መንግስት ነጻ የፖለቲካ ፓርቲዎችን በተለጣፊ ሃይሎች ለመተካት “እያደረገ ነው” ያለውን መንግስታዊ እርምጃ በአስቸኳይ እንዲያቆም የኢትዮጵያ ሕዝባዊ አብዮታዊ ፓርቲ (ኢሕአፓ) ጠይቋል።
ፓርቲው ባለፈው ረቡዕ ነሃሴ 8 ቀን 2016 ዓ.ም ባወጣው መግለጫ፣ በፖለቲካ ምህዳሩ መጥበብ የተነሳ ለሚከተለው ጥፋት መንግስት ሃላፊነቱን ይወስዳል ብሏል።
በአንድ አገር ውስጥ የሕግ የበላይነት ከሌለ፣ መንግስት ሰላምና መረጋጋትን ለማምጣት የሚሞክረው በሃይል እርምጃ መሆኑን የጠቀሰው ፓርቲው፤ በአሁኑ ወቅት በኢትዮጵያ የዜጎች የሕይወት ዋስትና ዕጦት፣ በነፃነት መንቀሳቀስ አለመቻል፣ የዜጎች መታገት፣ የዜጎች በየቦታው መፈናቀል የሚስተዋሉ ችግሮች ናቸው” ብሏል።
ኢሕአፓ በሰላማዊ መንገድ ኢትዮጵያ ውስጥ እየተንቀሳቀሰ ያለ ፓርቲ መሆኑን በማስታወስ፣ ገዢው ፓርቲ ግን ሰላማዊ መታገያ መንገዶችን ከዕለት ወደ ዕለት እያጠበበ እንደሚገኝ በመግለጫው አስረድቷል፡፡
መንግስት ኢሕአፓ “ጦርነት ይቁም፣ ሰላም ይስፈን” ብሎ የጠራውን ሰላማዊ ሰልፍ ከማስቆም አልፎ በርካታ አባላቶቹንና አመራሮቹን ለእስር መዳረጉን ፓርቲው እንደማሳያ ጠቅሷል።
መንግስት አሁንም ተደጋጋሚ ጫና እና ማስፈራራት እያደረሰብኝ ነው ያለው ኢህአፓ፤ ከሰላማዊ ትግል እንዲወጣም ግፊት እየተደረገበት መሆኑን ገልጿል፡፡
“በስልጣን ላይ የሚገኙ ገዢዎች የሕዝብን ፍላጎት፣ እንዲሁም የአገርን ደህንነት የሚያስጠብቅ ፖሊሲ ከሌላቸው ተቃዋሚ ፓርቲዎች አማራጫቸውን አቅርበው ሊሞግቷቸው ቢገባም፣ ዛሬ ኢትዮጵያ ውስጥ የሚፈለገው ተቃዋሚ ነኝ እያለ ለገዥዎች ውዳሴን የሚያቀርብና ከገዥዎች በሚወረወርለት ፍርፋሪ ረክቶ የሚኖር ነው” ብሏል፣ ፓርቲው።
ሰላማዊ የፖለቲካ መድረኮችን መዝጋት ለየትኛውም ወገን ጥቅም እንደሌለው በመግለጫው ያመለከተው ኢሕአፓ፣ “በተለያዩ ጊዜያት ጠቅላይ ሚኒስትሩ ከተቃዋሚ ድርጅቶች ጋር ባደረጉት ስብሰባዎች የድርጅታችንን ስም በማንሳት ‘አንድ ቦታ የተቸነከረ...’ የሚል ጸያፍ ስድብ ሰድበውናል” ብሏል።
ኢሕአፓ በቅርቡ ባካሄደው የማዕከላዊ ኮሚቴ ስብሰባ ስለአገራዊ ምክክሩ የሚገልጽ መግለጫ ማውጣቱን ተከትሎ፣ ከመንግስት የሚደረግበት ጫና እየጨመረ መምጣቱን አመልክቶ፣ “መንግስት ነጻ የፖለቲካ ፓርቲዎችን በተለጣፊ ሃይሎች ለመተካት የሚያደርገው እንቅስቃሴ በአስቸኳይ ያቁም” ሲል አሳስቧል። አክሎም፤ የፖለቲካና የሲቪክ ድርጅቶች እንዲሁም ዓለም አቀፍ ህብረተሰብ እየደረሰብኝ ያለውን ጫና “ይመልከቱልኝ” ሲል አሳውቋል፡፡
በፖለቲካ ምህዳሩ መጥበብ የተነሳ ለሚከተለው ጥፋት መንግስት ሃላፊነቱን እንደሚወስድ ነው ያሳሰበው። ከሳምንታት በፊት፣ የኢሕአፓ ዋና ጸሐፊ ደስታ ጥላሁን ከፓርቲው የለቀቁ ሲሆን፣ ለመልቀቃቸው የሰጡት ምክንያትም “ድርጅቱን ለማዘመንና ዘመኑን የሚመጥን ቁመና እንዲኖረው ለማድረግ የተለያዩ ሃሳቦችን ብሰነዝርም፣ አባላቱ ከቁምነገር ውስደው ባለመተግበራቸው ነው” የሚል እንደነበር ይታወሳል።

የህወሓት ቃል አቀባይ አቶ አማኑኤል አሰፋ፣ “በጥቂት የመንግስት አመራሮች ምክንያት ጉባዔተኞች በፓርቲው ጉባኤ ላይ እንዳይሳተፉ እየተደረገ ነው” ሲሉ ተናግረዋል። አቶ አማኑኤል ይህን የተናገሩት ትናንት ለተለያዩ መገናኛ ብዙሃን በጽሕፈት ቤታቸው በሰጡት ጋዜጣዊ መግለጫ ላይ ነው።
ቃል አቀባዩ ከጉባዔው ተሳታፊዎች ዘንድ፣ ጠቅላላ ድርጅታዊ ጉባዔው እንዲራዘም፣ ያልገቡ አመራሮች እንዲሁም ከተለያዩ አካባቢዎች ያልተወከሉ አባላት ውይይት ተደርጎ እንዲወከሉ ጥያቄ መቅረቡን ጠቁመው፣ በጥያቄውም ላይ ውይይት እንደተደረገ ገልጸዋል። በሌላ በኩል ጉባዔው አሁኑኑ ካልተካሄደ ህወሓት ወደ ውስብስብ ችግር እንደሚገባና ጉባዔውን ካካሄደ በኋላ ያልተካተቱ አመራሮችና አባላትን ማካተት እንደሚቻል ሃሳብ ያቀረቡ አባላት መኖራቸውን አብራርተው፣ ጉባዔው መካሄዱ መቀጠል እንዳለበት በድምጽ ብልጫ መወሰኑን ተናግረዋል። በተጨማሪም፣ ሶስት ሰዎች ‘ጉባዔው መራዘም አለበት’ በሚል ድምጽ መስጠታቸውንም አብራርተዋል። ከትግራይ ደቡብ ዞን፣ ከደቡብ ምስራቅ ዞን ሁለት ወረዳዎች እና ከሰሜን ምዕራብ ጸለምቲ ሁለት ወረዳዎች ተወካዮቻቸውን ወደ ጉባዔው አልላኩም ብለዋል አቶ አማኑኤል።
የጉባኤው አባላት ተወካዮቻቸውን ያልላኩት “በአመራሩ ምክንያት ነው።” ያሉት ቃል አቀባዩ፣ “ከክልል እስከ ወረዳ ድረስ ያሉ፣ ከፍተኛ አመራሮች ጉባዔተኞች እንዳይመረጡ፣ የተመረጡትም ወደ መቐለ መጥተው በጉባዔው ላይ እንዳይሳተፉ አድርገዋል” ሲሉ ወቅሰዋል።
ቃል አቀባዩ፤ ከጉባዔው ራሳቸውን ያገለሉ አባላት፣ ወደ ጉባዔው ገብተው ሃሳባቸውንና ልዩነታቸውን እንዲያቀርቡ ጥሪ አድርገዋል።
ከቀናት በፊት የህወሓት ማዕከላዊ የቁጥጥር ኮሚሽንና አስራ አራት የማዕከላዊ ኮሚቴ አባላት ራሳቸውን ከጠቅላላ ድርጅታዊ ጉባዔው ማግለላቸውን ማስታወቃቸው ይታወሳል።

በወላይታ ዞን፣ ሆቢቻ ወረዳ፣ የመንግስት ሰራተኞች ደመወዝ መክፈል ባለመቻሉ፣ የወረዳ አስተዳዳሪው፣ በገዛ ፈቃዳቸው ስልጣን መልቀቃቸው ተገልጿል። የወረዳው የመንግስት ሰራተኞች ላለፉት 3 ወራት ደሞዝ አልተከፈላቸውም ተብሏል።
የወረዳው የመንግስት ሰራተኞች በተደጋጋሚ የደመወዝ ክፍያ ጥያቄ ሲጠይቁ ቢቆዩም፤ ደመወዝ ሲመጣ ለመንግስት ሰራተኛ በትክክል ባለመድረሱና በሌሎች አስተዳደራዊ ችግሮች ሳቢያ ጥያቄያቸው መልስ ሳያገኝ መቅረቱ ተነግሯል።
“ለደመወዝ ክፍያ የሚመጣው ገንዘብ የማዳበሪያ ዕዳ ክፍያን ጨምሮ ለሌሎች ወጪዎች በወረዳው በኩል ፈሰስ ይደረጋል። የመልካም አስተዳደር ችግር አለ። በደመወዝ አለመከፈል ምክንያት አብዛኛው ሴክተር መስሪያ ቤት ስራ አቁሟል። የጸጥታ አካላት ደመወዝ ባይከፈላቸውም፣ ስራቸውን እየሰሩ ነው። የማዘጋጃ ቤትና የፋይናንስ ቢሮዎች አንዳንድ ሠራተኞች እየሰሩ ነው።” ብለዋል፣ ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈለጉ አንድ ነዋሪ። በዚህ ሳቢያም የወረዳው ሕዝብ ተገቢውን የመንግስት አገልግሎት እያገኝ አለመሆኑን አክለው ተናግረዋል።
በተደጋጋሚ ለወረዳው አስተዳደር የደመወዝ ጥያቄ ሲቀርብ፣ “ምንም ማድረግ አንችልም፣ የዞኑ ችግር ነው። በአጠቃላይ የደቡብ ኢትዮጵያ ክልልም ችግር ነው።” የሚል ምላሽ ሲሰጥ መቆየቱን ምንጮች ጠቁመዋል። ከሳምንታት በፊት ቁጣቸው የገነፈለ የወረዳው የመንግስት ሰራተኞች፣ ወደ አስተዳደሪው ቢሮ በመሄድ ተቃውሞ ያደረጉ ሲሆን፣ በዚህም የወረዳው አስተዳዳሪ አቶ ማዕረጉ ለተወሰኑ ሰዓታት ከቢሯቸው መውጣት አለመቻላቸው ተነግሯል።
ተቃውሞው ከወረዳው አቅም በላይ ሲሆን፣ የደቡብ ኢትዮጵያ ክልል ፖሊስ ወደ ሆቢቻ ወረዳ ተጠርቶ የተቃውሞ እንቅስቃሴውን ሊያረግብ እንደቻለ እኒሁ ነዋሪው አስረድተዋል። ይህን የተቃውሞ እንቅስቃሴ ተከትሎ አቶ ማዕረጉ አስራት በገዛ ፈቃዳቸው ስልጣን መልቀቃቸውን ተናግረዋል።
አቶ ማዕረጉ በመልቀቂያ ደብዳቤያቸው፤ “ሌላ የገቢ አማራጭ የሌላቸው የመንግስት ሰራተኞች የሰሩበትን ደመወዝ ለወራት አጥተው ሲቸገሩ፣ ቤተሰቦቻቸውን አደጋ ላይ ጥለው በሚኖሩበት ወቅት፤ እንደ አመራር የመንግስት ሰራተኞች ደመወዝ በጊዜ እንዲከፈል ለሚመለከታቸው አካላት በሙሉ በተደጋጋሚ ያቀረብነው አቤቱታ ምላሽ ባለማግኘቱ መፍትሔ በሌለበት አልቀጥልም” ማለታቸውን ምንጮች ገልጸዋል።
አቶ ማዕረጉ የስልጣን መልቀቂያ ደብዳቤያቸውን ለወላይታ ዞን አስተዳደርና ለዞኑ የብልጽግና ፓርቲ ጽሕፈት ቤት ማስገባታቸውን የጠቆሙት ምንጮች በምትካቸው። የሆቢቻ ወረዳ ግብርና ጽሕፈት ቤት ሃላፊ እና ምክትል አስተዳዳሪ አቶ እምሩ ማሞ በጊዜያዊነት መሾማቸውን ተናግረዋል።
የሆቢቻ ወረዳ የመንግስት ሰራተኞች፣ የግንቦት ወር ግማሽ ደመወዝ የተሰጣቸው ሲሆን፣ የሰኔና የሐምሌ ወር ግን ከእነ አካቴው አልተከፈላቸውም ተብሏል።
በጉዳዩ ዙሪያ ከወላይታ ዞን ምላሽ ለማግኘት ያደረግነው ተደጋጋሚ ጥረት ሳይሳካ ቀርቷል።
በማዕከላዊ እና ደቡብ ኢትዮጵያ ክልሎች የመንግስት ሰራተኞች፣ ደመወዝ በወቅቱ አልተከፈለንም በሚል በተደጋጋሚ የስራ ማቆም አድማዎችና የተቃውሞ ሰልፎች ሲያደርጉ መቆየታቸው ይታወቃል።

በፓሪስ በተካሄደው 33ኛው የኦሊምፒክ ጨዋታዎች ለተሳተፈው የኢትዮጵያ ልዑካን ቡድን በብሔራዊ ቤተ መንግስት የእውቅናና የሽልማት መርሐ ግብር እየተካሄደ ነው፡፡

ቡድኑ ዛሬ ማለዳ  አዲስ አበባ የገባ ሲሆን ÷በቦሌ ዓለም አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያ አቀባበል ተደርጎለታል።

ኢትዮጵያ በኦሊምፒኩ 1 የወርቅና 3 የብር በድምሩ 4 ሜዳሊያዎች በማግኘት 47ኛ ደረጃን ይዛ ማጠናቀቋ ይታወቃል።

የኢትዮጵያ ዜጎች ለማሕበራዊ ፍትሕ (ኢዜማ) በህወሓት እና በትግራይ ክልል ጊዜያዊ አስተዳደር መካከል “አሉ” ያላቸው ቁርሾዎች በክልሉ ለሚኖሩ ኢትዮጵያውያን ከፍተኛ ስጋት መደቀናቸውን አስታወቀ። ፓርቲው ዛሬ ባወጣው መግለጫ፣ የፌደራል መንግስት እና የክልሉ ጊዜያዊ አስተዳደር የዜጎችን ሰላም እና ደህንነትን ከምንም ጉዳይ በፊት ትኩረት እንዲሰጡ አሳስቧል።

ኢዜማ በዚህ መግለጫው “በአንድ የፖለቲካ ፓርቲ የውስጥ አሰራር እና ሒደት ላይ አሰተያየት መስጠት” ፍላጎቱ አለመሆኑን ጠቅሶ፣ ነገር ግን “እብሪተኛ” ሲል በሚነቅፈው ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ምክንያት በትግራይ ክልል እና አጎራባች ክልሎች ውስጥ በሚገኙ ንፁሐን ዜጎች ላይ ይዞ ሊመጣ የሚችለው አደጋ ቀላል አለመሆኑን ገልጿል። አክሎም፣ ህወሓት እንደፓርቲ ሕልውናውን ለማስቀጠል እያደረገው “ነው” ባለው ሂደት ሳቢያ፣ እንዲሁም የፓርቲው አመራሮች የእርስ በእርስ ሽኩቻ፤ በህወሓት እና ጊዜያዊ አስተዳደሩ መካከል “አሉ” ባላቸው ቁርሾዎች የተነሳ በክልሉ ለሚኖሩ ኢትዮጵያውያን ከፍተኛ ስጋት “ደቅኗል” ሲል ኢዜማ በመግለጫው አትቷል።

“የፕሪቶሪያው ሰምምነት በአግባቡ አለመከበሩ በክልሉ ለሚስተዋለው ስር የሰደደ ስጋት፣ ዘላቂ ሰላምና መረጋጋት መጥፋት ዋነኛ መንስኤ መሆኑ ሊዘነጋ አይገባም” ያለው ኢዜማ፣ “የፕሪቶሪያው ስምምነት በተያዘው ዝርዝር ዕቅድ መሰረት አለመፈጸሙን ተከትሎ ከፍተኛ የሆነ የመሣሪያ አይነት እና ቁጥር በፖለቲካ ኃይሎች እጅ ባለበት ሁኔታ፣ የሃሳብ ልዩነትን ሰላማዊ በሆነ መንገድ በውይይት መፍታት በማይታወቅበት፣ ብሎም መንግስት እና ፓርቲ የመለየት ምንም የረባ ልምድ በሌለው ፖለቲካችን ውስጥ ሕዝብ የሚያስተዳድር ፓርቲ በውስጡ ያሉ መካረሮች ዳፋው ለሰፊው ሕዝብ እንደሚተርፍ ትናንታችንን ዞር ብሎ ማየት በቂ ነው፡፡” ብሏል።

ኢዜማ የትኛውንም ዓይነት ልዩነት በውይይት እና ሕጋዊ መንገድ ከመፍታት ውጪ ያለው አማራጭ ሁሉ ውጤቱ የዜሮ ድምር መሆኑን በመጠቆም፣ አሁንም ቢሆን በጥይትና ጠመንጃ ማሰብ ጊዜው ያለፈበት ያረጀ ያፈጀ መንገድ መሆኑን አውስቷል፡፡ እንዲሁም “እኔ ያልኩት ብቻ ‘ካልሆነ’ የሚል ግትር መንገድን መከተል ጦረኝነት፣ ግጭት መጥመቅ እና እልቂት መጋበዝ መሆኑን በመረዳት በሰከነ መንገድ ማሰቡ ይሻላል እንላለን” በማለት ጥሪውን አቅርቧል።

“አለ” ያለውን ችግር የክልሉ ጊዜያዊ አስተዳደርም ሆነ የፌደራል መንግስት ትኩረት ሰጥተው በመመልከት የዜጎችን ሰላምና ደህንነት ከምንም ጉዳይ በፊት ቅድሚያ እንዲሰጡ በአንክሮ ጠይቋል፣ ኢዜማ በመግለጫው።

በዛሬው ፈጣን አለም ባላሰለሰ ትምህርትና የክህሎት እድገት ውስጥ መሳተፍ ከመቼውም ጊዜ ይበልጥ እጅግ አስፈላጊ ሆኗል።

በዕረፍት ላይ ላላችሁ ተማሪዎች፣ ለወጣት ባለሞያዎች፣ ራሳቸሁን በእውቀት በመገንባት በሀገር ውስጥም ሆነ በውጭ በጎ ተፅዕኖ ለመፍጠር ለምትጓጉ ሁሉ የአምስት ሚሊዮን ኮደርስ ፕሮጀክት ቀዳሚ ሊያደርጋችሁ ተሰናድቶላችኋል።

የትምህርትና የእውቀት መነሻችሁና ያላችሁበት ደረጃ ምንም ይሁን ያላችሁን ክሂሎት ለማሳደግም ሆነ አዲስ ነገር ለማወቅ ለምትሹ ሁሉ ሰፊ የእድል በር ተከፍቶላችኋል። በመላው ኢትዮጵያ ያላችሁ የክህሎት አበልፃጊዎች፣ አሣዳጊዎች፣ ዩኒቨርሲቲዎች ይኽንን ፕሮጀክትና እንቅስቃሴዎቹን እንዲደግፉ ጥሪ አቀርባለሁ።  

ውድ ባለተሰጥዖዎች፣ የኢትዮጵያችን ጥንካሬ በእናንተ እድገት ላይ የተመሠረተ ነው።

ለመመዝገብ: http://www.ethiocoders.et

“በአንተ እንዲደርስ የማትፈልገውን በሌላው አታድርግ”

የአለም ስርአት በምን አይነት ፖለቲካዊ እና ማህበራዊ ውል መዋቀር አለበት የሚለው ሀሳብ በፍልስፍናው አለም ጎልተው ከወጡ ዋነኛ ጉዳዮች አንዱ ነው፡፡ በተለይም የመሀከለኛው ክፍለ ዘመን ፈላስፎች የሆኑት ሩሶው፤ ሎክ፤ ሆብስ እና አኩዊናሰ ቀዳሚዎቹ የዚህ ሀሳብ አውጠንጣኝ ናቸው፡፡ በዚህ ፅሁፍ state of nature እና natural law መርሆዎች ያላቸው ትስስር፤ የstate of nature እኩይ እና አስፈሪ እውነቶች የትኞቹ ናቸው? የሰውን ልጅ ውል ለመዋዋል ምን ገፋፋው? ውሉ ለምንድን ነው ያስፈለገው? የማህበራዊ ውሉ ዋነኛ አላማስ ምንድን ነው? ፍትሃዊ የሆነውን የውል ሀሳብ በማዋለድ ሂደት የተዋዋዮቹ ሚና እስከ ምን ድረስ ነው? እና የመሳሰሉት ይዳሰሳሉ፡፡
State of nature
(ቅድመ ማህበራዊ ውል)
ስለ ሰው ልጅ ማህበራዊም ሆነ ፖለቲካዊ ህይወት ለመነጋገር ጥሩ መነሻ፣ ይህ ነባራዊ የህይወት ሁኔታ ነው፡፡ በዚህ የህይወት ምእራፍ የሰው ልጅ ተፈጥሮ እና አኗኗር ምን ይመስል ነበር? የህይወታቸው መልኮች ምን ይመስሉ ነበር? ሎክ እንደሚለው የ state of nature ዘመን የሰው ልጅ ተፈጥሮአዊ ነፃነቱን ያለገደብ ያስመሰከረበት፤ ምንም አይነት ማህበራዊም ሆነ የህግ ጫናዎችን ሳይሸከም የኖረበት ዘመን ነው፡፡ መንግስት የለም፤ በአድርግ እና አታድርግ መሀከል ድንበር የሚያበጅ የህግ ድንጋጌ የለም፤ በሰው ልጅ ተፈጥሮአዊ መብቶች ላይ ምንም አይነት ገደብ የለም፡፡ በstate of nature ዘመን የሰው ልጅ ነፃ፤ እኩል፤ ሁሉም የራሱ የተፈጥሮ መብቶች ጌታ ብሎም የነፃነቱ ዘብ ነው፡፡ ስሜቱን ስለሚከተል ራስ ወዳድና ገለልተኛ ነው፡፡ በሰው መሀል ሊነሱ የሚችሉ ግጭቶችን ሊፈቱ የሚችሉ የተደነገጉ ደንቦች ስለሌሉ እሾህን በእሾህ እንደሚባለው፣ ግጭትን በግጭት ለመፍታት ይሞክራሉ፡፡ የሰው ልጅ ድርጊት ኢ-ተገማች በመሆኑ ሌሎች በእኔ ላይ ምን ያደርሱብኝ ይሆን? የሚል የማያባራ ስጋት ተብትቦ ይይዛቸዋል፡፡
ሰው በተፈጥሮው ቅድሚያ የሚሰጠው ለራሱ ፍላጎት እስከሆነ ድረስ የራሱን ፍላጎት እና የስሜት ትእዛዞች ብቻ ይከተላል፡፡ እራሱ ለራሱ ወሳኝ ነው፡፡ የጋራ የሚባሉ ጉዳዮች የሉትም፡፡ በሁሉም ጉዳዮች ላይ ገደብ የሌለበት ነፃነት ግጭትን ይጋብዛል፡፡ አንዱ ተፈጥሯቸው ፍርሃት ነውና ለህይወታቸውም ሆነ ለንብረታቸው ከለላ የሚሰጥ አካል ስለሌለ ሰዎች ያጠቁኛል የሚለው ስጋት ሁሌም አብሯቸው ይኖራል፡፡ እንዲህ ያለ ሰጋት ሰውን ሳይወድ በግድ የህይወቱ እና የንብረቱ ዘብ ያደርገዋል፡፡
“ሁሉም የሁሉም አቻ፡፡ እያንዳንዱ በራሱ ጉዳይ ንጉስ፡፡ ፍትህን እና እኩልነትን የማይረዱ፤ በንብረቱም ላይ ያለው የመጠቀም መብት አስጊ እና ደህንነቱ ያልተረጋገጠ ነው” ይለዋል ሎክ፡፡ በማያቋርጥ ስጋት ውስጥ መኖር ህይወትን አስፈሪ መልክ ይሰጠዋል፡: በአስፈሪነቱም የተነሳ ህይወት በግጭት የተሞላ አጭር እና እርባነቢስ ነው፡፡ የተጥሮአዊ ህግ (natural law) የሁሉንም ነፃነት ያንፀባርቃል፡፡ ሰዎች ሲፈጠሩ እኩል ናቸው፡፡ በተፈጥሮ ነፃ እና የመኖር መብትን የታደሉ ከሀዘን ይልቅ ደስታን የሚሹ ናቸው፡፡ እነዚህ ሶስት ወሳኝ የተፈጥሮ መብቶች የአሜሪካን ህገመንግስት የማእዘን ድንጋዮች ናቸው፡፡ የነፃነት አዋጃቸው በአብዛኛው በተጥሮአዊ ህግ መርሆዎች የተዋበ ነው፡፡ ግን ይህ የተፈጥሮ ህግ ምንድን ነው? ትእዛዛቱስ? የተፈጥሮ ህግ ከራሱ የሰው ልጅ ተፈጥሮ ውስጥ የሚወለድና ሁሉን አቀፍ የድርጊት ህግ ነው፡፡ ህጉም ፍፁምና እራሱን የቻለ በመሆኑ ማንም ማንንም በህይወቱ፤ በጤናው፤ በነፃነቱ እና በሃብቱ ሊያጠቃው አይገባም የሚል ነው፡፡ ይህ ልእለ ሃያል የሆነ ትእዛዝ በልቦናችን ተፅፎ ይገኛል፡፡
ማሰብ ለሚችል ሰው እነዚህ የተፈጥሮ ህግጋት የማያሻሙ መሆናቸውን ይረዳል፡፡ ሰው ብቻ ነው በተፈጥሮው አዕምሮን የታደለ ፍጡር፡፡ በዚህ ታላቅ የተፈጥሮ ችሮታ በበጎ እና መጥፎ፤ በፍትህ እና ኢ-ፍትህ መሀል ያለውን ልዩነት መለየት ይችላል፡፡ እንዲህ አይነት መረዳት በማሰብ ወዝ ላይ የቆመ ነው እንጂ በቀላሉ የሚደረስበት አይደለም፡፡ የተጥሮአዊ ህግ ከተፈጥሯችን ተነስቶ እኛኑ የሰው ልጆች የሚገዛ መርህ ነው፡፡ በቀላሉ ሲቀመጥ “በአንተ እንዲደርስ የማትፈልገውን በሌላው አታድርግ”፡፡ ማንም ማንንም በህይወቱም ሆነ በንብረቱ ጉዳት ሊያደርስበት አይገባም፡፡ እንዲህ አይነት ፍትህ ላይ መሰረቱን ያደረገ ሃሳብ ሊታወቅ የሚችለው ለማሰብ እራሳቸውን አሳልፈው በሰጡ ሰዎች ነው፡፡ ጊዜያቸውን መስዋእት ለማድረግ በተዘጋጁና ትኩረት ማድረግ በሚችሉ ሰዎች ሊታወቅ ይችላል፡፡
State of nature ነፃነት ቢኖረውም ብዙ የሚጎድለው ነገር አለ፡፡ እንደ አኩዊናስ ቅድመ ህግ የሚከተሉት ሶስት አበይት ጉድለቶች አሉበት፡-
ሰዎች በራሳቸው ፍርድ የታወሩ ስለሆኑ አብዛኛው የሰው ልጅ ለተፈጥሮ ህግ ትእዛዛት ትኩረት አይሰጥም፡፡ የሰው ልጆችን አስተሳስሮ ይገዛል የተባለው ህግ በብዙኃኑ የማይታወቅ ነው፡፡
ቅድመ ህግ በይፋ የተደነገገ ህግ ስለሌለው ልዩነትን በህግ አደብ ሊያሲዝ የሚችል ስርኣት የለውም፡፡ ልዩነትን በግጭት እንጂ በህግ መፍታት አይቻልም፡፡
ውሳኔ ሊያስፈፅም የሚችል አካል የለም- ማለትም ህግን በተላለፉ ላይ ቅጣትን ሊያስፈፀም የሚችል አካል የለም፡፡
ከዚህ በተጨማሪ ሆብስ እንደሚለው፤ “በአንድ መንግስት ስር ሆነው መኖር ባልቻሉበት ግዜ የሰው ልጆች ጦርነት በሚባለው ሁኔታ ውስጥ ናቸው፡፡ ሁሉም በሁሉም ላይ የተነሳበት ጦርነት፡፡ እንዲህ ሁሉም በሁሉም ላይ በተነሳበት ሁሉም ነገር ኢ-ፍትሃዊ መሆኑ የማይቀር ነው፡፡ ልክ እና ልክ አለመሆን፤ ፍትህ እና ኢ-ፍትህ ቦታ የላቸውም”፡፡ ስለዚህ ከተፈጥሮአዊ ህግ መርሆዎች አንፃር ሲታይ state of nature ህይወትን አዳጋች ያደርገዋል፡፡ state of nature የማይመች ይሆናል፡፡ ስለዚህ ይህን ለመሸሽ የሰው ልጅ በቂ ምክንያት አገኘ ማለት ነው፡፡ በምክንያት እገዛ state of nature የሚፈራ እና ሊወገድ የሚገባው መሆኑን መረዳት ይጀምራሉ፡፡ ይህን አይነት ህይወት በቃህ ማለት የሚቻለው እራስን ውል ውስጥ በማስገባት ብሎም እራስን ለአንድ በህዝብ ለተቋቋመ አካልና ህግ ማስገዛት ሲቻል ነው፡፡
Social contract
(ማህበራዊ ውል)
በተፈጥሮ የታደልነው አእምሮአችን ሁሉም በሁሉም ላይ የተነሳበት ጦርነት የማንም ፍላጎት እንዳልሆነ ያስገነዝበናል፡፡ በአእምሮ በመታገዝ ሰዎች ላቅ ወዳለው የህይወታቸው ግብ ያቀናሉ፡፡ ለህይወታቸውና ለንብረታቸው የጋራ ከለላ ለመስጠት ሲባል በአብሮ መኖር ስም ውል ውስጥ ይገባሉ፡፡ ማህበራዊ ውል ማለት በሰዎች መሀከል የማህበራዊ ተቋማትን፤ ህይወትን እና ነፃነትን ለመጠበቅ የሚያስችሉ ደንቦችን ለማቋቋም የሚደረግ ስምምነት ነው፡፡ በዚህም እያንዳንዱ የተወሰኑ መብቶቹን ይተዋል፡፡ ሌሎች ላቅ ያሉትን ማለትም የጋራ ጥቅም፤ ሰላም፤ ደህንነትን ለመጠበቅ ሲባል የተወሰኑ ልዪ ጥቅሞችን ለህግ አሳልፎ ይሰጣል፡፡
ከመነሻው ጀምሮ ሰዎች እራሳቸውን ለእንዲህ አይነት ተቋማት ማስገዛታቸው ለራሳቸው ጥቅም መሆኑን ይረዳሉ፡፡ በዛውም ወሳኞቹን መብቶቻቸውን ያረጋግጣሉ፤ ከሰው ልጆች የሚጠበቀው ምክንያታዊነትን ግምት ውስጥ ማስገባት ብቻ ነው፡፡ የፍትህንና የነፃነትን ምንነት ካልተረዱ መዋዋል ፈይዳ ቢስ ነው፡፡ ውሉ ከመንስኤ ወደ ውጤት የሚመራ ሂደት ነው፡፡ ከሁሉ የላቀ አላማው ህይወትን፤ ነፃነትን እና ንብረት መጠበቅ ነው፡፡ እያንዳንዱ በፀደቀው ህግ ይመራል፤ የመንግስት መሰረቱም ይህ ነው፡፡ እነዚህ ህግጋት ተፈጥሮአዊ ናቸውና የሰውን የአብሮነት ኑሮ ያፀናሉ፡፡
በState of nature በእንቅፋት የተሞላው ህይወት በሚፀድቀው የማህበራዊ ውል መልክ ይይዛል፡፡ በውሉም መሰረት እያንዳንዱ የሚኖረው መብት እና ሀላፊነት ይለያል፡፡ ይህም ነው ሰዎችን በስርኣት እንዲኖሩ የሚያደርጋቸው፡፡ መርሆዎቹ ከየትም የመጡ ሳይሆን ምክንያትን በማዳመጥ የሚገኙ ናቸው፡፡ እራስን ማስገዛት የስልጡን ሰው መለያ ባህሪው ነው፡፡ ማህበረሰቡ ሊያብብ የሚችው እያንዳንዱ የሚናውን ማዋጣት ሲችል ነው፡፡ የጋራ ጎጇቸው የሚፈርሰው ከዚህ በተቃራኒ ሲሆኑ ማለትም ሁሉም ትኩረቱን በራሱ ጉዳይ ሲያደርግ ነው፡፡ በሌላ ቋንቋ ወደ ቀድሞው ሁኔታ (state of nature) ሲመለሱ፡፡ ከዚህ ሊገላገሉ የሚችሉት እራሳቸውን ለህጉ ማስገዛት ሲችሉ ብቻ ነው፡፡
የሰው ልጅ ከቅድመ ህግ ወጥቶ እራሱን በማህበራዊ ውል ውስጥ ያደረገው ለጋራ ጥቅም ሲባል እንደሆነ መረዳት አለበት፡፡ የጋራ ጥቅም ሊረጋገጥ የሚችለው በአንድ የፖለቲካ ማህበረሰብ ውስጥ በመግባት ነው፡፡ ለህጋዊ መንግስት ጅማሮ የሚሰጠው ይህ እና ይህ ብቻ ነው፡፡ ሰዎች ተስማምተው ባወጡት ህግ ለመመራት ፍቃዳቸውን ያሳያሉ፡፡ ይህ ፍቃድ በተራው ለመንግስት ቅቡልነት ይሰጠዋል፡፡ በህዝብ ይሁንታ የተመሰረተው መንግስት የሚመራው እና ህዝቡም በተራው የሚተዳደረው በተደነገገው እና በፀደቀው ህግ ነው፡፡ ህጎቹ ከፍትህ መርህ ጋር ስሙም መሆን ይጠበቅባቸዋል፡፡ ሰብኣዊ መብት፤ ለሰው መብት ክብር መስጠት፤ የህግ የበላይነት እና የጋራ ጥቅም የፍትህ ነፀብራቆች ናቸው፡፡ በማህበራዊ ውሉ የተመሰረተው መንግስት የመጨረሻ ግብ ሰላምን፤ ደህንነትን እና ማህበራዊ አገልግሎትን ማረጋገጥ ነው፡፡ ህዝቡም የዚህ ተጠቃሚ መሆን አለበት፡፡ በstate of nature የታዩት ዋና ዋና ሀጥያቶች በመንግስት እና በተቋማቱ መወገድ አለባቸው፡፡

ተፈጥሯዊ ህግ
በአለም አቀፍ ህግ ውስጥ
የአለም ማህበረሰብ በሽብር እና በእርስ በእርስ ጦርነት እየታመሰ ነው፡፡ ሰላሙም በዚህ ቋሚ በሚመስል የጦርነት ፍርሃት ነው የቆመው፡፡ ለየት ያለ እና ሰዋዊ እሴትን እንዲያብብ የሚያስችል አዲስ ትልም ያስፈለጋል፡፡አንድነት እና ህብረት፡፡ አለም ይህነ ማድረግ ከቻለ ይህ ያለንበት ዘመን ካለፉት ዘመናት የተሻለ ይሆናል፡፡ ሰላሙ እና ደህንነቱ በተጠበቀ አለም ውስጥ መኖር በእያንዳንዱ ፍላጎት ስር ነው፡፡ሰላሙን ከቤተሰባችን እና ካለንበት ማህበረሰብ እንጀምር፡፡
በአለም አቀፍ ደረጃ ሀገራት ለጋራ ችግሮቻቸው መተባበር እና መተጋገዝ አለባቸው፡፡እራሳቸውን ለተፈጥሯዊ ህግ መርሆዎች ማስገዛት አለባቸው፡፡ የፈርንሳይ እና የአሜሪካ ህገመንግስቶች ለዚህ ጥሩ ምሳሌዎች ናቸው፡፡ለምሳሌ የአሜሪካ የነፃነት አዋጅ ከላይ እነደተመለከትነው የግለሰብ መብት፤ ማህበራዊ ውል እና የተፈጥሯዊ ህግ መርሆዎችን አቅፎ ይገኛል፡፡ “ሁሉም ሰው በእኩልነት እንደተፈጠረ እውነት መሆኑን እናምናለን፡፡የሰው ልጆችም በፈጣሪያቸውም የማይጣሱ መብቶች እንዳሏቸው ከነዚህ ውስጥ የመኖር፤ የነፃነት እና ደስታን የመሻት መብት ይገኙባቸዋል”፡፡እነዚህን መሰረታዊ መብቶች ለማረጋገጥ ነው በሰው ላይ መንግስት የፀናው፡፡ ስልጣኑንም ከተመሪው በፈቃድ እና በውክልና ይወስዳል፡፡ ስልጣኑ የውክልና እስከሆነ ድረስ መንግስት አጥፊ ሲሆን ህዝቡ የመቀየር እና የማስወገድ መብት አለው፡፡በዛውም አዲስ መንግሰት ይመሰርታሉ፡፡ደህንነታቸውን እና ሰላማቸውን ሊያፀኑላቸው የሚችሉትን መርሆዎች እና መንግስታቸውን በዛው ያዋቅሩታል፡፡ዜጎች ከሁሉም በላይ ለሰው ልጅ መሰረታዊ መብቶች ቅድሙያ መስጠት አለባቸው፡፡

የተፈጥሮአዊ ህግ ሚና እና አስፈላጊነቱ
የተፈጥሮ ህግ ሁሉን አቀፍ እና የማያሻማ ህግ ነው፡፡ ከላይ የተዘረዘሩትን በሙሉ መረዳት የምንችለው በማሰላሰል እገዛ ነው፡፡የሰው ህይወት ያለ ማህበራዊ ህይወት ሊቆም አይችልም፡፡ የሰውን ፍላጎቶች ያለማህበረሰብ ማሰብ አይቻልም፡፡ ሰዎች በማህበር ይኖራሉ ለደህንነታቸውም በዛ ይመረኮዛሉ፡፡ ይህ እውነት በሰው ብቻ ሣይሆን በሀገራት መሀከልም ይሰራል፡፡
በአለም አቀፍ ህግ ውስጥ የተፈጥሮ ህግ ተቀባይነት እንዲኖረው የሁሉም ሀገራት ይሁንታ ያስፈልገዋል፡፡ሰው ያለሌላው ሰው ድጋፍ እንደማይኖረው ሁሉ ሀገራትም እንደዛው ናቸው፡፡የተፈጥሮ ህግ ልምዶች በአለም አቀፍ ህግ መካተት አለባቸው፡፡የተካተቱም አሉ፡፡ ሀገራት እሱን ማክበር አለባቸው፡፡እኩልነት፤ ወንድማማችነት እና ነፃነት በተለይ ይህ ያለንበት ዘመን አብዝቶ ይፈልጋቸዋል፡፡አሁን ካሉት ተለምዷዊ መርሆዎች በተጨማሪ ሀገራት አንድ አዲስ አይነት ስምምነት ውስጥ መግባት አለባቸው፡፡ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ማሻሻያ ይደረግብት የሚባልበት አንዱ ምክንያትም ይህ ነው፡፡የተፈትሮ ህግ ለአለም አቀፍ ህግ መሰረት ነው ፡፡ አዲስ አይነት ስምምነት ውስጥ መግባት ከቻሉ ሁሉም ተሳታፊ ይሆናሉ፡፡ የአለም አቀፍ ህግ ግቡም የጋራ ጥቅምን እና ደህንነትን ማስጠበቅ ነው፡፡
አርስቶትል በአንድ ፅሁፉ “እያንዳንዱ ሀገር የአንድ ማህበረሰብ ውጤት ነው፡፡ ማህበረሰብ የተዋቀረው አንድን ግብ ለማሳካት ነው፡፡ ማህበረሰብ ያ ግብ ካለው የሃገር ግብ ደግም ከሁሉም የላቀ ነው” ይላል፡፡ የእያንዳንዱ ሰው በጎነት እና እርስ በራስ መደጋገፍ ነው የሁሉንም ህልውና የሚያረጋግጠው፡፡
አሁን ባለንበት ዘመን ይህ እውነት ነው፡፡ የጋራ ሰላም እና የጋራ ደህንነትን ማረጋገጥ የግሎባላይዜሽን ቀዳሚ አላማ ሆኗል፡፡ ሀገሮች በመተጋገዝ የተጋረጠባቸውን አደጋ መቀልበስ ይገባቸዋል፡፡ የአንዱ ህመም የሁሉም ነው፡፡ አንዱ ሲታመም ሌላውም ይታመማል፡፡ አለም አቀፍ ጉዳዮች፤ የጦር ወንጀል፤ የሰብአዊ መብት ጥሰቶች፤ ሽብርተኝነት በወንድማማችነት እንጂ የተናጥል ጉዞ እንደማይቀርፋቸው አለም መስክሯል፡፡ በዚህ መልኩ ሲታይ ነው አለምአቀፍ ህግ የተፈጥሮ ህግ ነፀብራቅ ነው የሚያስብለው፡፡ ሀገሮችም ለዚህ ሀሳብ ተገዢ መሆን ይገባቸዋል፡፡ የተወሰኑ መብቶቻቸውን በመተው ለልእልናው መገዛት አለባቸው፡፡
ወንድማማችነት ሌላው የተፈጥሮ ህግ መርህ ነው፡፡ በሀገሮች መሀከል ያለ ትስስርን ይገልፃል ፡፡ ሀገሮች ስለፈለጉት ብቻ ሳይሆን የእነሱ ህልውና ያለ ሌሎች ስለማይኖር ነው፡፡ የሚጋፈጧቸው ችግሮች በተሻለ የሚቀረፉት ሲተባባሩ ነው፡፡
ህልቆ መሳፍርት የሆኑት የአለም ችግሮች ሊፈቱ የሚችሉት ሀገሮች በወንድማማችነት ስሜት ሲተጋገዙ እና ሲደጋገፉ ነው፡፡ ለችግሩ ባለቤት እንደሆኑት ሁሉ በመቅረፉ ሂደትም የጎላውን ደርሻ ይወስዳሉ፡፡ ይህን የመሰለው የተፈጥሮ ህግ መርህ በተባበሩት መንግስታት ድርጅት አንቀፅ 1 ምእራፍ 2 ተቀምጧል፡-“የተመድ ዋነኛ አላማው አለም አቀፍ ትብብርን በማሳካት ኢኮኖሚያዊ ማህበራዊ ባህላዊ ወይም ሰብአዊ መልክ ያላቸውን አለም አቀፍ ችግሮች መቅረፍ ነው”፡፡ ሀገራት ትልቅ ትንሽ ሳይባባሉ በእንዲህ አይነት የትብብር መንፈስ አለምን ስጋት ላይ የሚጥሉ የሰላም እና ደህንነት ስጋቶችን ያስወግዳሉ፡፡ ወንድማማቻዊ ትብብር የአለም ሰላም ዘብ ነው፡፡ የተፈጥሮአዊ ህግ አንዱ አላማም ሰላምን ማስፈን ነው፡፡

ጸሐፊው ደራሲ ይልማ እሸቴ ፤የፊልም ዳይሬክተሯ ቅድስት ይልማ አባት ናቸው።
በሥራዎቿ ድንቅ የሆነችው ቅድስት ይልማ ወዳጆቿን፣ የሙያ አጋሮቿን እና ቤተሰቧን ይዛ ትጠብቀናለች።

-  የህወሓት ሕጋዊነትን የመመለስ ሂደት ከፕሪቶሪያው የሰላም ስምምነት ጎን ለጎን ሲካሄድ እንደቆየ ገልጸዋል

-  በፕሪቶሪያው የሰላም ስምምነት ሁለቱ ፈራሚዎች እርስ በራሳቸው ዕውቅና እንደሚሰጣጡ “ይደነግጋል” ብለዋል


የህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት) ሊቀ መንበር ደብረጽዮን ገብረሚካኤል "ህወሓትን እንደአዲስ መመዝገብ ማለት የፕሪቶሪያው የሰላም ስምምነትን ማፍረስ ማለት ነው" ሲሉ ምርጫ ቦርድ ለፓርቲያቸው የሰጠውን የሕጋዊ ሰውነት ማረጋገጫ ነቅፈው ተናግረዋል። ሊቀ መንበሩ ይህንን የተናገሩት ትናንት ለትግራይ ክልል መገናኛ ብዙሃን በሰጡት ጋዜጣዊ መግለጫ ነው።

"ህወሓት ሃምሳ ዓመታትን ያስቆጠረ...እንደአዲስ መመዝገብ የሌለበት አንጋፋ የፖለቲካ ድርጅት ነው" ያሉት ደብረጽዮን (ዶ/ር)፣ "የህወሓት ሕጋዊነትን የመመለስ ጉዳይ ከፕሪቶሪያ የሰላም ስምምነት [ሂደት] ጎን ለጎን እንጂ አሁን የተጀመረ አይደለም " ብለዋል። አያይዘውም፣ "የፕሪቶሪያ የሰላም ስምምነት ሁለቱ ፈራሚዎች እርስ በራሳቸው እውቅና እንደሚሰጣጡ ይደነግጋል" ሲሉ አመልክተዋል።

የህወሓት ህጋዊነትን ለመመለስ የተካሄዱ በርካታ ውይይቶችን ተከትሎ፣ ድርጅቱና ሌሎች ወገኖችን የሚያካትት፤ አዲስ የፖለቲካ ፓርቲዎች ምዝገባ የሚመለከት የተሻሻለ ዓዋጅ እስከ መውጣት መደረሱን አብራርተዋል። "የተሻሻለው በአመፅ ድርጊት የተሳተፉ የፖለቲካ ፓርቲዎች መልሶ ስለመመዝገብ የሚመለከተው ዓዋጅ፣ ህወሓት ወደ ቀደመው ዕውቅና ሊመልስ አይችልም " ብለዋል፣ ደብረፅዮን (ዶ/ር)።

አያይዘውም፣ ሊቀ መንበሩ "ህወሓት ወደ ነባር ዕውቅናው ይመለሳል እንጂ እንደ አዲስ አይመዘገብም " በማለት የተናገሩ ሲሆን፣ "ህወሓትን እንደአዲስ መመዝገብ ማለት የፕሪቶሪያው የሰላም ስምምነት ማፍረስ ማለት ነው" ሲሉ ገልጸዋል። "የአፍሪካ ሕብረት ታዛቢዎች በተገኙበት ነው ህወሓት ወደ ነባሩ ዕውቅና ለመመለስ ስምምነት ላይ የተደረሰው" በማለት ተናግረዋል።

ከቀናት በፊት፣ የኢትዮጵያ ብሔራዊ ምርጫ ቦርድ  ለህወሓት "በልዩ ሁኔታ" በማለት የሕጋዊ ሰውነት ማረጋገጫ መስጠቱ የሚታወቅ ነው።