉሣዊ መንግሥትና በሮባቲኖ ድርጅት መካከል ስለ አሰብ ባለቤትነት ጉዳይ የተደረገ ስምምነት፣ በሱልጣን መሐመድ ሐምፈሬ፣ በንጉሥ ምኒልክና በኢጣሊያ ንጉስ እንደራሴ የተፈረመ ውልና ሌሎችም  ይገኙበታል፡፡
በመጽሐፉ ውስጥ በርካታ አስገራሚ ታሪኮች አሉ፡፡ ለምሳሌ ጁሰፔ ሳፔቶ፣ ከ1811-1895 (እኤአ) የኖረ ኢጣሊያዊ የላዛሪት ሚሽን ተከታይ ሲሆን ይህም የላዛሪት ሚሽን የተባለ ድርጅት፣ ድሆችን በመርዳት ስም ፓሪስ  በ1625 (እኤአ) ውስጥ ሴንት ቪንቸንት ፖል በተባለ የሃይማኖት አባት የተቋቋመ ነበር፡፡ ጁሰፔ ሳፔቶ የላዛሪት ሚሽን ተከታይ የሆነው በ18 ዓመቱ ሲሆን ወደ ምጽዋ ከመምጣቱ በፊትም (በ1837) ወደ ሊባኖስና ግብጽ ሄዶ እንደነበር የሕይወት ታሪኩን የጻፉ ሰዎች ይጠቁማሉ፡፡ ይሁንና ድርጅቱ ለድሆች እርዳታ ለመስጠት የተቋቋመ ይባል እንጅ ያቋቋመው የፖለቲካ ድርጅት እንደነበር ይነገራል፡፡ የታሪኩ ጸሐፊዎች እንደሚገልጹት፤ ወደዚህ ስፍራ የመጣው ከሁለት ፈረንሳውያን ወንድማማቾች ጋር ሲሆን ከእነርሱ ጋር ከ1837 እስከ 1847 ባለው ጊዜ ወደ መሃል ኢትዮጵያ በመግባት በአድዋና በጎንደር ጉብኝት አድርጓል፡፡   
ጁሰፔ ሳፔቶ፤ ፍራነቺሰ ጆቫኒ ከተባለ ሌላ ሚሽነሪ ጋር ኦገስት 23 ቀን 1851፣ በምጽዋ በኩል ወደ ከረን መጣ፡፡ በነዚህ ጸሐፊዎች መረጃ መሠረት፣ የላዛሪት ሚሽን ተልእኮውን ለመፈጸም የመጣው በመጀመሪያው የኢትዮጵያ ጉዞው በጸና ታሞ ወዳገሩ ከተመለሰ በኋላ ነው፡፡ በሁለተኛ ጊዜ ጉብኝቱም እንደ ሚሽነሪ ሳይሆን እንደ ጎብኝ ወደ ምጽዋ በመምጣት፣ ደናኪል (የዓፋር) ጨዋማ ስፍራዎችን፣ ቦጎስንና ሓባብን በ1851 ጎበኘ፡፡ በዚህም ጊዜ ግዕዝ፣ ትግረና ቢለን ቋንቋዎችን በማጥናት መዝገበ ቃላት አዘጋጀ፡፡ ከዚያም ወደ አሰብ መጣ፡፡ በ1858 አጼ ቴዎድሮስ በመንግሥታቸው ላይ ያመጸው አገው ንጉሥን ድል አድርገው፣ በገደሉበት ጊዜ፣ ጁሰፔ ሳፔቶን እስረኛ አድርገው፣ እንደ አስተርጓሚ ይጠቀሙበት ነበር፡፡ ሆኖም አጼ ቴዎድሮስ ከጊዜ በኋላ ነጻ አድርገው ስለለቀቁት ወደ ፓሪስ ተመለሰና በፓሪስ የቤተ መዘክር ሠራተኛ ሆነ፡፡ ስዊዝ ካናል በ1869 ሲከፈትም የኢጣሊያ መንግሥት በቀይ ባህር ዳርቻ እንደ ወደብ የሚጠቀሙበትን ቦታ እንዲያስገኝ አደራ ተሰጠው፡፡ ወደ አሰብ ከመጣ በኋላም የተሰጠውን አደራ ሳያሳውቅ፣ ከዓፋር ሱልጣኖች ጋር ወዳጅ መስሎ በመቅረብ፣ ከአሰብ የተወሰነውን መሬት፣ አፋር ግዛት በሚኖርበት ጊዜ ሊጠቀምበት በውል እንደገዛ፣ ከዚህ ቀደም ባልቀረበ መልኩ በመጽሐፉ ውስጥ ሰፍሮ ይገኛል፡፡
ሲኞር ጁሴፔ ሳፔቶ ኃላፊነቱን ከተወጣ በኋላ ወደ ኢጣሊያ ተመለሰ፡፡ በዚህም ጊዜ ከሚያውቁት ሰዎች ጋር እምብዛም አይገናኝም ነበር፡፡ ሲኞር ጁሴፔ ሳፔቶ ወደ ኢጣሊያ ከተመለሰ በኋላ በአራተኛው ዓለም አቀፍ ኦሪየንታሊስቶች ጉባኤ ላይ፣ በ1878 ተካፋይ ነበር፡፡ በዚህ ጊዜም የተለያዩ ኢትዮጵያን የሚመለከቱ ጥናታዊ ጽሑፎችን አቅርቧል፡፡
ከጁሴፔ ሳፔቶ በፊት የምናገኘው የሃይማኖት ሰው ጉልየሞ ማሳይ፣ በተለምዶ አባ ማስያስ (እ.ኤ.አ 1809-1889) የምንለው ቄስ ሲሆን ይህም ሰው ኢጣሊያ ቦቫ በምትባል ስፍራ የተወለደ ነው። በአገራዊ አባባል፣ አባ ማስያስ የተባለው የካቶሊክ እምነት ተከታይ በኢትዮጵያ በተለይም በደቡብና በደቡብ ምዕራብ ውስጥ ለ25 ዓመታት ኖሯል፡፡
አባ ማስያስ ወደ ኢትዮጵያ የተላከው በጉግሊየሞ ስም ሲሆን ጁሴፔ ከተባለ ሌላ ፈረንሳዊ ጋር በመሆን ወደ ሮም ሄዶ ስለ ኢትዮጵያ ሁኔታ ሪፖርት ካቀረበ በኋላ በ1846 ኦሮሞዎችን ክርስቲያን ለማድረግ በሚል ሰበብ ‹‹የኦሮሞ ቄስ›› ተብሎ እንደገና መጣ፡፡ ድሮውንም አባ ማስያስ እየተባለ የነበረው ኢጣሊያዊ አቡነ ባርቶኔሊ በሚል ስም ወደ ጎጃም ተልኮ እንደነበር እርሱን በሚመለከት የተጻፉ ድርሳናት ያመለክታሉ፡፡ በ1849 ደግሞ ብጹእ ወቅዱስ አቡነ ሞንሲኞር ተባለ፡፡ ይህ ሰው  በ1879  ወደ ሀገሩ የተመለሰ ሲሆን በ1880 በፈረንሳይ በተካሄደው ጉባኤ ላይ በመገኘት ለኦሮሞዎች ተጨማሪ ሚሺነሪዎች እንደሚያስፈልጋቸው አበክሮ የገለጸ ሲሆን በ1884 የካርዲናንነት ሲመት በሮማ ካቶሊክ ቤተክርስቲያን ርእስ ሊቃነ ጳጳሳት በአቡነ ሊዮ 33ኛ (1878-1903). ተሰጠው፡፡ በሀገሩም ውስጥ ሕይወቱ አለፈ፡፡ ይሁንና እርሱ ከሞተ ከ75 ዓመታት በኋላ የኢጣሊያ ፋሽስት የአባ ማስያስ በኢትዮጵያ ውስጥ መኖር ለኢጣሊያ ቅኝ ግዛት መመቻቸት ቅድመ ሁኔታ እንደነበር አስታውቋል፡፡ ነገር ግን አባ ማስያስ ፖለቲካዊ ሚና ይኑረው አይኑረው ያሳየው ፍንጭ አልነበረም።  ዳግማዊ አጼ ምኒልክም የዚህ ሰው ጥሩ ወዳጅ እንደነበሩ የሚታወቅ ሲሆን በአማርኛና በኦሮምኛ ያዘጋጀውን የሰዋስው መጽሐፍ አሳትመውለታል፡፡ አባ ማስያስ ከዚህም በተጨማሪ “በኢትዮጵያ ደጋማ ስፍራዎች በሚሽን የቆየሁባቸው 35 ዓመታት” በሚል ርእስ መጽሐፍ ያዘጋጀ ሲሆን ይህም ስለ ኢትዮጵያውያን ማንነት የሚያወሳ መጽሐፍ በ1936 መታተሙ ይታወቃል፡፡ መጽሐፉ ጠቃሚ ሆኖ በመገኘቱም ወደ እንግሊዝኛ፣ ፈረንሳይኛና ጀርመንኛ ተተርጉሟል፡፡
እነ አባ ጁሴፔ ሳፔቶና እነ አባ ማስያስ በአንድ በኩል ሃይማኖት በሌላ በኩል ደግሞ የፖለቲካ አማካሪ፣ በዋነኛነት ስለ ኢትዮጵያ ሁኔታ ለመንግሥታቸው መረጃ አስተላላፊ ሆነው ሲሰሩ ከቆዩ በኋላ ተልእኳቸውን ሲፈጽሙም ወደ ሀገራቸው እየተጠሩ ሹመት የተቀበሉ ሲሆን  የኢጣሊያ መንግሥት ደግሞ ያገኘውን መረጃ በመጠቀም፣ ቅኝ ግዛት የማስፋፋት ዓላማውን ለማስፈጸም ተጠቅሞበታል፡፡
ስለ ዓድዋ ጦርነት በሚያወሳው ምዕራፍ እንደተጠቀሰው ሁሉ ኢጣሊያ ኢትዮጵያን መውረር የጀመረችው በእነ ጋርባልዲና ማዚኒ ተበታትና የነበረችው ኢጣሊያ፣ በ1861 በተዋሃደች በ17 ዓመታት ውስጥ ነው፡፡ ያኔ ኢጣሊያ ከተዋሃደች በኋላ ብዙዎች ታላቋን ኢጣሊያ የመመስረት ሕልም ነበራቸው፡፡ በወቅቱ የኢጣሊያ ጠቅላይ ሚኒስትር የነበረው ፍራንሲስኮ ክሪስፒ፤ ኢጣሊያን ትልቅ ማድረግ የሚቻለው በአፍሪካ ውስጥ ቅኝ ግዛት ለማስፋፋት የተቻለ እንደሆነ ነው ብሎ ያምን ነበር። ስለሆነም ቀደም ሲል በተጠቀሰው ውል መሠረት ጁሰፔ ሳፔቶ፣ የአሰብ የተወሰነ ክፍል በ1869 ሲገዛ፣ ዓላማው ለራፌኤሎ ሩባቲኖ ኩባንያ የመርከብ ከሰል መሙያ የነበረ ሲሆን የኢጣሊያ መንግሥት ግን በውሉ ውስጥ የነበሩትን ቀዳዳዎች ተጠቅሞ፣ የቅኝ ገዥነት እግሩን የሚተክልበት ቦታ አደረገው፡፡
ከውህደት ወዲህ የመጀመሪያ ንጉሥ የነበረው ዳግማዊ ቪቶሪዮ ኢማኑኤልም “ኢጣሊያ መከበር ብቻ ሳይሆን መፈራት አለባት” የሚል አቋም ነበረው፡፡ የስዊዝ ካናል በ1869 መከፈት ለኢጣሊያ የንግድ እንቅስቃሴ ከፍተኛ አስተዋጽኦ በማበርከቱ፣ መርከቦቿ የድንጋይ ከሰል ነዳጅ የሚሞሉበትና ዕቃዋን በቅብብሎሽ ወደ ሌሎች አገሮች የምታሻግርበትን ወደብ ትፈልግ ነበር፡፡ በዚህም መሠረት ‹‹ሊጉሬ›› የተባለው የንግድ መርከብ ማህበር (Associazione Marittima Mercantile Ligure) ‹‹ቀይ ባህርን በማቋረጥ እስከ እሩቅ ምሥራቅ አገሮች መጓዝ የሚቻለው በእንፋሎት በሚሄድ መርከብ መሆኑንና እንፋሎት ለመፍጠር የሚያስችለው ድንጋይ ከሰል የሚራገፍበት ወደብ በአፍሪካ ቀንድ ማግኘት እንደሚገባ  ለመንግሥት ሪፖርት ካቀረበ በኋላ፣ ሐሳቡ ተቀባይነትን በማግኘቱ፣ የመንግሥት ባለስልጣናት በጉዳዩ መምከር ጀመሩ፡፡ በአፍሪካ ቀንድ ካሉት ስፍራዎች ያለ ችግር የሚያዙትና ለወደብነት የሚያመቸው የትኛው እንደሆነ ለማወቅ ከዚህ ቀደም ለመልክዓ ምድር ጥናት የላኳቸው ባለሙያዎች ያቀረቡትን መረጃ መመልከት ጀመሩ፡፡ ራፋኤሎ ሩባቲኖ፣ ያኔ ግንባር ቀደሙ የንግድ መርከቦች ኩባንያ ባለቤት ከመንግሥት ጋር መልካም ግንኙነት የነበረው ሲሆን መንግሥትም አዳዲስ የንግድ መስመሮችን በሜዲትራንያንና በቀይ ባህር አካባቢ ባሉ የአፍሪካ አገሮች የባህር ድንበር ላይ እንዲዘረጋ አደራ ጥሎበት ነበር፡፡  ‹‹ውሻ በቀደደው ጅብ ይገባል›› እንዲሉም ሲኞር ጁሰፔ ሳፔቶ ሆን ብሎ በውሉ ውስጥ እርሱ ለመኖሪያነት በገዛው መሬት ላይ ሌሎች የእርሱ ሰዎች መጥተው ቢኖሩ ምንም ዓይነት ተንኮል በአፋሮች ዘንድ እንደማይደርስባቸው ቅዱስ ቁርዓን አስይዞ አስምሏቸው ስለነበር በእርሱ እግር የሩባቲኖ ኩባንያ፣ በሩባቲኖ ኩባንያ እግር፣ የኢጣሊያ ቅኝ ገዥዎች እስከ መጨረሻው እያታለሉና እየሸፈጡ ቦታ ያዙ፡፡ ከፊል አሰብ ለሩባቲኖ ኩባንያ በ1870 ዓ.ም መሸጧን ተከትሎም ዘመናዊ ወደብ ተደርጋ ተሠራች፡፡ ከዘጠኝ ዓመታት በኋላም ኩባንያው ከአሰብ እስከ መሃል ሐበሻ የነበረውን ንግድ ሰላማዊ በሆነ መንገድ ለማካሄድ የጦር መርከቦች እንደሚያስፈልጉት ገለጸ፡፡
ጠቅላይ ሚኒስትር ካሮሊም የኢጣሊያ መንግሥት ምክር ቤት የተቀደሰ ሐሳቡን የደገፈው መሆኑን ገልጾ፤ ‹‹ቅኝ ግዛታችንን ለመጠበቅ ሁለት የጦር መርከቦች ልኬልሃለሁ›› የሚል መልእክት አስተላለፈለት፡፡  ክርሲፒ በሁለተኛው ደብዳቤው፣ በአሰብ የንግድ ማዕከል መቋቋሙ የሀገሪቱን የኢኮኖሚ እንቅስቃሴ በማሳደግ በኩል ጠቀሜታ እንደሚኖረው ጠቁሞ፣ በንግዱ ዘርፍ ብቻ ሳይሆን የኢጣሊያን የባህር ኃይል ለማደራጀትም አስተዋጽኦ እንደሚኖረው ገለጸለት፡፡ ከዚህ ደብዳቤ በግልጽ እንደምንረዳውም፣ ምንም እንኳን ጁሰፔ ሳፔቶ ለመኖሪያነት ገዝቶ ለነዳጅ መሙሊያነት ለራፋኤሎ ሩባቲኒ ቢያስተላልፈውም አሰብ ወደ ኢጣሊያ ቅኝ ግዛትነት የመቀየር ፍላጎት የነበራት መሆኑን ነው፡፡
በዚህም መሰረት፣ በአዋጅ ቁጥር 857፣ በአሰብ የጣልያንን ቅኝ ግዛት በተመለከተ በ5/6/1882 ዓ.ም በወጣ አዋጅ ነጋሪት ጋዜጣ ቁጥር (160/10/7/1882 ዓ.ም) ‹‹ቀዳማዊ ኡምቤርቶ የጣልያን ንጉሥ፣ የሕዝብ እና የዘውድ ምክር ቤቶች የተስማሙበትን በማጽደቅ ከዚህ ቀጥሎ የቀረበውን አወጀች፡፡ በዚህም አዋጅ፣ ከቀይ ባሕር በስተደቡብ ምዕራብ ጠረፍ የምትገኘዋ የአሰብ ክልል፣ የጣልያን ቅኝ ግዛት ሆኖ በጣልያን መንግሥት ሥር እንድትተዳደር ተደርጓል፡፡ ክልሉም ከራስ ደርሚክ እስከ ራእስ ሎማ ድረስ ያለው ስፋቱ ስድስት ማይልስ፣ ከራስ ሎማ እስከ ራስ ደውራን ድረስ ያለው ስፋቱ ሁለት ማይልስ የሆነ፣ ከሼክ ደውራን አስኮ ራእስ ሣንቶራ ድረስ ያለው ስፋቱ አራት ማይልስ የሆነ፣ ከራስ ሎማ ፊት ለፊት የሚገኘው የሠንዓቡር ደሴት፣ ከጠረፍ ፊት ለፊት የሚገኙ ደሴቶች- ከራስ ሉማ እና ከራእስ ሣንቱር ፊት ለፊት ያሉትን ያጠቃልላል፡፡ በጣልያን መንግሥትና በሩባቲኖ ድርጅት መካከል በማርች 10/1882 ተደርጎ የነበረው ስምምነት ስለጸደቀ፣ በስምምነቱም መሠረት፣ የድርጅቱ ንብረት ወደ ጣልያን መንግሥት ተሸጋግሯል፡፡›› ንጉሥ ኡምፔርቶ፣ ጁላይ 5 ቀን 1882 ሮማ፡፡
ከዚህም አዋጅ በኋላ በምድረ ኤርትራ ስለተሾሙት የኢጣሊያ ባለስልጣኖች ስም ዝርዝር በመጽሐፉ ውስጥ እናገኛለን፡፡ ‹‹የፈሩት ይደርሳል የጠሉት ይወርሳል›› እንዲሉ፣ የኢጣሊያ መንግሥት በ1882 ላይ አሰብ ቅኝ ግዛቱ መሆኗን አስታወቀ። ከሁለት ዓመታት በኋላም የውጭ ጉዳይ ሚንስትሯ ሲኞር ማቺኒ፣ የሸዋው ንጉሥ ምኒልክ፣ አሰብ ወደብን ከአውሮፓ ገበያ ጋር በቀጥታ የሚያገናኛቸው ማዕከል አድርገው ያለ አንዳች ችግር እንዲጠቀሙበት ጋበዘ፡፡ በእርግጥም አሰብ ለማደግ ከኢትዮጵያ ወደ ውጭ የሚሄድና ከውጭ ወደ ኢትዮጵያ የሚገባ ንግድ ያስፈልጋት ነበር፡፡
በመጽሐፉ ውስጥ መሠረታዊው ዓላማው የሽምግልና ጉዳይ በመሆኑ፣ ከሁሉ አስቀድሞ ኤርትራውያን ስለ ራሳቸው ምን እንደሚሉ ማወቅ እንደሚገባ ይገልጻል፡፡ በዚህም መሠረት ኤርትራውያን እንደሚሉት፤ ‹‹ኤርትራ ከሰሜን ሱማሊያ፣ ከጅቡቲና ከቀይ ባሕር ድንበር የሆነው የሱዳን ግዛት ጋር በመደመር የፑንት ግዛት ተብላ ጥንት በጥንት ግብጻውያን ዘንድ ትታወቅ ነበር። ትርጉሙም ምድረ እግዚአብሔር ማለት ነው። ስለዚችም አገር በታሪክ ምዕራፍ የሚጠራው ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ25ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ ነው፡፡ ጥንታዊ የፑንት ግዛት ነዋሪዎች፣ ከጥንታዊዋ የፈርኦን ስርወ መንግሥት ጋር ግንኙነት የነበራት ሲሆን በተለይም በንጉሥ ሳሁርና በንግሥት ሐትኮፐስት ዘመን ግንኙነቷ ጠንካራ ነበር፡፡ ያኔም በተለይም ከስምንተኛውና ሰባተኛው ክፍለ ዘመን (ቅድመ ልደት) ደዓማት የሚባል መንግሥት በኤርትራና በኢትዮጵያ ነበር። ዋና ከተማውም ይሃ ተብሎ በሚጠራው ስፍራ ሲሆን በዚህም ጊዜ የነበረው መንግሥት በመሥኖ  እርሻ ያለማ፣ የብረታ ብረት ቁሳቁሶችንና የጦር መሣሪያዎችን ይሠራ ነበር፡፡ የደዓማት ሥርወ መንግሥት ከ5ኛው ክፍለ ዘመን (ቅድመ ልደት) ከወደቀ በኋላ የአክሱም ስርወ መንግሥት በ1ኛው ክፍለ ዘመን ተመሥርቶ እስኪያስተባብራቸው ድረስ አነስተኛ ነገሥታት በተበታተነ መልክ አካባቢያቸውን (የጥንቷን ኤርትራንና ኢትዮጵያን) ያስተዳድሩ ነበር፡፡ በኢጣሊያ ጊዜም ሆነ ከዚያ በፊትና በኋላ አፋሮች በኤርትራ መሬት ምንም አያገባቸውም፡፡ ባሕረ ነጋሽ፣ ትግራይ ትግረኝ የሚባለው ማዕረግና ብሔረሰብ ያልነበረ ዝም ብለው ሰዎች የፈጠሩት ነው፡፡ ስለዚህ ኤርትራን ባህረ ነጋሾች አላስተዳደሯትም፡፡››  
---በ1920ዎቹ መጀመሪያ ላይ ላይ የኢጣሊያውንና የሌሎችን ነጮች የበላይነት፣ የኤርትራውያንና የሌሎች ጥቁሮችን የበታችነት በግልጽ የሚደነግግ አዋጅ አወጀ፡፡ ይህም በአንድ አገር ውስጥ ሁለት ሕግ እንዲኖር አስቻለ፡፡ በዚህ አዋጅ መሠረትም፣ ነጮችና ጥቁሮች በአንድ ሆቴል ውስጥ ተቀምጠው መመገብ አቆሙ፡፡ ጥቁሮችና ነጮች የተለየ የትራንስፖርት አገልግሎት መጠቀም ጀመሩ፡፡ ነጮች እንዲቀመጡባቸው በተከለሉት መንደሮች ጥቁር ኤርትራውያኖቹ እንዳይኖሩ ተከለከሉ፡፡ ጥቁሮቹ ኤርትራውያንና በኤርትራ ውስጥ የሚኖሩ ሌሎች ጥቁሮች ከነጮች ጋር በሕግ ፊት እኩል የመሆናቸው ነገር አበቃ፡፡ ነጮችና ጥቁሮች ለየብቻ መዳኘት ጀመሩ፡፡ ጥቁሮች በነጮች በደል ቢደርስባቸው እንደ በደል መታየት አቆመ፡፡ በወቅቱ የነበሩ ብዙዎቹ ኤርትራውያን ትምህርቸው ከአንደኛ ደረጃ ከፍ እንዳይል ተደረገ፡፡ ይህም ትምህርት በአመዛኙ ከኢጣሊያውያን ገዥዎቻቸው ጋር በቋንቋ ለመግባባትና ለመታዘዝ እንዲችሉ እንጅ ዕውቀት እንዲያገኙ የሚያስችል አልነበረም፡፡ ይህም ኤርትራውያንና በኤርትራ የሚኖሩ ጥቁሮች የበለጠ በጭቆና እንዲገዙ አደረጋቸው፡፡ የፋሽስታዊ አገዛዙ ስልትም በጦር ቃል ኪዳን አገሮች ጫና በደረሰበት ቁጥር እየጨመረ ሄደ እንጅ አልቀነሰም፡፡
ይህም ሆኖ ደግሞ በኤርትራውያኑ መካከል የነበረው የመደብ፣ የዘር፣ የጎሳ፣ የቋንቋ፣ የጾታ፣ የዕድሜ፣ የእምነት ልዩነት እንዲሰፋና እርስ በእርሳቸው እንዲናናቁ የሚያስችል ስልት ቀየሰ። በተለይም ከአገዛዙ ጋር አንስማማም ብለው ወደ ኢትዮጵያ በመግባት የከዱት መሬት የደመኛ መሬት እየተባለ ይወሰድ ጀመር፡፡ ከበስተጀርባቸው ኢትዮጵያና ኢትዮጵያውያን እንዳሉ የሚያውቁት የነቁ ኤርትራውያን፣ ኢጣሊያን እየከዱ ወደ ኢትዮጵያ መምጣትና መውጋት ጀመሩ፡፡ ኢትዮጵያን ጠቅልላ ካልያዘች እረፍት እንደማይኖራት የተገነዘበችው ኢጣሊያም በ1928 ላይ ሠራዊቷን ወደ ኢትዮጵያ አዘመተች፡፡  በ1933 በእንግሊዝ እስክትሸነፍ ድረስም ቆየች፡፡ ከዚያም በመጽሐፉ ውስጥ በሚተነተነው ሰፊ ምክንያት ከኢትዮጵያ ጋር ተዋሃደች፡፡
በመሠረቱ፣ በኤርትራውያንና በኢትዮጵያውያኑ ትግሬዎች መካከል የብሔር፣ የቋንቋ፣ የሃይማኖት አንድነት ቢኖርም ኢጣሊያ በገነባችው የጥላቻና የንቀት አመለካከት ሳቢያ ትግሬዎችንና አማሮችን አጥብቀው ይንቁ፣ ያንቋሽሹ ነበር፡፡ በተለይም፣ በኤርትራውያንና በሰሜን ትግራይ ሕዝብ መካከል ጥላቻ እንዲዳብር ያደረጉባቸው መንገዶች በርካታ ናቸው፡፡ ቀንደኛ ባንዶቻቸው ከትግሬዎች በእጅጉ እንዲጠነቀቁ ማድረግ አንዱ ነበር፡፡ ይህም የሆነበት መሠረታዊ ምክንያት ኤርትራውያን ሰፍኖ በነበረው ዘረኛ አመራር እየተበሳጩ ከሰሜን ትግራይ ወገኖቻቸው ጋር እየተገናኙ አደጋ ያደርሱባቸው ስለነበር ነው፡፡ የኢጣሊያን ሀብትና ንብረት ጨለማ ለብሰውና ጫካ ጥሰው ወደ ወገኖቻቸው ያሻግሩ የነበረ ሲሆን ከጌቶቻቸው ጋር ተጣልተው ሲመጡ እጃቸውን ዘርግተው ይቀበሏቸው ነበር። ከዚህም በተጨማሪ  የሰሜን ትግራይ ሰዎች አመችም ሲሆን ድንበሩን ተሻግረው የጠላትን ሀብት ከመዝረፋቸውም በላይ የኢጣሊያ ቅኝ ገዥዎችን ሲቃወሙ ያለ አንዳች ማወላወል የሚመጡት ወደ ትግራይ ዘመዶቻቸው ዘንድ ስለነበር ከትግሬዎች እንዲጠነቀቁ ቢመክሩ የሚደንቅም፣ የሚገርምም ሊሆን አይችልም፡፡ ብዙዎቹ ኤርትራውያን፣ በተለይም ከሰሜን ትግራይ ሕዝብ ጋር የሥጋ ዝምድና፣ የጋብቻ ዝምድናና የእምነት ዝምድና ስላላቸው ባይቀበሉትም አንዳንዶቹ ግን እራሳቸውን ማራቃቸውና የትግራይ ሕዝብን ማጥላላታቸው አልቀረም፡፡ ኢጣልያውያን ቅኝ ገዥዎቹ ወጥተው እንግሊዝ በሞግዚትነት ታስተዳድር በነበረችበት ጊዜም የዘረኛነት አመለካከቱ እንዲቀጥል ተደርጎ የነበረ ሲሆን ለዚህም ጥሩ ማስረጃ የሚሆነው  የከተማው አስተዳደር፣ ሕግ አስከባሪዎች፣ ዳኞችና ባለኢንዱስትሪዎቹ ኢጣሊያውያን ሆነው እንዲቀጥሉ ማድረጋቸው ነው፡፡
መጽሐፉ ከዚህም ሌላ፣ በኤርትራ የተቃዋሚ ፓርቲ መሪዎች ስለሆኑት  ወልደአብ ወልደማርያም፣ ራቢጣ አል-ኢስላሚያ፣ ዓብዱልቃድር ከቢረ፣ ኢብራሂም ሱልጣን ዓሊ፣ ኢድሪስ ሙሐመድ አደም፣ ሙሐመድ ሰዒድ ናዋድ፣ ሐሚድ ኢድሪስ ዓዋተ፣ ከአሚዶ ጉሌት ምን ያህል ያውቃሉ? አቶ ታምራት ላይኔን ጥርስ ውስጥ ያስገባቸው ጋዜጣዊ መግለጫ የቱ ነው? የኢትዮጵያ መንግሥትና የኤርትራ መንግሥት ወዳጅነት ለምን ምች እንደመታው ሰብል በአንድ ጊዜ ወየበ? የሚሉትን መሠረታዊ ጥያቄዎች በማንሳት ይተነትናል፡፡    
መጽሐፉ ከዚህ ቀደም ተነስቶ በማያውቅ ሁኔታ የኢሕአዴግ ትግልና የኤርትራ ነፃነት ትግልን፣ የኢህአዴግ አነሳስና እድገትን፣ በትግሬዎች ላይ ላለፉት መቶ ዓመታት የሚነዛው ቅኝ ገዥ ወለድ አስከፊ የንቀትና የጥላቻ አመለካከትን፣ የትግራይ ትግርኝ አጭር ታሪክን --- ከመተንተኑም በላይ ህወሓት፣ ኤርትራ ከኢትዮጵያ ለምን እንድትነጠል ፈለገ? ምንስ ጥቅም አስገኘ? (በመላምት ላይ የተመሠረተ ሐሳብ)፣ የሕዝባዊ ወያኔ የፖለቲካ መሪዎች ለምን የውሕደቱን ፍላጎት ትኩረት የሚነፍጉበት ጊዜ ተከሰተ? ምንስ ጥቅም አስገኘ? ---- የሚሉትን ጥያቄዎች  ለመመለስ ይሞክራል፡፡   
ከዚህ ቀደም ታትመው ለንባብ ከበቁ መጻሕፍት የማናገኘው ሌላው ክፍል፣ የኢህአዴግ አሸናፊነትና የሽግግር መንግሥት መቋቋምን፣ በተወካዮች ምክር ቤት መቀመጫ የያዙ የፖለቲካ ድርጅቶችን፣ በተወካዮች ምክር ቤት ከተከናወኑት ሥራዎች በከፊል፣ ለኤርትራ ሬፈረንደም በኤርትራ ጊዜያዊ መንግሥት በኩል የተደረገ ዝግጅትን፣ በሬፈረንደሙ ዋዜማ የኤርትራ ሬፈረንደም ውጤት አቀባበል አጭር ታሪክን፣ የኤርትራን ሬፈረንደም እንዲታዘብ የተላከው የኢትዮጵያ ሽግግር መንግሥት ልዑካን፤ በአስመራ ከተማና አካባቢው፣ በምጽዋና አካባቢው፣ በከረን፤ አቆርዳትና አካባቢው፣ በአካለ ጉዛይና ሠራዩ አውራጃዎች ያነጋገራቸው የተለያዩ የኀብረተሰብ ክፍሎች አስተያየት በዝርዝር ያቀርባል፡፡ የኤርትራን ሬፈረንደም እንዲታዘብ የተላከው የኢትዮጵያ ሽግግር መንግሥት የልዑካን ቡድን አባላት እነማን እንደነበሩም ያመለክታል፡፡
መጽሐፉ ኢትዮጵያና ኤርትራ በሰበበ ባድመ፣ በግጭት ዋዜማ የነበራቸውን ግንኙነትን በሚመለከትም የኤርትራና የኢትዮጵያ የኢኮኖሚ፣ የማህበራዊና የፖለቲካ ውህደት የምሥራች መግለጫ፣ ድንገተኛው የአቶ ታምራት ላይኔ ጋዜጣዊ መግለጫና ለእስር መዳረግ፣ የብር ኖት መቀየር፣ ኤርትራ የኢትዮጵያን ብር በናቅፋ የሚተካ አዋጅ ማውጣት፣ ፕሬዚደንት ኢሳያስ አፈወርቂ፤ የኢትዮጵያና የኤርትራ ግንኙነት ድንበር የለሽ እየሆነ መምጣቱን መግለጣቸውና በኋላም ‹‹ለኢኮኖሚ ችግራችን ኢትዮጵያን አንወቅስም›› ማለታቸው፣ የባድመ ጦርነት የድንበር ጥያቄ ወይስ ኤርትራን በሚገባ የማስገንጠል ዘዴ? የሚሉትን በዝርዝር ይዳስሳል፡፡
በመጨረሻም መጽሐፉ፣ የሌሎች አገሮች የሰላም ፍኖትን እንደ አብነት በመውሰድ (የቬትናም፣ የጀርመንና የየመን ውህደት ታሪክ) የኢትዮጵያንና የኤርትራ ሕዝብን አንድነት ለማምጣት የሚያስችለውን ጥቅል-የማንነት ጥያቄን ይፈትሻል። የታሪክ እርቅን ለማምጣት ምን መደረግ አለበት? ጥላቻ ምንድን ነው? ጦርነት የሚያስከትለው ጥላቻ፣ መታረም ያለበት እጅግ አደገኛ አዝማሚያ፣ የሰዎች ጥላቻ የመጨረሻ ደረጃ፣---- የመሳሰሉትን መሠረታዊ ጉዳዮች ይተነትናል፡፡ መልካም ንባብ፡፡

   ከቤተ ጉራጌ ህዝብ አንዱ የክስታኔ ጉራጌ ነው፡፡ የክስታኔ ጉራጌ የበርካታ ባህላዊ እሴቶች ባለቤትም ነው፡፡ ከባህላዊ እሴቶቹ መካከል ደግሞ አንዱ የደንጌሳት በዓል አከባበር ስርአት ነው፡፡ ይህ እጅግ ጥልቅ ባህላዊ ይዘት ያለውን በዓል በሰፊው ለማስተዋወቅ ሰፊ አላማ ይዞ የሚንቀሳቀሰው በክስታኔ - ጉራጌ ህዝብ የልማት ማህበር ስር የሚገኘው የክስታኔ - ጉራጌ እህትማማቾች ስብስብ ይህን የደንጌሳት ዝግጅት መስከረም 11 በአዲስ አበባ አየር ጤና አካባቢ በሚገኘው አንተለህ ሁለገብ
አዳራሽ ያካሂዳል፡፡ የዚህ ማህበር ሊቀ መንበር የሆኑት ወ/ሮ አስራቴነሽ ከበደ ከአዲስ አድማስ ጋዜጣ ጋር የአፍታ ቆይታ አድርገዋል፡፡

     ስብስቡ እንዴት ተመሰረተ?
የክስታኔ ጉራጌ እህትማማቶች ስብስቡን የመሰረትነው አስር ሆነን ነው፡፡ አሁን ላይ የአባላት ቁጥር ተበራክቷል፡፡ ማህበሩ በጠቅላላው አሁን 220 አባላት አሉት፡፡ ይህ የሴቶች ስብስብ ለጊዜው ተደራጅቶ ያለው በክስታኔ - ጉራጌ ህዝብ የልማት ማህበር ስር ነው፡፡ ለወደፊት ግን ራሱን ችሎ ፈቃድ አውጥቶ ይንቀሳቀሳል፡፡
አላማዎቹ ምንድን ናቸው?
በዋናነት አላማው የክስታኔ - ጉራጌ ሴቶች በክፉም በደጉም ለመጠያየቅ እንዲረዳቸው ነው። በክስታኔ ሴቶች ዙሪያ በገጠርም ሆነ በከተማ በርካታ ስራዎችን በመስራት አቅማቸውን ማጎልበት አንደኛው አላማ ነው፡፡ አንዳንድ መሰረታዊ የሆኑ ችግሮቻቸውን ለመቅረፍ የተለያዩ ፕሮጀክቶችን ቀርፆ የመስራት አላማ አለው፡፡ አሁን ላይ በየወሩ ተገናኝተን ስለማህበራችን ከመምከር ባለፈ በክስታኔ ጉራጌ ሴቶች አካባቢ የሚከበሩ አንዳንድ ባህላዊ ይዘት ያላቸው ክንውኖች የማስተዋወቅ ስራ እንሰራለን፡፡
ከሰራችኋቸው የማስተዋወቅ ስራዎች ጥቂት ቢጠቅሱልን …
ከዛሬ ሁለት ዓመት በፊት በ2008 መስከረም 11 የደንጌሳት በአል አዘጋጅተን ማህበረሰቡን ይበልጥ የሚያቀራርብ መርሃ - ግብር በደመቀ ሁኔታ አካሄደናል፡፡ በዚያ መንፈስ ቀጥለን በ2009 ለማድረግ አቅደን የነበረ ቢሆንም በአንዳንድ ሁኔታዎች ዝግጅቱን ለማካሄድ አመቺ ስላልነበረ ልናሳካው አልቻልንም፡፡ ዘንድሮ ግን በ2010 በተመሳሳይ ዝግጅቱን እናቀርባለን፡፡ ፕሮግራሙን የምናቀርበው አየር ጤና በሚገኘው በአንተነህ ሁለገብ አዳራሽ መስከረም 11 ቀን ይካሄዳል፡፡
የዝግጅቱ ይዘት ምንድን ነው?
የዝግጅቱ ይዘት ደንጌሳት ባህልን ለማያውቁት ለማሳወቅ፣ ለተተኪው ትውልድ ባህሉን ለማውረስ ነው፡፡ ምንግዜም የክስታኔ-ጉራጌባህል መለያና መገለጫ የሆኑትን እሴቶች መድረክ አመቻችቶ ለማንፀባረቅ የምናደርገው የማህበራችን አላማ አካል ነው ይህ ዝግጅት። ሌላው ማህበረሰብም የክስታኔ ህዝብን ባህል በሚገባ እንዲገነዘብ ማስቻልም ሌላው የዚህ ዝግጅት አላማ ነው፡፡
የወደፊት እቅዳችሁ ምንድን ነው?
ለወደፊት አሁን ካለውም በሰፋ ሁኔታ በርካታ ህዝብ የሚያሳትፍ ቀለመ ብዙ ዝግጅት በዚሁ በክስታኔ - ጉራጌ ሴቶች ህይወት ዙሪያ ሰፋ አድርገን ለማከናወን እቅድ አለን፡፡ ለጊዜው በዋናው ማህበር ስር ነው ይሄን የምንሰራው፡፡ ዋነኛው እቅዳችንም የክስታኔ ጉራጌ ሴቶችን የማንቃት፣ አቅም የመገንባትና በከተማም ሆነ በገጠር ባሉ የክስታኔ - ጉራጌ ሴቶች ላይ ተጨባጭ የኑሮ ለውጥ የማምጣት ስራ እንሰራን። በቀጣይ ዓመት የጉራጌ ዞን እንዲሁም የሀገሪቱ አንዱ የቱሪዝም መስህብ በሆነው በጢያ ትክል ድንጋይ አካባቢ ሰፊ ፌስቲቫል ለማዘጋጀት አቅደን እየተንቀሳቀስን ነው፡፡

  ከዕለታት አንድ ቀን አንድ በህይወት ኑሮው ሁሉ ነገር ተሳክቶለት፣ ይለጉመው ፈረስ፣ ይጭነው አጋሠሥ ያለው እጅግ የናጠጠ ዲታ ሰው ነበረ፡፡ እጅግ ቆንጅዬ ሚስት የነበረችው ሲሆን፤ ከእሷ የተወለዱ የሚያማምሩ ልጆችም ነበሩት፡፡ ታዲያ ይህን ሰው ሁልጊዜ የሚከነክነው በአገሩ ውሸት እንጂ ዕውነት አለመኖሩ ነበር፡፡ ስለዚህ አንድ ቀን ማለዳ ተነስቶ ሚስቱን፤
“ሰማሽ ወይ የኔ ቆንጆ?” ይላታል፡፡
“አቤት የእኔ ጌታ?” ትላለች፡፡
“ኑሮዬ ደርጅቶ ሁሉ ነገር የተሟላልኝ ሰው ሆኜ ሳለ፣ አንድ ነገር ግን በጣም ይቆጨኛል”
“ምን?”
“ዕውነትን አለማግኘቴ”
“ዕውነት ነው ያልከኝ?”
“አዎን”
“እባክህ ዕውነት የሚባል ነገር ኖሮ አያውቅም”
“አለ እንጂ እኛ መፈለግ አቅቶን ነው”
“በዚያ የምታምን ከሆነ ቤት ቁጭ ብለህ መቆጨት ሳይሆን ወጥተህ መፈለግ ነው ያለብህ”
“ካልሺስ ዛሬ ማለዳ የተነሳሁት ዕውነትን ፍለጋ ለመዞር ነው”
“ይቅናህ፡፡ ስታገኛት ግን ለእኔ ልታሳየኝ ቃል ግባልኝ”
ሊያሳያት ቃል ገባና ንብረቱን ሁሉ አውርሷት መንገድ ጀመረ፡፡ ከዚያ በኋላ ዕውነትን ለማግኘት ከለማኝ ጀምሮ ይጠይቅ ጀመር፡፡ ተራሮች ላይ ወጥቶ ፈተሸ፡፡ ሸለቆዎች ውስጥ እየገባ በረበረ፡፡ ትናንሽ መንደሮችንና ከተሞችን አሰሰ፡፡ ባህሮችንና የባህር ዳርቻዎችን መረመረ፡፡ ጨለማና ብርሃንን አጤነ፡፡ የቆሸሹ ቦታዎችንና በአበባ የተሞሉ አትክልት ሥፍራዎችን ሁሉ እየገባ አጣራ፡፡ ቀናትንና ሌሊቶችን አጠና፡፡ ሳምንታትን፣ ወራትን እና ዓመታትን በደምብ አጤነ፡፡ ዕውነት አልተገኘችም፡፡
አንድ ቀን በተራራ ግርጌ ባለ አንድ ዋሻ ውስጥ ዕውነትን ተሸሽጋ እንደምትኖር ምልክት አየና ፈጥኖ ወደሷ ዘንድ ሄደ፡፡ ዕውነት አንዲት የጃጀች አሮጊት ናት፡፡ ብልህ ናት፡፡ አስተዋይ ናት፡፡ በመላ ድዷ ላይ የሚታየው አንድ ጥርስ ብቻ ነው- እሱም የወርቅ! ፀጉሯ ሽበት ብቻ ነው፡፡ እሱንም ሹሩባ ተሠርታዋለች። የፊቷ ቆዳ የደረቀና የተጨማደደ ብራና ይመስላል፡፡ አጥንቷ ላይ ተጣብቋል፡፡ ይህ ሁሉ እንዳለ ሆኖ፣ በዕድሜ ብዛት የአሞራ ኩምቢ የመሰለውን ጣቷን እያወናጨፈች መናገርን ታውቅበታለች፡፡ ድምጿ የሚያምር፣ የተቃና፣ ለስላሳና ጣፋጭ ናት፡፡ ሰውዬው “አዎ፤ ይቺ ዕውነት እራሷ ናት” አለ፡፡
ለማጣራትም፤
“ዕውን ዕውነት አንቺ ነሽን?” ሲል ጠየቃት
“አዎን ነኝ” አለች፡፡
አብሯት አንድ ዓመት በመቆየት የዕውነተን ትምህርት ሊቀስም ወሰነ፡፡
የምታስተምረውን ሁሉ ተማረ፡፡
ከአንድ ዓመት በኋላ ወደ ቤቱ ለመሄድ ተነሳ! እንዲህም አላት፡-
“የዕውቀት ዕመቤት ሆይ! እስከ ዛሬ ያለሽን ዕውነት ሁሉ አጎናፀፈሺኝ፡፡ ማወቅ ያለብኝንም አሳወቅሺኝ! ላደረግሺልኝ ውለታ ካሣ ይሆንሽ ዘንድ ምን ባደርግልሽ ደስ ይልሻል?”
ዕውነትም፤
“በየደረስክበት ስለ እኔ ተናገር!
አደራህን ወጣትና ቆንጅዬ ሴት
መሆኔን ሳትታክት አስረዳልኝ!”
አለችውና ወደ ጓደዋ ገባች፡፡
*  *  *
ኬንያውያን አዘውትረው የሚናገሩት አንድ አባባል አላቸው፡- “አካፋን አካፋ ነው እንጂ ትልቅ ማንኪያ ነው አትበል!”
ስለ ማንነታችን፣ ስለ ዲሞክራሲያዊና ኢ- ዲሞክራሲያዊ ግንኙነታችን፣ ስለ ፓርቲያችን፣ ስለ ሀገራችንና ስለ መከላከያ ኃይላችን፤ ስለ ሥልጣናችንና ስለ ልማታችን ስናስብ፤ የኬንያውያኑ አባባል እናስታውስ! ሚሥጥራዊነታችን ፍንትው ብሎ እየታየ ከእኛ በላይ ግልፅ የለም፤ አንበል፡፡ በራችንን ሁሉ ክርችም አድርገን ዘግተን ስናበቃ እንወያያለን፣ ሀቁን እንገመግማለን ብንል ተዓብዮ እንጂ ሌላ ሊሆን አይችልም፡፡ እያየን አላየንም፤ እየሰማን አልተሰማንም፤ እያጠፋን አላጠፋንም ማለት በባህሪያችን የሰረፀ ቢሆንም፤ ቀስ በቀስ እየቀረፍን መጣል ያለብን ታላቅ ችግር ነው፡፡ በቡድናዊ ስሜት ተወጥረን ዴሞክራሲያዊነታችንን እያበለፀግን ነው፤ ብንል፤ በጠብታ ውሃ ውስጥ ጉማሬ ዓይተናል፤ ማለት ይሆንብናል፡፡ ዓላማችን በሀቅ ላይ የተመሰረተ ከሆነ፤ ተስፋችን ይለመልማል፡፡ ሴረኛና ደባ-ሠራሽ አንሆንም!
ያንን ያሸተትን ዕለት ወደ ጥፋት ጎዳና ማምራታችን ነው፡፡ ስለ ሴራ ህንዳዊው ፈላስፋ ካውቲላ ይህንን ፅፏል፡-
  “በዓላሚ ቀስተኛ፤ የተሰደደ ቀስት
 ሁለት ዕድል አለው፤ መግደል ወይም መሳት፡፡
 ግን በስል ጭንቅላት፣ ሴራ ከተሳለ ህፃንም ይገላል፣
 እናት ሆድ ውስጥ ያለ!!”
ይሄ ግጥም ሴረኞችን የሚያጋልጥ ነው፡፡ በአግባቡ እንድንሰጋ ያደርገናል፡፡ አደገኛነቱን እያየን እንድንጠነቀቅ ያግዘናል፡፡ ዕቅዳችንን በወቅቱ እናብስል!! የሌሎችን አስተያየት እንቀበል፡፡ “ካፈርኩ አይመልሰኝ”ን እንተው! ግትርን እንዋጋ፡፡ አያሌ ጊዜ ስለ አንድነትና ስለ መከፋፈል ተናግረናል፡፡ የተቋም አንድነት፣ የቡድን ስብስብ አንድነት፣ የግምባር አንድነት፣ የፓርቲ አንድነት ወዘተ አስፈላጊነቱን አውስተናል። ሆኖም ተፈታታኝ ሁኔታዎች የተገነባውን ሲንዱት፣ የተደራጀውን ሲያፈርሱት፣ የተመቻቸውን ሲያውኩ አስተውለናል፡፡ መፍትሔ ተብለው የሚቀመጡትን መላዎችም ለመመርመር ሞክረናል፡፡ በአብዛኛው በእነ ሌኒን ዘመን እንደተነገረው ዓይነት “The party purges itself” (ፓርቲ ራሱን አፀዳ እንደማለት) ያለ መርህ ነው የሚቀርበው፡፡ ተቀናቃኞችን ማስወገድ ነው ዘዴው፡፡ የተወገዱ ወገኖች፣ ለአስወጋጆቹ ወገኖች በጭራሽ አይተኙላቸውም፡፡ ወድቀው መቃብር እስኪገቡ ጉድጓድ ሲምሱላቸው ይከርማሉ፡፡ ይህ ተደጋጋሚ ክብ-ሩጫ መቆሚያ የለው፡፡ አንዳንዴ ወደ ደም መፋሰስ ሊደርስም ይችላል፡፡ ያ እንግዲህ ክፉ ገፅታው መሆኑ ነው፡፡ ይህ ዕውነታ በሀገራችን በተደጋጋሚ ተከስቷል፡፡ አሰቃቂ ሂደት ነው፡፡ አገር ይሸረሽራል፣ የተማረውን ወገን ያኮሰምናል፣ ሞራል ያደቃል፡፡ ፈፅሞ ለአገር የሚጠቅም ሂደት አይደለም! የጠላት ወገን እንኳ አንጃ ከተፈጠረበት፣ አንድ የነበረው ጠላት ሁለት- ሦስት ሆኖ ቁጭ ይላል፡፡
የሁኔታውን ፅናንነት ያዩ የተገነዘቡ፣ ፀሐፍት፤ ቅራኔዎች የማይታረቅ ደረጃ ሳይደርሱ በፊት በተቻለ መፍትሔ መፍጠር ብልህነት ነው ይሉናል፡፡ ዋናው ቁም ነገር፤ “መከፋፈል እንኳን ለወዳጅ ለጠላትም አይበጅ” የሚለውን አባባል በውል ማጤን ነው! ወደ ውስጣችን እንመልከት፡፡ “ጠጣሩ እንዲላላ፣ የላላውን ወጥር” እንደተባለው ነው!