Administrator
አርቲስቶችን እናክብራቸው፤ ቤተሰብ አላቸው
ባለፈው ሳምንት የአዲስ አድማስ ጋዜጣ እትም ላይ በአርቲስት ሠራዊት ፍቅሬ ዙሪያ የቀረበውን አጭር ዜና ስመለከት ብዙ ሃሳቦች መጡብኝ፡፡ በእርግጥ ሠራዊት ፍቅሬ የተወራበት ነገር አሉባልታ እንደሆነ መግለፁ በዜናው ተዘግቧል፡፡ ነገር ግን ሁለት ቅሬታዎች አሉኝ፡፡ አንደኛው ቅሬታዬ በዜና አዘጋገቡ ላይ ነው፡፡ ሁለተኛው ቅሬታዬ ግን በዜና ዘገባው ላይ ሳይሆን፣ በጊዜው በአርቲስቶች ላይ በሚናፈሱ ወሬዎች ላይ ነው፡፡ የመጀመሪያ ቅሬታዬን ላስቀድም፡፡ በአዲስ አድማስ የቀረበውን አጭር ዜና፣ በሙያ መመዘኛ እንየው ከተባለ ተቃራኒ ገፅታዎች ይስተዋሉበታል፡፡ ብልሃትና ጥንቃቄ የተሞላበት ዘገባ ነው፡፡
“ብልጠትም ያለበት ይመስላል” ብዬ ስሜታዊ ድምዳሜ ላይ መድረስ አልፈልግም፡፡ ጠንቃቃ ዜና መሆኑን ግን ያለ ጥርጥር መናገር ይቻላል፡፡ በተቃራኒው ደግሞ በዜናው አንዳንድ ገፅታዎች ላይ ግልፅ ጉድለቶች አሉበት፡፡ ለምሳሌ ዜናው ብዙ መረጃዎችን የሚሰጥ ይመስላል፡፡ ይህም የጥንቃቄ ውጤት ሳይሆን አይቀርም፡፡ ነገር ግን ዜናው ከሚሰጠን መረጃ ይልቅ በርካታ መልስ የሌላቸው ጥያቄዎችን የሚፈጥርብን መሆኑ ትልቅ ጉድለት ነው፡፡ ሌላኛው ጉድለት፣ በዜናው ርእስ ላይ ጭምር የሚታይ ነው፡፡
ለዜናው መነሻ የሆነው ወሬ በዜናው ውስጥ ተጠቅሷል፡፡ አንዲት ሴት፣ አርቲስቱ ሊስመኝና ሊደባብሰኝ ሞክሯል ብላለች የሚል ወሬ ነው መነሻው፡፡ እንግዲህ ከዚህ ልንገነዘብ የምንችለው ወሬው ስለ ወሲብ ትንኮሳ እንጂ ስለ መድፈር ሙከራ አለመሆኑን ነው፡፡ ደግሞም ወሬው አሉባልታ መሆኑንም አርቲስቱ ገልጿል፡፡ በሌላ አነጋገር፤ ወሲባዊ ትንኮሳ እንደፈፀመ ተደርጐ ሲናፈስ የቆው ወሬ አሉባልታ እንደሆነ አርቲስቱ ተናግሯል፡፡ የዜናው ርእስ ግን “የወሲብ ትንኮሳ” የሚል አገላለፅን ሳይሆን፣ “የመድፈር ሙከራ” የሚል ሀረግ ተጠቅሟል፡፡ ይሄ ጉድለት ነው፡፡
ቺንዋ አቼቤ አረፈ
ከአፍሪካ ታላቅ ደራሲዎች ግንባር ቀደም ተጠቃሽ የሆነው ናይጄርያዊው ቺንዋ አቼቤ በ82 ዓመቱ ትናንት በአሜሪካዋ ማሳቹሴትስ ከተማ በድንገተኛ ህመም ከዚህ አለም በሞት ተለየ፡፡ አልበርት ቺኒዋ ሉሞጉ አቼቤ ከልቦለድ ስራዎቹ ባሻገር በገጣሚነትና በሃያሲነቱ የሚታወቅ ፕሮፌሰር ነበር፡፡
በ1960ዎቹ ስላለፈበት የቢያፍራ ጦርነት ትውስታዎችና የህይወት መታሰቢያ ታሪኩን “There Was a Country: A Personal History of Biafra” በሚል ርእስ ለመጨረሻ ጊዜ አምና ለንባብ አብቅቷል፡፡ ታዋቂው የእንግሊዝ አሳታሚ ኩባንያ ፔንጊውንስ ሞቱን ተከትሎ ባወጣው መግለጫ፣ ደራሲውን “እጅግ ምርጥ ችሎታ ያለው ፀሃፊ እና የአፍሪካ ታላቅ የስነፅሁፍ ሰብእና” ሲል አሞካሽቶታል፡፡ በአገሩ በናይጄርያና በአለማቀፍ ደረጃ በርካታ ሽልማቶችን ያገኘው አቼቤ በልቦለድ ስራዎቹ በአፍሪካዊነት፤ በብሄርተኝነት፤ በፀረ ቅኝ ግዛት ጭብጦች ዙሪያ በመፃፍ ይታወቅ በነበር፡፡
ቺንዋ አቼቤ ስነፅሁፍ በመላው አህጉሪቱ እንዲስፋፋ፣ በተማሪዎች ዘንድ የልቦለድ ባህል እንዲፈጠርና ከፍተኛ የስነፅሁፍ እድገት እንዲቀጣጠል በተጫወተው ፈርቀዳጅ ሚና ጎልቶ ይጠቀሳል፡፡ በአሜሪካ ኮሌጆች ሲያስተምር ቆይቶ እኤአ በ1958 በፃፈው ‹ቲንግስ ፎል አፓርት› በተባለ የልቦለድ መፅሃፉ ከፍተኛ ዓለማቀፍ ዝና አትርፍዋል፡፡ መጽሐፉ በመላው ዓለም በ50 የተለያዩ ቋንቋዎች ተተርጉሞ 12 ሚሊዮን ቅጂዎች ተሽጥዋል፡፡
የልቦለድ መፅሃፉ በበርካታ የአፍሪካ ከፍተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች፤ ኮሌጆች እና ዩኒቨርስቲዎች እንደ መማርያ መፅሃፍ ሊያገለግልም በቅቷል፡፡ አቼቤ የናይጄርያ የመንግስታትንና የባለስልጣናትን ድክመት በመተቸት እንዲሁም ሙስናን በይፋ በማጋለጥ፤ እንዲሁም በተለያዩ የህትመት ውጤቶች መጣጥፎችን በማቅረብ ይታወቅ ነበር፡፡ አቼቤ ከ20 በላይ መፅሃፍትን ለንባብ ያበቃ ሲሆን ከፃፋቸው ልቦለዶች መካከል ‹ኖ ሎንገር አት ኢዝ›፤ ‹አሮው ኦፍ ጎድ›፤ ‹ኤማን ኦፍ ዘ ፒፕል›፤ እና ‹አንትሂልስ ኦፍ ሳቫና› የተባሉት ይጠቀሳሉ፡፡
‹‹አርሾ›› የሕክምና ላብራቶሪ ዓለም አቀፍ ዕውቅና ተሰጠው
‹‹አርሾ›› የተሰኘው የግል የሕክምና ላቦራቶሪ አገልግሎት ሰጪ ድርጅት በዓለም አቀፍ ደረጃ የተለያዩ ድርጅቶችንና አገልግሎቶችን ጥራትን ማዕከል በማድረግ እያወዳደረ ዕውቅና በመስጠት ከሚታወቀው “Business Initiative Directives” ከሚባለው ዓለም አቀፍ ድርጅት “Century International Quality ERA Award in Gold Category” በሚለው የሽልማት ዘርፍ እ.ኤ.አ. በመጋቢት 10 ቀን 2013 ዓ.ም በአዉሮፓ የተባበሩት መንግስታት ጉባኤ ማዕከል በኾነው በስዊዘርላንድ ጄኔቫ ኢንተርኮንትኔንታል ሆቴል በተካሄደው ሥነ-ሥርዓት የወርቅ ዋንጫና የዕውቅና ሰርቲፍኬት ተሰጠው፡፡
የላብራቶሪው ዳይሬክተር አቶ ግዛቸው ቀዲዳ ለአዲስ አድማስ እንደገለጹት፤ከ173 አገራት በተለያየ የግል የሥራ ዘርፍ ጥራትና ብቃት ያለው አገልግሎት በመስጠት በአየር መንገድ፣ በኢንጂነሪንግ፣ በሕትመት ሥራ፣ በፖሊስ አገልግሎት፣ በሕክምና እና በተለያዩ ሥራዎች ዘርፍ ተሰማርተው ሲሠሩ የነበሩ የተመረጡ ድርጅቶች በፕላቲኒየም፣ በወቅርና በብር ምድብ የተለያየ ሽልማት በተቀበሉበት መድረክ ላይ ‹‹አርሾ›› ተካፋይ ሆኖ በመሸለሙ እጅግ መደሰታቸውን ገልጸዋል፡፡
አክለውም “ሽልማቱ አሁን ከምንሰጠው ብቃት ያለው ሥራ የበለጠ እንድንተጋ ያደርገናል” ብለዋል፡፡ ኤርቫቢር ቲርዚያ በተባሉ አርመናዊ ፋርማሲስት በአነስተኛ ደረጃ ተመስርቶ ሥራ ከጀመረበት ከ1963 ዓ.ም. ጀምሮ በተለይ ቀደም ሲል ምንም የግል የሕክምና አገልግሎት ባልተስፋፋበትና አንድም የግል ላቦራቶሪ አገልግሎት ባልነበረበት ጊዜያት ከኢትዮጵያ ጤናና ስነምግብ ኢንስቲትዩት ቀጥሎ ለሁሉም የመንግሥት፤ የድርጅቶችና የግል የጤና ተቋሞች አስተማማኝ የላቦራቶሪ አገልግሎት ሲሰጥ ቆይቶአል፡፡ራሱን በማሳደርግም የዘመኑን ቴክኖሎጂ በመከተል እየሰጠ ባለው አገልግሎት ለዚህ ሽልማት የበቃው ‹‹አርሾ የሕክምና ላቦራቶሪ በአሁኑ ሰአት በአዲስ አበባ ስድስት ቅርንጫፎችን በመክፈት አየሠራ ይገኛል፡፡
ኢትዮ ቴሌኮም አዲስ የ3ጂ ፈጣን ኢንተርኔት አገልግሎት መስጠት ጀመረ
ኢትዮ ቴሌኮም ከሲ.ዲኤም.ኤ እና ከኢ.ቪ.ዲኦ ቀጣይ የሆነውን ሦስተኛ ትውልድ ፈጣን የ3ጂ ኢንተርኔት ጥቅል አገልግሎት መስጠት መጀመሩን አስታወቀ፡፡የ3ጂ ፈጣን ኢንተርኔት ጥቅል አገልግሎት የቀረበው ለሦስት የአገልግሎት ዐይነት ተጠቃሚዎች ሲሆን ለ1GB ከተጨማሪ 150 ሜጋ ቢት ልዩ ጥቅም ጋር በ400 ብር፣ ለ2GB ከተጨማሪ 200 ሜጋ ቢት ልዩ ጥቅም ጋር በ600 ብር እንዲሁም 4GB ከተጨማሪ 350 ሜጋ ቢት ልዩ ጥቅም ጋር በ800 ብር ወርሃዊ ክፍያ ጥቅም ላይ እንደሚውል ኢትዮ ቴሌኮም በላከው መግለጫ አስታውቋል፡፡
አገልግሎቱ ከመጋቢት 12 ቀን 2005 ጀምሮ መሰጠት መጀመሩን የገለፀው ድርጅቱ በቅድመና በድህረ ክፍያ መጠቀም ለሚፈልጉም አገልግሎቱ በምርጫ ቀርቧል፡፡ደንበኞች ከመጋቢት 12 እስከ ሚያዚያ 12 ቀን 2005 ዓ.ም ባለው የአንድ ወር የማስተዋወቂያ ጊዜ አገልግሎቱን መጠቀም ከጀመሩ ለማስጀመሪያ ከተቀመጠው የመቶ ብር ክፍያ ነፃ ሆነው መጠቀም እንደሚችሉም አስታውቋል፡፡ ባለ ከፍተኛ ፍጥነት እንደሆነ የተነገረለት አዲስ የ3ጂ ኢንተርኔት ጥቅል አገልግሎቱን በድህረ ክፍያ ለማግኘት ለሚፈልጉ ደንበኞች የአገልግሎቱ ክፍያ የሚፈፀመው በወር መጨረሻ ላይ ሲሆን ከተመደበው የጥቅል አገልግሎት በተጨማሪ አገልግሎቱን የሚጠቀሙ ደንበኞች በተጠቀሙት የፍጆታ መጠን በመደበኛው የአገልግሎት ክፍያ መሰረት በሜጋ ቢት 46 ሳንቲም የሚከፍሉ መሆኑን መግለጫው አብራርቷል፡፡
የ3ጂ ዳታ ወይም ኢንተርኔት አገልግሎት ክፍያ በ3ጂ ዶንግል ከሆነ 799 ብር እንዲሁም በዋይፋይ ራውተር ከሆነ 1529 ብር የሚጠይቅ መሆኑም ተገልጿል፡፡ በቅድመ ክፍያ ጥቅል አገልግሎቱን መጠቀም ለሚፈልጉ ደንበኞች የማስደወያ ካርድን በመጠቀም ሂሳቡን መሙላት የሚኖርባቸው ሲሆን በጥቅም ላይ ያልዋለ የቅድመ ክፍያም ሆነ የድህረ ክፍያ የጥቅል ኢንተርኔት ወይም ዳታ አገልግሎት ወደሚቀጥለው ወር የማይተላለፍ መሆኑን ኢትዮ ቴሌኮም በመግለጫው አስገንዝቧል፡፡ በኢትዮ ቴሌኮም የኮርፖሬት ኮሚዩኒኬሽን ኦፊሰር አቶ አብዱራሂም፤ አዲሱ 3ጂ አገልግሎት ከነባሩ የሚለየው ቀድሞ ሥራ ላይ የነበረው 3ጂ ሲም ካርድ የዳታና የድምፅ አገልግሎት የሚሰጥ ሲሆን አዲሱ 3ጂ ግን የሚሰጠው የዳታ አገልግሎት ብቻ ነው፡፡ አዲሱ የኢንተርኔት አገልግሎት አቅሙ ከፍተኛ ከመሆኑም በመሆኑ ከኢ.ቪ.ዲኦ ጋር የፍጥነት ልዩነት እንዳለው ተናግረዋል፡፡
የሞባይል ኢንተርኔትና ሲ.ዲኤም.ኤ ኔትወርክ በማይሠሩበት፣ የ3ጂ ሲምካርድ እና ኢ.ቪዲኦ በኔትወርክ መንቀራፈፍ ደንበኞች በኢትዮ ቴሌኮም ላይ በሚማረሩበት ወቅት አዲስ አገልግሎት የመጀመሩ ፋይዳ ምንድነው? የችግሩስ መንስኤ ምንድን ነው? በሚል የተጠየቁት አቶ አብዱራሂም፤ ለኔትወርክ መቋረጥና ዘገምተኝነት የኀይል መቆራረጥና የፋይበር ኦፕቲክ ኬብል መቆራረጥን በዋነኛ መንስኤነት አስቀምጠዋል፡፡ የኀይል መቆራረጥ ከመሥሪያ ቤቱ አቅም በላይ ቢሆንም በኮንስትራክሽን ሥራና በሕገወጦች የሚቆራረጠው የፋይበር ኬብል ሌላው ለኔትወርክ መቆራረጥ ዋነኛ ምከንያት መሆኑንም ተናግረዋል፡፡ “ከኬብልና ከኀይል መቆራረጥ የሚመጣ የኢንተርኔት ኔትወርክ መጓተት እንጂ በአገልግሎቱ ላይ ችግር የለም” ብለዋል፡፡
ለሕዳሴ ግድብ የሥነፅሁፍ ምሽት ይቀርባል
በአባይ ወንዝ ላይ እየተገነባ ያለውን የሕዳሴ ግድብ አስመልክቶ የኢትዮጵያ ደራስያን ማህበር ረቡዕ በ11 ሰዓት በብሄራዊ ትያትር የሥነፅሁፍ ምሽት ሊያቀርብ ነው፡፡ የማህበሩ ፕሬዚደንት ደራሲና ሃያሲ ጌታቸው በለጠ እንደገለፁት፤ አንጋፋ ደራስያን በአባይ ዙሪያ የገጠሟቸው ግጥሞች በምሽቱ ይዳሰሳሉ፡፡ ከዚህም በተማሪ ጥንታዊ የቆሎ ተማሪዎችና አባይ ያላቸውን መስተጋብር የሚቃኝ ዝግጅትም ተካትቷል፡፡ በተመሳሳይ ዜና የኢትዮጵያ ሰዓሊያን ማህበር በሕዳሴ ግድብ ዙሪያ የሥዕል አውደርእይ በቅርቡ ያዘጋጃል ተብሏል፡፡
“ዲያሪ” የቤተሰብ ፊልም ሰኞ ይመረቃል
ሪች ፊልም ፕሮዳክሽን የሰራው “ዲያሪ” የተሰኘ የቤተሰብ ፊልም ሰኞ እንደሚመረቅ አዘጋጆቹ አስታወቁ፡፡ በአለም ተካ እና በአዲስ ጋዲሳ ተደርሶ አቤል ረጋሳ ያዘጋጀውን የ90 ደቂቃ ፊልም ሰርቶ ለማጠናቀቅ አንድ አመት ተኩል ፈጅቷል፡፡ በፊልሙ እሱባለው ተስፋዬ፣ አለባቸው መኮንን፣ እሌኒ ተስፋዬ፣ አማኑዔል ታምራት፣ ብርሃኔ ገብሩ እና ሌሎችም ተውነዋል፡፡
በኢትዮጵያ ታሪክ ላይ ውይይት ይደረጋል
ከታዋቂ የታሪክ ምሁራን መካከል አንዱ የሆኑት ፕ/ር ባህሩ ዘውዴ፣ “የኢትዮጵያ ታሪክ ከ1847 እስከ 1983” በሚል ርዕስ ባቀረቡት መፅሃፍ ላይ ሚዩዚክ ሜይዴይ ነገ ውይይት ያካሂዳል፡፡ ነገ ከቀኑ 8 ሰዓት፣ አምስት ኪሎ በሚገኘው የኢትዮጵያ ብሔራዊ ቤተመዘክር አዳራሽ የሚደረገውን የሦስት ሰዓት ውይይት፣ የመነሻ ሀሳብ በማቅረብ የሚመሩት የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ድህረ ምረቃ ትምህርት ቤት ተማሪ የሆኑት አቶ ታምራት ኃይሌ ናቸው፡፡
ኮፍያው
ነገሩ የተጀመረው በኮፍያ ነው - ለምሳ ቤት መጥቶ ሲወጣ፣ በሩ አካባቢ ባገኘው ኮፍያ - ጥልፍልፍ የቴኒስ መጫወቻ (የራኬት) ምስል በላዩ ላይ ያለበት ኮፍያ፡፡ ኮፍያውን አንስቶ መኪናው ውስጥ ከተተውና ወጣ፡፡ ወደ ቢሮው ከገባ በኋላ የኮፍያውን ነገር ሊረሳው አልቻለም፡፡ “የማን ኮፍያ ነው?” የሚል ጥያቄ በአእምሮው ውስጥ አንቃጨለ፡፡ “አንድ ወንድ ጥሎት የሄደው ነው” … የሚል ምላሽ ከአእምሮው ስርቻ መልሶ አስተጋባ፡፡ ሀሳቡን ለማባረር ራሱን በሥራ ለመጥመድ ሞከረና አቃተው፡፡ ሥራ መሥራት ሲያቅተው ወደ ሚስቱ ደወለ፡፡ ሚስቱ፣ ቤት ነው የምትውለው፡፡ ከተጋቡ ገና አራት ወራቸው ነው፡፡ ስሟ ሶፊ ቢሆንም “ምጥን!” ይላታል፤ ሲያቆላምጣት - በዚህ አጠራሩ እሷ ባትስማማም፡፡ ምጥን ያለች ናት፤ አይኗ የተመጠነ፣ እጆቿ የተመጠኑ ውበቷ የተመጠነ፡፡ ትርፍ የሚባል ነገር የላትም፡፡ ጥርሷ ያምራል ግን ትንሽ አፍንጫዋ … የሚሏት አይነት አይደለችም፡፡ ሁሉ ነገሯ ያምራል፡፡
ስልኩን አነሳች፡፡ ትንሽ አወሩ፡፡ “ዛሬ፣ ቤት ማን መጥቶ ነበር?” አላት ባለቤቷ አበራ - እንደዘበት፡፡ ለአፍታ ዝም አለች፡፡ “ዛሬ … ዛሬ … ማንም አልመጣም … እኔ ምልህ …” ብላ ወደ ሌላ ወሬ አመራች፡፡ “ኮፍያው የማን ነው?” ሊላት ፈለገ፤ ግን ቃላቱ ከአንደበቱ ሊወጡለት አልቻሉም፡፡ እየዋሸችኝ ነው? ለምን ትዋሸኛለች? ሰውነቱን አንዳች ነገር ሲወረው ተሰማው፡፡ ትንሽ አውርተው ስልኩ ተዘጋ፡፡ ቢሮው ውስጥ እንዳለ ፈዞ ቆመ፡፡ እሱና እሷ ብቻ በሚኖሩበት ቤት ውስጥ አንድ ኮፍያ እንዴት ሊገኝ ይችላል? ኮፍያ መቼም እግር የለው፣ የሰው ግቢ ውስጥ ዘሎ የሚገባው! የአንድ ሰው … የአንድ ወንድ ጭንቅላት ላይ ሆኖ መግባት አለበት ወደ ግቢው፡፡ ያንን ኮፍያ ያደረገው ጭንቅላት የማነው? የብዙ ሰዎች ምክር በአእምሮው መጣ፡፡
ለምን አታገባም? በልጅነትህ እናትህ አንተን እና አባትህ ጥላችሁ ስለሔደች ነው? እናትህ ምን አይነት ጨካኝ ብትሆን ነው በገዛ ጓደኛው አባትህን ከድታው የሄደችው? አባትህ ግን ምን አይነት ሞኝ ቢሆን ነው? እድሜ ዘመኑን ሲሰማው የነበረ ንግግር፣ ምክር እና ጥያቄ፡፡ በመጨረሻ ሶፊን ሲያገኝ የሴት ጥላቻው እንደጉም በኖ፣ ትዳር መያዙን የሰሙ ሁሉ ማመን አልቻሉም ነበር፡፡ “ምን አስነክታው ነው?!” ብለው ነበር ያዳነቁት፡፡ ከሶፊ ጋር በትዳር ሲኖሩ ለጥርጣሬ የሚያበቃ አንዳችም ድርጊት አይቶባት አያውቅም፡፡ ሁሌም ግን እንደሰለላት ነው፡፡ … ሁሌም አይኖቹ ለጥርጣሬ የሚሆን ነገር ለማግኘት በንቃት ይቃብዛሉ፡፡ ሶፊ ላይ ግን ምንም ነገር አግኝቶ አያውቅም - ኮፍያውን ግቢው ውስጥ ወድቆ እስኪያገኝ ድረስ፡፡ ኮፍያውን ካገኘ በኋላ ነው ስጋት እንደደራሽ ያዋከበው - የፈራው ደርሶ በነፍሰ ስጋው እየተጫወተች እንዳይሆን ሰጋ፡፡ ምን ነበር አባቱ የሚለው? “አጥንት ቢሰበር ወጌሻ ይጠግነዋል፡፡ የተሰበረን ልብ ግን ከሞት በቀር የሚያድነው የለም! በተለይ በሴት የተሰበረ ልብ …” ነበር የሚለው፡፡
ልቡ በሴት እንዳይሰበር ስንት አመት ነበር የተጠነቀቀው? እናቱ ከውሽማዋ ጋር ስትሔድ የአባቱ ብቻ ሳይሆን የእሱም ልብ ነበር የታመመው፡፡ ስቃዩን ያውቀዋል! እና ሶፊ … ከቢሮው ተስፈንጥሮ ወጣና ሲበር ወደ መኪናው ሔዶ ኮፍያውን አወጣው፡፡ የማን ኮፍያ ነው!? ወደ አፍንጫው አስጠጋው፡፡ የወዝ ሽታ አፍንጫውን ሰነፈጠው፡፡ አሽቀንጥሮ ከጋቢናው ወንበር ላይ ጣለው፡፡ “ጎረምሳ ይሆናል፣ ወይ ደግሞ መላጣ! መላጣ ነው በዚህ የሙቀት ወር ኮፍያ የሚያደርገው - መላጣውን ለመሸፈን፡፡ ለዚህ ነው የኮፍያው አስቀያሚ የወዝ ሽታ ያልጠፋው፡፡ ከኔ ግን በምን አባቱ በልጦባት ነው?”… የኮፍያውን ባለቤት አሰበው፡፡ መላጣ … ምናልባትም ቴኒስ ተጫዋች፡፡ “ወይኔ!” ብሎ የመኪናውን ኮፈን በቡጢ ነረተው፡፡
“ቀደም ብዬ ለምሳ ቤት በመሔዴ ደርሼባቸው ያ መላጣ ተደናግጦ ይሆናል ኮፍያውን ጥሎ የፈረጠጠው፡፡ ይኼ መላጣ!” አለ በንዴት፡፡ “ግን ለምን መላጣ መረጠች? ስንት ባለጎፈሬ ሞልቶላት! ምናልባትም እኮ መላጣነቱን ይሆናል የወደደችው!” በሆዱ ወፈ ሰማይ ጥያቄ ፈለፈለ፡፡ ለሶስት ቀን እያደባ፣ ሰአት እየቀያየረ ባለኮፍያውን በአሳቻ ሰአት ሊያጠምደው ሞከረ፤ አልቻለም! ሌሊት እየተነሳ ከቤቱ ጓሮ ዞሮ አካባቢውን መረመረ፡፡ መላጣው ሰውዬ አጥር እየዘለለ ሊሆን ይችላል የሚገባው፡፡ የአጥር ጥግ ሁሉ አሰሰ - አንድም ዱካ የለም፡፡ “መላጣ ሰው እንዴት እንደምጠላ!” … ሰው መሰላችሁ!?” ይል ጀመር ለጓደኞቹ፡፡ ጓደኞቹ የጋራ አለቃቸውን በሾርኒ እያማው ስለሚመስላቸው ይስቃሉ፡፡ አለቃቸው መላጣ ነው፡፡ “ከአስር መላጣ አንድ ሾጣጣ!” አለ አንድ ቀን አፉ እንዳመጣለት፡፡ መላጣና ሾጣጣ ምን እንደሚያገናኛቸው ጓደኞቹ አልጠየቁትም - ዝም ብለው ሳቁ የጋራ አለቃቸውን እያሰቡ፡፡
በነጋታው አለቃው ጉዳዩን ሰምቶ የፅሁፍ ማስጠንቀቂያ ሰጠው፡፡ መላጦችን የሚጠላበት አንድ ተጨማሪ ምክንያት አገኘ፡፡ ከሶስት ቀን በኋላ ሚስቱ በእንቅልፍ ልቧ ስትዘባርቅ ሊሰማት ወስኖ ለተከታታይ ሁለት ቀናት አጠገቧ ተገትሮ አደረ፡፡ በሁለተኛው ቀን አጠገቧ እንደቆመ ነቃች፡፡ “ምነው!” አለችው በእጁ የያዘውን አውራ ጣቷን እያየች፡፡ ደንግጦ ለቀቃት፡፡ “አውራ ጣቱን የተያዘ ሰው፣ ሲያዝ ቀን የሰራው ይዘከዝካል” ብለው ሰዎች እንደመከሩት አልነገራትም፡፡ ኮፍያውን ባገኘ በአምስተኛው ቀን፡ ከአምስት ቀን በኋላ ለምሳ መጥቶ ማዕድ ቀርቦ እየበሉ ሳለ ጥያቄ አነሳላት፡፡ “ስለ መላጣ ሰው ምን አስተያየት አለሽ?” አላት እንደዘበት፡፡ ጥያቄው ግራ ያጋባት ይመስል አይኗን እያስለመለመች አየችው፡፡ “ስለመላጣ ነው ስለሰላጣ?” … ጠየቀችው ለምሳ የቀረበውን ሰላጣ እያየች፡፡ “ስለ መ.ላ.ጣ?... ማለቴ እኔ አሁን መላጣ ሰዎችን እጠላለሁ…” አላት ሳቀች፡፡ “እኔ ደሞ መላጣ ሰው እወዳለሁ! አባቴ እኮ መላጣ ነበር፡፡ አንተም ቶሎ ብትመለጥ ደስ ይለኛል፡፡ የመላጣው ሰውዬ ባለቤት ብባል ደስ ይለኛል … ኸኸኸኸኸኸኸኸኸኸኸ” አስረዝማ ሳቀች ሶፊ፡፡ “እና አባትሽን እንዲያስታውስልሽ ነው መላጣ የጠበስሽው?” በሆዱ አጎረምርሞ ዝም አለ፡፡ ያ መላጣ እዚሁ ሰፈር ውስጥ ይሆናል እኮ የሚኖረው! ጎረቤቶቹን አሰባቸው፡፡ መላጣ ከመካከላቸው አለ እንዴ? ከቤታቸው ፊት ለፊት ያሉትን ሰውዬ አሰባቸው፡፡ እሳተ ጎመራ እንደቦደሰው ተራራ፣ መሀል አናታቸው ላይ ብቻ ነው ጸጉር የሌለው፡፡
እሳቸው ደሞ ኮፍያ አያደርጉም! ሌሎቹ ጎረቤቶቹ ደሞ አርቴፊሻል ፀጉር ካልተጠቀሙ በስተቀር ከመከም ጎፈሬ ናቸው፡፡ ቴኒስ የሚጫወት ከመካከላቸው አሰበ፤ ማንም ሊመጣለት አልቻለም፡፡ ጎረቤቶቹ ከሜዳ ቴኒስ ይልቅ ለፈረስ ጉግስ የቀረቡ ናቸው፡፡ ኮፍያውን ባገኘ በስድስተኛው ቀን፡ ፀጉር ቤት ሔዶ “አንድ ዘመድ ሞቶብኛል!” ብሎ ፀጉሩን ተላጨ፡፡ መላጣ ሆኖ የዛን ቀን ወደቤት ቢገባም ሚስቱ ሶፊ ግን የተለየ ስሜት አልሰጣትም፡፡ “እሷ የምትወደው የተፈጥሮውን ራሰ በራ ይሆናል!” ብሎ ተናዶ ራቱን ሳይበላ ተኛ፡፡ ኮፍያውን ባገኘ በሰባተኛው ቀን፡ ጓደኛውን ማትያስን ደውሎ ጠራው፡፡ ከሶፊ ጋር ሲጋቡ አንደኛ ሚዜው ነበር፡፡ ራሰ በራ ባይሆንም በቅርቡ ራሰ በረሀ የመሆን እድል አለው ሲል አሰበ፡፡ ራሰ በራ በሆነ ሰው ብቻ ሳይሆን በእጩ ራሰ-በራዎች መቅናት ጀምሯል፡፡ “ማቲያስ እንቢ የማትለኝ አንድ ነገር እንድታደርግልኝ እፈልጋለሁ!” ብሎ እግሩ ስር ወደቀ፡፡
ማቲያስን በግድ እሺ ካሰኘ በኋላ ከእግሩ ስር ተነሳ፡፡ “ሚስቴን ላምናት አልቻልኩም፡፡ በኔ ላይ የደረበችብኝ ይመስለኛል፡፡ ለዚህ ደግሞ ፍንጭ አግኝቻለሁ፡፡ ሰውዬው መላጣ ይመስለኛል…” ብሎ ስለኮፍያው ነገረው፡፡ “እና አንተ ሌላ ፍላጐት እንዳለው ሰው ሆነህ ቅረባት፡፡ ማለቴ… በቃ ልታወጣት እንደምትፈልግ…” አለው ማትያስን በመለማመጥ፡፡ ማትያስ በንዴት ጥሎት ሄደ! ኮፍያውን ባገኘ በስምንተኛው ቀን፡ ማትያስን አፈላልጐ አገኘው፡፡ እንባ አውጥቶ ለመነው፡፡ “የአባቴን ቁስል እያወክ!” በግድ…በግድ አሳመነው፡፡ እቅድ ነደፉ፡፡ እሱ ለመስክ ሥራ እወጣለሁ ብሎ ሊሄድ፤ ማትያስ ደሞ የእሱን መውጣት ተከትሎ እሷን ሊፈታተን፡፡
ኮፍያውን ባገኘ በሃያኛው ቀን፡ ማትያስ “ዝም ብለህ ነው! ሚስትህ ንፁህ ናት! ይኸው ሁለት ሳምንት ለሚጠጋ ጊዜ እቤታችሁ እያመሸሁ ተፈታተንኳት፡፡ እሷ ግን እንዴት ክብሯን የምትጠብቅ መሰለችህ?” አበራ፤ “አይምሰልህ ሴቶችን አንተ ስለማታውቃቸው ነው፡፡ ውጪ ራት ጋብዛት፡፡ ለኔ እንዳትነግረኝ አደራ ብለህ ንገራት!” ኮፍያውን ባገኘ በሃያ ስድስተኛው ቀን፡ ሶፊ ስልክ ደውላ “አቤ…ቆየህ እኮ በጣም… ዛሬ ጓደኛህ ማትያስ ራት እንብላ አለኝ፡፡ እኔ ግን ደስ አላለኝም፡፡ አበራ ልቡ እየመታ “ሶፊ ደሞ ምን ማለትሽ ነው? ማትያስ ማለት እኔ ማለት ነው እያልኩሽ፡፡ እራት በልታችሁ መመለስ ነው፡፡
ምን ችግር አለው?…” ነዘነዛት፡፡ ተስማማች፡፡ ኮፍያውን ባገኘ በሃያ ሰባተኛው ቀን፡ ማትያስ፣ “አበራ ሚስትህ በጣም ታማኝ ናት! አንተ በሰጠኸኝ ገንዘብ እራት ጋብዣት እስከ ስምንት ሰአት ድረስ አብረን አመሸን፡፡ ግን… እኔንጃ በህይወቷ ሙሉ እንዳንተ የምትወደው ሰው እንደሌለ አረጋግጫሁ!” አበራ ንድድ አለው፡፡ በቃ የሴቶችን ልብ ማግኘት ከባድ ነው ማለት ነው? አባቱም እናቱን ታማኝ ናት ብሎ በደመደመበት ሰአት ነበር ጥላው የጠፋችው፡፡ አእምሮው የእናቱን ድርጊት እንደፊልም ማጠንጠን ጀመረ፡፡ ሶፊማ በፍፁም ልታታልለኝ አትችልም! “እና ካሁን በኋላ ተልእኮዬን ጨርሻለሁ?” አለ ማትያስ፡፡ “አንድ የመጨረሻ እድል ማቲ…” ለመነው ኮፍያውን ባገኘ በሃያ ስምንተኛው ቀን፡ ማትያስ ሶፊ ቤት ሲጫወት አመሸ - የሰአቱ መንጐድ እንዳልተገነዘበ መስሎ፡፡ እኩለ ሌሊት ተጠጋ፡፡
በቤቱ ወስጥ እሱና ሶፊ ብቻ ናቸው ያሉት፡፡ በጣም መምሸቱን ሲያረጋግጥ “በጣም ስለመሸ እዚሁ ባድር…” የሚል ሰበብ አቀረበ፡፡ ኮፍያውን ባገኘ ሃያ ዘጠነኛው ቀን፡ አበራ ራሱ ለማትያስ ደወለ፡፡ “እሺ?” አለ አበራ “ምን እሺ አለ?” ማትያስ ቀዝቀዝ አለ፡፡ የሆነ ነገር ተፈጥሯል ማለት ነው፡፡ አበራ ልቡ መታ፡፡ በአንድ በኩል ሚስቱ ስታታልለው ስለያዛት ደስታ፣ በሌላ በኩል ክህደቷ እንደወላፈን ገረፈው፡፡ “እኔ እኮ ነግሬሃለሁ! ሴቶች ከሀዲ ናቸው! ያ መላጣን ማውጣቷ ሳያንስ አንተንም! የማላውቃቸውን ስንት ወንዶች… ስንት ወንዶች…” የአበራ ድምፅ በለቅሶ ሻከረ፡፡ “ባክህ ዝም በል! ምንም የሆነ ነገር የለም! ትላንትና ማታ ሚስትህ ባለጌ ብሆንባትም አክብራ ሶፋ ላይ አስተኝታ፣ መኝታ ቤቷን ቆልፋ ነው የተኛችው!” ማትያስ ስልኩን ጆሮው ላይ ዘጋው፡፡
አበራ እልህ በልቡ ተንተከተከ፡፡ ከማትያስ ጋር እንደተመሳጠሩ ወይ ጠርጥራ በነፍሰ ስጋው እየተጫወተች ነው እንጂ… አእምሮው ውስጥ ያሉ ድምፆች አስተጋቡ - “የሴቶችን ልብ ማመን አትችልም! ልባቸውን ወንድ ያኘዋል ማለት ዘበት!” ሲፈራ ሲቸር ማቲያስ ጋር ደወለ፡፡ ያሳለፈውን ህይወት እየተረከ ማትያስ እንዳያዝንለት አደረገ፡፡ ማትያስ በጣም ተጨነቀ፡፡ “እሺ አሁን ምን አድርግ ነው የምትለኝ?” “ሚስቴን ማመን እፈልጋለሁ! ያን ለማድረግ የመጨረሻ! የመጨረሻ! አንድ ነገር ብቻ ተባበረኝ! ከዛ በኋላ አላስቸግርህም ማትያስ አማራጭ አልነበረውም “የተቆለፈ ልብ በአልኮል ይከፈታል! ያኔ የተደበቀ ማንነት ይወጣል!” አለ አበራ ኮፍያውን ባገኘ በሰላሳኛው ቀን፡ ማትያስ ሁለት ሰአት ላይ ወደ ሶፊ መጣ፡፡ ራት በልተው ሲጨርሱ ይዞ የመጣውን ሻምፓኝ ከፈተ፡፡ ሶፊ አልጠጣም አሻፈረኝ አለች፡፡ ማትያስ ለአበራ ደውሎ ነገረው፡፡ አበራ ለሶፊ መልሶ ደወለ “ሶፊዬ ማትያስ ማለት እኔ ማለት ነው፡፡ እሱ እኮ ብቸኝነት እንዳይሰማሽ ነው፡፡ ለኔ ስትይ እሺ በይው…” ለመናት፡፡
ሶፊ አንደኛውን የሻምፓኝ ብርጭቆ ተቀብላ ተጐነጨች… ደገመች… ኮፍያውን ባገኘ ሰላሳ አንደኛው ቀን ጠዋት፡ አበራ ጠዋት ወደ ቤቱ መጣ፡፡ በሩን ከፍቶ ሊገባ ሲል የግቢውን ቆሻሻ የሚደፋው ልጅ ከበሩ መግቢያ ላይ አገኘው፡፡ እድሜው ከዘጠኝ አመት አይበልጥም፡፡ “ጋሼ፤ ቆሻሻ አለ?” “የለም!” ብሎት አልፎት ሊገባ ሲል፣ ልጁ እየተቅለሰለሰ ጠጋ አለው፡፡” “ጋሼ ይቅርታ! ባለፈው ቆሻሻ ልወስድ ስገባ ያቺን ኬፕ… ማለቴ ኮፍያ ግቢ ውስጥ ረስቻት ወጣሁ፡፡ ባለፈው መኪና ውስጥ አይቻት ልጠይቅዎት ስል ሄዱ፡፡ በኋላ ፊልድ ሄደዋል አሉኝ…” አበራ አናቱን በዱላ የተመታ ያህል ደነገጠ፡፡
“ያንተ ነው?” አለ ልጁ ላይ እያፈጠጠ፡፡ ልጁ በድንጋጤ እንደተዋጠ ጭንቅላቱን ላይ ታች ወዘወዘ፡፡ “እና መላጣ ምናምን ስል የበረው በራሴ ፈጥሬ ነው?” አለ አበራ ሳይታወቀው እየጮኸ “ምናሉኝ ጋሼ?” ልጁ ግራ ተጋብቶ ጠየቀው፡፡ ልጁን ችላ ብሎ ወደ ግቢው ሲገባ ማትያስ አይኑ እንደቀላ ወደ በሩ ሲመጣ አየው፡፡ ቆሞ ጠበቀው፡፡ “ያው ደስ ይበልህ! ያሰብከው ሁሉ ሆነልህ! በመጠጥ አደንዝዘህ የምትፈልገውን ፈፅመናል!...” ማትያስ በንዴት ባሩድ የተቃጠሉ ቃላቶቹን እንደጥይት ተኮሳቸው፡፡ “ከሌላ ወንድ ጋር እስክታያት መቼም ቢሆን አርፈህ እንደማትቀመጥ እርግጠኛ ነበርኩ! ሚስት ያገባነው ለበቀል ነበር!” ብሎት ሄደ፡፡ ሚስቱን እጅ ከፍንጅ በመያዙ እርካታን ጠብቆ ነበር፡፡ እርካታ የለም! ፈፅሞ እርካታ ውስጡ የለም! ንፁህነቷ እየጐላ የእሱ መሰሪነት እየገዘፈ መጣበት፡፡
ቤት ሲገባ የሶፊ ሻንጣ ለጉዞ ተዘጋጅቶ ተቀምጧል፡፡ አንገቷን ደፍታ ከሶፋው ላይ ተቀምጣለች፡፡ ቀጭን እንባ በፊቷ ላይ ይወርዳል፡፡ በቆመበት ቁልቁል አያት! መግቢያ ቀዳዳ አጥታ ስትሽቆጠቆጥ በእርካታ ተሞልቶ እንደሚያስተውላት ነበር ያሰበው፡፡ መሳሳቱ ወለል ብሎ ታየው! እንደ አልማዝ የጠነከረ ታማኝነቷን እሳት ሆኖ ማቅለጥ ቢያቅተው፤ በውሃ ሸርሽሮ በድን አካሏ ቃል ኪዳን እንዲሰብር ማድረጉ መልሶ አንገበገበው…
ረዥሙ ባለ5 ኮከብ ሆቴል - በባህርዳር
ባለ 18 ፎቅ ሆቴል በክልል ከተሞች ቀርቶ በአዲስ አበባም አልተለመደም፡፡ ጣና ሐይቅን ከጀርባው አድርጐ የተሠራው ባለ 5 ኮከቡ ሆቴል ለባህርዳር ከተማ ተጨማሪ ውበት ሆኗታል፡፡ የሆቴሉ ባለቤት ትልቅሰው ገዳሙ ወደ ኮንስትራክሽን ቢዝነስ የገቡት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ቢሆንም የሆቴሉን ግንባታ በአጭር ጊዜ ውስጥ ለማጠናቀቅ ችለዋል - ፈተናዎችን እየተጋፈጡ፡፡ በጐጃም ውስጥ በገጠር አካባቢ የተወለዱት ወ/ሮ ትልቅሰው፤ ከአምስት አመት በላይ በባሌ እና በአዲስ አበባ በአስተማሪነት ከሰሩ በኋላ ነው ወደ ቢዝነስ የገቡት፡፡ ከትንሽ ንግድ ተነስተው፣ አንዱን ቢዝነስ ለሌላ ትልቅ ቢዝነስ መሰላል እያደረጉ ዛሬ ከ300 ሚሊዮን ብር በላይ የፈጀ ሆቴል ሰርተዋል፡፡ ከወ/ሮ ትልቅሰው ጋር ጋዜጠኛ አበባየሁ ገበያው ያደረገችውን ቃለ-ምልልስ እነሆ! የትልቁ ሆቴል ግንባታ እየተጠናቀቀ ነው… ባህርዳር ከተማ ባለ አምስት ኮኮብ ሆቴል “G+18” ፎቅ እየሰራሁ ነው።
በከተማውና በክልሉ ሆቴል ኢንቨስትመንት ትልቁና የመጀመሪያው ይሆናል ብዬ እገምታለሁ። 150 ክፍሎች፣ አምስት ሬስቶራንት፣ መዋኛ፣ ሳውና፣ ስቲም፣ ጃኩዚ... የባለ አምስት ኮኮብ ሆቴል ደረጃዎችን የሚያሟላ ነው። የፊታችን ሐምሌ ወር ላይ በ“ሶፍት ኦፕኒንግ” ስራ ለማስጀመርና በ2006 ዓ.ም. ለማስመረቅ እቅድ አለኝ። 24 ሰዓት እየተሰራ ነው። ዘጠና ፐርሰንት ተጠናቋል። ሻምፑና ኮንድሽነር፣ ሹካና ማንኪያ ካልሆነ በስተቀር... ሁሉም ነገሮች ገብተዋል።
ማኔጅመንቱ ፍሬንቻይዝድ ነው፤ ነጮች ናቸው የሚያስተዳድሩት። እግዚአብሄር ከፈቀደ ብዙ ነው አላማዬ። ሄሊኮፕተር ገዝቼ እንግዶቼን ለማስጎበኝበት ህልም አለኝ። ለምሳሌ ከአዲስ አበባ እንግዶችን ተቀብለናቸው ደብረ ማርቆስ እናሳርፋቸዋለን። ከዛ ባህርዳር እኛ ሆቴል፤ ከዚያም ላሊበላ ጎንደር እያልን ለማስጎብኘት በቅብብሎሽ መስራት ነው ቅድመ ዝግጅታችን። የሄሊኮፕተር ጊዥውን አጥንተን ጨርሰናል። ሆቴሉ ስራ ሲጀምር አስር ማርቼዲስ፤ አራት ላንድ ክሩዘር፤ ሶስት ጀልባዎች ይኖሩታል። ሶስቱ ጀልባዎች ከጀርመን ታዘው እየመጡ ነው። አንደኛው ጀልባ 45 ሰዎችን ማስተናገድ የሚችልና የባህር ላይ እራት የሚዘጋጅበት ነው። ሶስት መኝታ ቤቶችና አንድ ሻወር ያለው ጀልባ ነው። ሁለቱ 25 ሰው የሚጭኑ ትናንሽ ጀት ስክኒች ናቸው። ሆቴሉ የሚከፈተው ይሄ ሁሉ ተሟልቶ ነው። የየት ሀገር ባለሞያዎች ናቸው ሆቴሉን የሚስተዳድሩት? ማኔጅመንቱን እኔ መያዝ አልፈልግም። ከአለም አቀፍ የሆቴል ማኔጅመንት ጋር እየተነጋገርን ነው። ገና አልተፈራረምንም። ግን ፍራንቻይዝ ነው የሚሆነው።
ከ400 በላይ ሰራተኞች ይኖሩታል። የሆቴሉ ስም ምን ተባለ-- በፍራንቻይዝ ስለሚሰራ፣ የሆቴሉን አስተዳደር በሚመራው ኩባንያ የሚወሰን ይሆናል። ምናልባት ከእነሱ ጋር ካልተስማማሁ “ግራንድ ባህርዳር” እለዋለሁ። በባህርዳር ላይ እየተሰራ ያለው ባለ አምስት ኮኮብ ሆቴል መጀመሪያ ላይ ባለ 18 ፎቅ እንዲሆን አልታሰበም ነበር ሲባል ሰምቻለሁ። ደግሞም፤ የህንፃ አርኪቴክቶችና ዲዛይነሮችን እየተከታተልሽ ትፈታተኚያቸዋለሽ ይባላል? እውነት ነው። የሆቴሉ ቁመት ወደ ላይ ረጅም እንዲሆን የፈለኩት እኔ ነኝ፡፡ ክልሉ የሰጠኝ ቦታ ቆንጆ ነው። ታወር ነበር፤ ዲዛይን አቀረብኩላቸውና “አስራ አራት አድርጊው” ሲሉኝ “አስራ አራት ከደረስኩ፤ አስራ ስምንት ለምን አይሆንም” ብዬ አስራ ስምንት አድርጌ ሰራሁት። ከዲዛይነሮች ጋር እኩል ነው የምራመደው። እኩል ነው ቻሌንጅ የማደርጋቸው። ኤክስፓዠሩ አለኛ! ዓለም ላይ ብዙ አገር እዞራለሁ።
ሆን ብዬ ባለ አምስት ኮኮብ ሆቴሎች ነው የማርፈው። ይህቺ ግድግዳ፣ ጣሪያ ምን ትመስላለች? ፍሪጅዋ ምን ላይ ተቀመጠች? እያልኩ የሚሉትን ነገሮች በደንብ እመለከታለሁ። ካሜራዬ ውስጥ ብታይ የሰው ፎቶ አታይም። የመፀዳጃ ቤት፣ የመታጠቢያ ገንዳ፣ የአልጋ ዓይነት፣ የሆቴሉ ክፍሎች፣ የግድግዳና የጣሪያ ቀለማቸው፣ የሬስቶራንት ዕቃ አቀማመጥ ፎቶ ነው የምታይው። አርክቴክቶች ከእኔ ፈቃድ ውጪ አይሰሩም። እያንዳንዱዋን ነገር እኔ ማየት አለብኝ፤ መተማመን አለብን። ለእኔ ሳያሳዩ ያደረጉት ነገር ካለ፣ ቀስ ብለን እናሳምናታለን ብለው ነው የሚሰሩት፡፡ የሚመቸኝንና የሚሆነውን ነው የማሰራቸው።
ከዱባይ ኤሚሬት ኮንኮርድ፣ ግራንድ አይነት ሬስቶራንት እኔ ጋ እንዲደገም አድርጌዋለሁ። ውስጡ ምን ይመስላል? የሚለው በሙሉ የእኔ ምርጫና ፍላጎት ነው፡፡ አልጋ፣ የአልጋው ቀለም፣ የቤቱ ግድግዳ ቀለም “ይሄ የራሴ ስራ መሆን አለበት” ብያቸው ሙሉ በሙሉ የእኔ የእጅ ስራ ውጤት ነው። ከሠራተኞቼ ጋር እኩል ቱታ ለብሼ፣ ኮፍያ አድርጌ አንዱን ሳነሳ አንዱን ስጥል ነው የምውለው። በጣም ደስተኛ ነኝ። ኤስያ፣ ቻይና ሌሎች በሆቴልና ቱሪዝም ትልልቅ ስም ያላቸው አገሮችን ጎብኝቻለሁ። አምስት ኮኮብ ሆቴል አርፌ አይቻቸዋለሁ። ብቻዬን ሳይሆን አርክቴክቸሮቼንም ይዤ፣ በዓለም ላይ ያልተጓዝኩበት አገር የለም። እንግሊዝ አገር ብቻ ነው የሚቀረኝ። ሌላ የት የት ከተማ ነው ሆቴሎች የሠራሽው? ምዕራብና ምስራቅ ጎጃም ፈረስ ቤት፣ ደብረ ማርቆስ፣ አሁን ደግሞ ትልቁና ባለ አምስት ኮኮብ ሆቴሉ የባህር ዳሩ ነው። በሆቴል ኢንዱስትሪ ውስጥ ደግሞ ሰፊ ስራ ጀምሪያለሁ።
በተለያዩ ክልሎች ስራዬን ማስፋፋት እፈልጋለሁ። በርግጥ ደክሞኛል.. ግን ባለኝ የተፈጥሮ ባህሪ ከስራ ርቄ መኖር አልችልም። ቱሪዝሙን ተከትዬ የምሰራ ይመስለኛል። በደብረማርቆስ ከተማ በጥሩ መስተንግዶ የሚታወቀው “ትልቅ ሆቴል” የሚባል ባለ ሶስት ኮኮብ ሆቴል አለኝ። 50 የመኝታ ክፍሎች፣ ሳውና፣ ስቲም፣ መጠነኛ የስብሰባ አዳራሽ አለው። አምስት ሺ ካሬ ሜትር ማስፋፊያ ቦታ ሰጥተውኛል። አሁን ደግሞ አስፋፍቼ የተለያዩ ነገሮችን ለመስራት ዲዛይኑ ተሰርቶ ግንባታ ላይ ነው። በማህበረሰባችንም በቤተሰብም ሴት ልጁ በተለያየ ስኬትና ኃላፊነት ለማጨት ያለው ውስንነት ደፍሮ ለመውጣት ፈተናዎችንና ችግሮችን ለመጋፈጥ ያለውን አስተሳሰብ በመስበር ምን ሰራሁ ትያለሽ--- “ሴት” የሚለው ቋንቋ እኔን አይገልፀኝም።
ወንድ ሊያደርግ የሚችለውን ነገር ሁሉ ማድረግ እችላለሁ። መማታት ቢኖርብኝ፤ እማታለሁ(ሳቅ)። ግፍና በደል እንኳን የደረሰብኝ የለም። በእምነት በኩል ያጎደልኩት ነገር የለም። ባንኩም ሰዉም “ትልቅሰው ትሰራለች፣ ተበድራ ትከፍላለች” ይላል እንጂ፣ በጥርጣሬም ሆነ በሌላ ስሜት የሚያየኝ የለም። ስራዎቼን አይተው አድንቀው ከጨረሱ በኋላ፣ “አይገርምም ሴት አኮ ናት” ብለው የሚናገሩ አሉ። ይኼ በጣም የሚያናድደኝ ቋንቋ ነው፡፡ “እና ሴት ብሆንስ ማድረግ አልችልም?” ነው የእኔ ጥያቄ። ወንድ ከእኔ የተሻለ አእምሮ አለው? እሱ ሊያስብ የሚችለውን ያህል እኔም አስባለሁ። እንዲያውም ከወንዱ የተሻለ ዲሲፕሊን የሚታየው በሴቶች ላይ ነው። ለ”ኮሚትመንት” ተገዢ በመሆንም ሴቶች ይበልጣሉ። በቃላችን ለመገኘት እንበረታለን።
ገንዘብ አናባክንም፣ ሴቶች ጥንቁቅ ነን። ዕዳና ብድር ብዙ አንደፍርም። ብዙ መስራትና መሄድ እችል ነበር። ወደ ጠንቃቃነት እናደላለን ብዬ አምናለሁ። ቤተሰብም ላልሽው የሰጡኝ ነገር ሲኖር ገንዘባቸውን እንዳላባክንባቸው ሊሆን ይችላል። እኔ ጥሬ ግሬ ያመጣሁት ገንዘብ ነው። ማንም በእኔ ህይወት ጣልቃ ሊገባ የሚፈልግ የለም። የምፈልገውን እሸጣለሁ፤ የምፈልገውን አጠፋለሁ። ይሄ መንገድ ልክ አይደለም የሚለኝ ሰው የለም። በርግጥ ቤተሰቦቼ የገጠር ሰው ናቸው። አስተማሪነትን ስለቅ በጣም ተሰምቷቸዋል። ኑሮዬን ያበላሸሁ መስሎ ስለታያቸው። ኑሮዬ በየጊዜው እየተቀየረ ሲያዩ ግን በጣም ያደንቁኝ ጀመር።
ካልሽስ፣ አንድ ጊዜ ወደ ባህርዳር በአውሮፕላን እየተጓዝኩ ሳለ ከአንዲት የባህርዳር ዩኒቨርሲቲ የሁለተኛ ዓመት ተማሪ ጋር እያወራን ነበር፡፡ እኔን አታውቀኝም። ስለ እኔ እያደነቀች ለኔ ታወራለች። “አንድ ሴት ጀግና፤ በጣም ጎበዝ…” እያለች ስታወራልኝ፣ ዝም ብዬ አዳምጣታለሁ። መጨረሻ ላይ፤ እኔ መሆኔን ስነግራት፣ ተነስታ ተጠመጠመችብኝ። በክልሌ እንደብርቅ ነው የሚያዩኝ። በጣም ያከብሩኛል። ህዝቡ የባህርዳሩን አዲሱን ሆቴሌን ወደ ላይ ቆሞ ሲቆጥር፣ ሲያደንቅ፣ መተዋወቅ ሲፈልግ ነው የማየው። የልጅነት ህልምሽ ምን ነበር? ነጋዴ፣ የቢዝነስ ሰው የመሆን ምኞት ነበረሽ? በእንጨት የተሰራ ትንሽ ሳጥን “ባንክ” እያልሽ ሳንቲም ማስቀመጥ… “የእንቁጣጣሽ” ሳንቲም ማጠራቀም… የገጠር ልጆች ነኝ።
ሳንቲም አላውቅም ነበር ንግድ ምን እንደሆነ አላውቅም። የአካባቢዬ ልጆችና ወንድሞቼ እንዳጋጣሚ ወደ ቢዝነስ ገብተው ውጤታማ የሆኑበት ጊዜ ነበር። እነሱን ተከትዬ ነው የገባሁት እንጂ ቢዝነስ ምን እንደሆነ እንኳን አላውቅም ነበር። የት ነው የተወለድሽው፣ ያደግሽው? ጎጃም ቆላ/ደጋ ዳሞት የሚባል አውራጃ ደጋዳሞት ውስጥ አሁን ምዕራብ ጎጃም ፈረስ ቤት ነው የተወለድኩት። ትምህርቴንም ያጠናቀቁት እዛው ፈረስ ቤት ነው። ከዛም መምህራን ማሰልጠኛ ባሌ ገባሁ። ሁለት ዓመት ሰርቻለሁ። አዲስ አበባ አምስት ዓመት ሰርቻለሁ። ከባሌ ወደ አዲስ አበባ ስቀየር ያኔ አዲስ አበባ ክልል አልነበረም። በጊዜው ዝውውር የለም። አዲስ አበባ እየሰራሁ ደሞወዛችንን ክልል ይከፍለን ነበር። ባሌ ክ/ሀገር ማለት ነው።
በኋላ ክልል ሲመደብ “ይሄንን ዓይነት ዝውውር አናስተናግድም” ብሎ አዲስ አበባ ላይ ማስታወቂያ ሲያወጣ፤ ወደ ባሌ ተመለሽ ተባልኩኝ.. ከ5ዓመት በኋላ ማለት ነው። አንድ ጓደኛዬ “አትሄጅም፤ እኛ ጋ ትሰሪያለሽ” አለኝ። ያኔ ነው አሰተማሪነቱን የተውኩት። መጀመሪያ ወደ ንግዱ ስትገቢ ገንዘብ ከየት አመጣሽ? ሰው ብር ሰጥቶኝ በብድር? እረ! ስጦታ ነው። ምን ያህል ገንዘብ--- 18 ሺህ ብር የመጀመሪያው የንግድ ስራሽ ምን ነበር? በጣም ትንሽ የሸቀጣሸቀጥ ሱቅ ነው የከፈትኩት። ትንሽ ዓመት ሰራሁና ወደ ግሮሰሪ አሳደኩት። ከትንሽ ተነስቶ የማደግ ምሳሌ ነኝ። እንደ ጓደኞቼ ማደግ፤ ሰው መርዳት፣ አገሬ ላይ መስራት እፈልግ ነበር። እግዚአብሄር ይመስገን የተመኘሁትን ሁሉ አድርጌያለሁ።
ነገ ደግሞ የተሻለ ሰው እንደምሆን አውቃለሁ። የሸቀጣሸቀጥ ሱቁና ግሮሰሪው አሁንም አሉ? አይ የሉም። ወደያው የውጭ ንግድ ጀመርኩ። ከዛ ደግሞ አድጌ ወደ ትራንስፓርት ንግድ ገባሁ። ትራንስፓርቱ ስራ አሁንም ድረስ አለ። የውጭ ንግድ ስትይ ---? የዛሬ 16 ዓመት ወደ ቻይና፣ ወደ ዱባይ አገር ሄጄ ጨርቃጨርቅና ኮርያ ብርድ ልብስ አመጣ ነበር። በጅምላ ልብስ አከፋፍል ነበር። ስራው ደስ ስላላለኝ ነው እንጂ አድካሚ ነበረ፡፡ ጉምሩክ ላይ ያለው ጣጣ “ኤስ ጂ ኤስ” የሚባል መስሪያ ቤት ነበር። እዚያ ሄዶ መዞሩና መግዛቱ ፈተናውና ድካሙ ከባድ ነው። ብዙ ስላልወደድኩት ወደ ትራንስፖርት ገባሁ። በተፈጥሮዬ አንድ ስራ ላይ ሙጭጭ ብዬ መቆየት አልወድም። የተወሰነ ነገር በተወሰነ ጊዜ ነው በፍቅር የምሰራው።
ከዚያ በኋላ መገልበጥ ወደ ሌላ ነገር መሄድ እፈልጋለሁ። ለሆነ ጊዜ ያህል ከሰራሁ በኋላ ቁጭ ብዬ ገንዘብ መቁጠር አይደለም። ለምሳሌ ሆቴል ሰርቼ ገንዘብ መሰብሰቡ ላይ አይደለም የማተኩረው። ደብረ ማርቆስ ያለውን ንግዴን ትንሽ ወንድሜ ነው የሚሰራበት። ፈረስ ቤት ያለውን ሆቴል፤ ትልቅ ወንድሜ ማኔጅ እንዲያደርገው ሰጥቸዋለሁ። የትራንስፓርት ስራውስ? አገር አቋራጭ ሦስት የህዝብ አውቶብሶች ገዛሁ። ከዛ ደግሞ ሶስት ቦቴዎችን። ስሰራ ቆይቼ፤ እንደገና ሶስት ቦቴዎች ጨመርኩ። ወደ ደረቅ ጭነት ትራንስፖርትም ገባሁበት፣ 27 የደረቅ ጭነት መኪኖች ነበሩኝ። ከዚያ ደግሞ፤ አርባ ገልባጭ መኪኖችን በአንድ ጊዜ አስገባሁ። ከባድ ስራ ነው፡፡ ሾፌር፣ ረዳት፣ ጥገና... ከባድ ነው። ከጊዜ በኋላ ወደ ግንባታው አዘነበልኩ።
አሁን የተወሰኑት መኪኖች ተሸጥዋል። የተወሰኑት አሉ፤ የትራንስፓርት ድርጅቱ እየሰራ ነው። የትራንስፓርት ድርጅትሽ ስም ምን ይባላል? “ቻኩ ትራንስፓርት” ይባላል። የደረቅ ጭነትና የፈሳሽ ጭነት መኪኖች፣ ገልባጮችና ሌሎች የኮንስትራክሽን መሳሪያዎችን እያሰማራ ሲሰራ ነው የቆየው። ገልባጮቹን ቀስ በቀስ ሸጥኳቸው። አሁን ደረቅ ጭነቱ ይሰራል። ለንግድ ስኬታማነትሽ አይነተኛ ሰው ለአንቺ ማን ነው? ወንድሞቼንና የአካባቢ ልጆቼን አይቼ ነው ወደ ንግድ የገባሁት ብየሽ የለ? በጣም የምወደው ወንድሜና ጓደኛዬ፣ እንደ ራሴ የማየው፣ ‹‹ጥላሁን ደስታ›› ይባላል። ዛሬ ለእኔ ብር ማግኘት ቀላል ነው። 4 እና 5 ሚሊዮን ብር መበደር እችላለሁ። ከሆነ ሰው ሄጄ መቀበል እችላለሁ። ያን ጊዜ ማንም በማያውቀኝ ሰዓት፤ ማንም በማይሰጠኝ ሰዓት ”አበድረኝ” ብዬ አይደለም የምጠይቀው። “ብር እፈልጋለሁ” ብዬ ነው የምጠይቀው። በተለይ የማልረሳው አንድ ጊዜ 425 ሺ ብር ነበር እዚህ አዲስ አበባ ውስጥ የመኖሪያ ቤቴን የገዛሁት። እኔ የነበረኝ 300 ሺ ብር ብቻ ነበር። ቀብድ ከፈልኩና በቀጥታ ደውዬ፣ “125 ሺህ ብር እፈልጋለሁ” አልኩት።
“ቢያንስ ተዘጋጅ እንኳን አትይኝም ወይ?” ሲለኝ፤ “በቃ፤ እፈልጋለሁ፣ እፈልጋለሁ” አልኩት። እንዳለውና እንደሚሰጠኝ አውቃለሁ። እቁብ ብንገባ ቅድሚያ የሚሰጠኝ ለእኔ ነው። ጓደኞቹን ይሰበስብና ተጣጥለው ለእኔ ነው የሚሰጠኝ። ጠንካራ እንድሆን ነው የሚለፋው። ችግር እንኳን ቢኖርብሽ፣ “ሰው አለኝ፤ እገሌ አለኝ” የምትይው አለኝታ ሲኖር፤ ጠንካራና ደፋር ትሆኛለሽ። ለዚህ ሁሉ ስኬት ያበቃኝ፣ ጥላሁን ደስታ ይባላል። እሱ ነው ለእኔ አይነተኛው ሰው። እኔም የወሰድኩትን ያህል ገንዘብ ብወስድ፣ ባልኩት ሰዓትና ጊዜ ሳላዛንፍ ነው የምመልሰው። ከትራንስፓርቱ ቀጥሎ ንግድሽ ወደ ምን አደገ? ኤምባሲ የተከራያቸው ቤቶች አሉኝ። ነዳጅ ማደያ አለኝ። ኧረ ተይኝ፣ መዘርዘሩ ሳይሆን መስራት ደስታን ይሰጠኛል። ዕድሜሽ ስንት ነው? ለቤተሰብሽ ስንተኛ ልጅ ነሽ? መስከረም 21 ቀን 2005 ዓ.ም. 40 አመቴን አክብሬአለሁ፡፡
አምስተኛ ልጅ ነኝ። ከእኔ ላይ አራት፣ ከእኔ ታች አራት አሉ ዘጠኝ ነን። አንድ እህቴ አለች፤ እኔ ነኝ አሳድጌ የዳርኳት፤ ጥሩ ህይወት አላት ባሏም ጎበዝ ነው፡፡ ሌሎችም አሉ ጥሩ የሚያግዙኝ - እግዚአብሄር ይመስገን። አባቴ በህይወት የለም፤ እናቴ አለች። በሆቴልና ቱሪዝም ኢንዱስትሪው በስፋት ለመስራት ስትነሳሺ ወደ ፊት እንደ ዕቅድ የያዝሻቸው ነገሮች ምንድን ናቸው? ክልሎች ላይ ለመስራት እፈልጋለሁ። በቅርብ እንኳን የማስበው አዋሳ፣ ላሊበላ፣ ጎንደር መስራት እፈልጋለሁ። በምን ያህል ካፒታል ተገነባ የደብረ ማርቆሱም፣ የባህር ዳሩም? የደብረ ማርቆሱን ስሰራ ሁሉም ነገር ርካሽ ነበር። ምን ያህል እንዳወጣሁ አሁን በትክክል አላስተውሰውም። ምናልባት ከ16 እስከ 20 ሚሊዮን ብር ይሆናል። የባህርዳሩ ግን ተይው። በጣም ሁሉ ነገር ያበደበት ጊዜ ነው። ግን አንድም ቀን ስራውን ለማቆም አልፈለግኩም። አንድም ቀን አንድም ሰዓት ስራው አልቆመም። ከተጀመረ ሦስት ዓመቱ ነው። በ2,540 ካሬ ላይ ነው ያረፈው። 350 ሚሊዬን ብር ድረስ ይጨርሳል ተብሎ ይገመታል። ከባንክ ተበደርሽ? ወይም ዛሬም ጓደኛሽን አስቸገርሽ? ኖኖ ዛሬስ አላስቸገርኩትም። 58 ፐርሰንት ከራሴ 42 ፐርሰንት ከባንክ ተበድሬ ነው።
አክሲዮን - የብልፅግናና የኪሳራ፣ የትብብርና የውዝግብ መናኸሪያ
የአክሲዮን ማህበር፣ ከስልጡን የብልፅግና መንገዶች መካከል አንዱ ቢሆንም በርካታ ችግሮችም ይታዩበታል፡፡ ለአርያነት የሚበቁ የአክሲዮን (ኩባንያዎች) የመኖራቸውን ያህል በውዝግብ የታመሱ የአክሲዮን ማህበራት፣ በምስረታ ላይ አመታትን እያስቆጠሩ ባለ አክሲዮኖችን ተስፋ የሚያስቆርጡ ማህበራት፣ ለብክነትና ለስርቆት የተጋለጡ፣ ለትንሽ ጊዜ ግርግር ፈጥረው እልም የሚሉ የአክሲዮን ሽያጮችም አሉ፡፡ አሰራሩ ለአገራችን አዲስ ከመሆኑ ጋር ተያይዞ፣ ብዙ ሰው በቂ መረጃ የሌለው መሆኑ ለአገራችን አዲስ ከመሆኑ ጋር ተያይዞ፣ ብዙ ሰው በቂ መረጃ የሌለው መሆኑ ደግሞ ችግሮቹ አወሳስቧቸዋል፡፡
ከሁለት አመት በፊት በወጣው ህግ መሰረት፣ በታቀደለት ጊዜ ገንዘብ አሰባስበው ያላጠናቀቁ የአክሲዮን አደራጆች፣ ለባለ አክሲዮን ወለድ ለመክፈል እንደሚገደዱ ያውቃሉ? የአክሲዮን ማህበራት ህግ በጣም ጥብቅ ከመሆኑ የተነሳ፣ የአክሲዮን አደራጆች ተጠያቂ በሚሆኑበት ጊዜ የማስታወቂያ ድርጅቶችም ተጠያቂ እንደሚሆኑ ያውቃሉ? በእነዚህና በተያያዥ ጉዳዮች ዙሪያ ከንግድ ሚኒስቴር የንግድ ምዝገባና ፈቃድ ጊዜያዊ ዳይሬክተር ከአቶ ኑረዲን መሀመድ ጋር ጋዜጠኛ ናፍቆት ዮሴፍ ያካሄደችውን ቃለ ምልልስ አቅርበናል፡፡ አክሲዮን ማህበር ላይ ብዙ መሟላት ያለባቸው የህግ ግዴታዎች እንዴት ይነገራል? እነዚህን ነጥቦች ቢጠቃቅሱልን፡፡
አክሲዮን ማህበር ከሌሎች ማህበራት የሚለየው፤ ተስማምተው ከፈረሙት አባላት ውስጥ፤ የተከፈለው ካፒታል 1/4ኛ ሲደርስ አክሲዮን ማህበሩ ሕጋዊ ሠውነት ያገኛል፡፡ ይሄ አንደኛው ነው፡፡ ሌላው የአክሲዮን ማህበር አደራጆች መስራቾች አክሲዮኑ በአንድ አመት ጊዜ ውስጥ ተሸጦ ማለቁንና ገንዘቡ ተሰብስቦ መግባቱን ማረጋገጥ ይጠበቅባቸዋል፡፡ ፡፡ አክሲዮን ማህበሮች በንግድ ህጉ ላይ ከ317 እስከ 322 የተጠቀሱ የህጉ አንቀፆችን ማሟላት አለባቸው፡፡ ዝቅተኛው የአባላት ቁጥር አምስት ነው፡፡ ዝቅተኛው የካፒታል መጠን ደግሞ 50ሺህ ብር፡፡ አክሲዮን ማህበር እንደ ማንኛውም የንግድ ማህበር መመስረቻና መተዳደሪያ ደንብ ማዘጋጀት አለበት፡፡ በአባላት መፈረም አለበት፡፡ በተጨማሪ ሌሎች ነገሮችንም ማሟላት አለበት፡፡
ለምሣሌ የግብር ከፋይ መለያ ቁጥር ማግኘት ይኖርባቸዋል፡፡ የንግድ አድራሻቸው በትክክል መታወቅና መለየት አለበት፣ የተከፈለው ወይም የተሰበሰበው የገንዘብ መጠንም ከተስማሙበት እቅድ ከአንድ አራተኛ መብለጥ አለበት ይላል ህጉ፡፡ በሀገራችን የአክሲዮን ምስረታና ሽያጭ መቼ ተጀመረ አሁን የሚስተዋሉ ችግሮችስ ከምን የመነጩ ናቸው? እርግጥ በሀይለ ስላሴ ዘመን የተጀመረ ነው፡፡ የንጉሱ ቤተሠቦች ከሌሎች ሠዎች ጋር ገንዘብ አሠባስበው አክሲዮኖችን መስርተው ነበር፡፡ ለምሣሌ ኢትዮ-መተሀራ አክሲዮን ማህበር ተመስርቶ ነበር፡፡ የኢንሹራንስና የባንክ አክሲዮን ማህበሮችም ነበሩ፡፡
የደርግ ሥርዓት መጥቶ አጠፋቸውና ሁሉም ነገር በመንግስት ቁጥጥር ስር ሆነ፡፡ አክሲዮን ማህበር እንደ አዲስ መፍላት የጀመረው ከ1984 ዓ.ም ወዲህ ነው፡፡ የመንግስት የልማት ድርጅቶችን ወደ አክሲዮን ማህበራት በመቀየር ባለሃብቶች እንዲሳተፉ ተደረገ፡፡ የተወሰነ ብር ያላቸው ሠዎች አቅማቸውን እያሰባሰቡ በባንክና በኢንሹራንስ ዘርፎች የአክሲዮን ማህበር በማቋቋም አሁን እያደጉ የምናያቸውን የፋይናንስ ተቋማት እውን አድርገዋል፡፡ ከፋይናንስ ሴክተሩ ውጤታማነት ጋር የአክሲዮን ማህበራት በሌሎች ዘርፎችም መግባት ጀምረዋል - በቢራ፣ በሲሚንቶ፣ በጅምላ ንግድ፣ በአግሮ ኢንዱስትሪ ፕሮሠሲንግ ዘርፍ፣ በኢንተግሬትድ አግሮ ኢንዱስትሪ ፕሮሠሲንግ ዘርፍ ወዘተ፡፡ የአክሲዮን ማህበር፣ ሰዎች አቅማቸውን አሰባስበው በጋራ እንዲሰሩ የሚያደርግ በመሆኑ ሊደገፍ ይገባዋል፡፡ በሌላ በኩልም የባለ አክሲዮኖችን ገንዘብ ለአደጋ የሚያጋልጡ ቀዳዳዎች እንዳይፈጠሩ መጠንቀቅ ስለሚያስፈልግ በ2002 ዓ.ም የህግ ማሻሻያ ተደርጓል በአዋጅ ቁጥር 686/2002፡፡
እስኪ ስለ አዋጁ ትንሽ ያብራሩልኝ… አዋጁ፣ በአክሲዮን ማህበር አደራጆች ላይ ተጠያቂነትን የሚፈጥር፣ ለአክሲዮን ባለድርሻዎች ደግሞ ከለላ የሚሰጥ ነው፡፡ የአክሲዮን ማህበር ከመቋቋሙ በፊት የፅሁፍ ድጋፍ ከመንግስት ማግኘት አለበት፡፡ ለዚህም መሟላት ያለባቸው ጉዳዮች አሉ፡፡ ህዝቡ አክሲዮን ሲገዛ፣ ገንዘቡ እንዳይባክን በዝግ አካውንት መግባቱን ማረጋገጥ፣ የአክሲዮን ማህበሩ አደራጆች እነማን እንደሆኑ ማወቅ፣ በተሠጠው የጊዜ ገደብ ውስጥ ስለተጠራቀመው ገንዘብና ስለ አጠቃላይ እንቅስቃሴው ሪፖርት እንዲያደርጉ ማድረግ … ለአብነስ መጥቀስ ይቻላል፡፡ በአዋጁ መሰረት መመሪያዎች ከመውጣታቸዉ በፊትም ይህንን ድጋፍ መስጠት ጀምረናል፡፡ መንግስት ጉዳዩን በትኩረት ነው የሚመለከተው፡፡
ለምን ቢባል፣ ጥቂት ገንዘብ ያላቸው ሠዎች በጋራ ትልቅ ሥራ በመስራት ውጤታማ ይሆናሉ ብሎ ያምናልና፡፡ የአክሲዮን ባለ ድርሻ የሆኑ በርካታ ሰዎች የሚያነሱት ቅሬታ አለ፡፡ አንዳንድ አክሲዮን አደራጆች በቃላቸው መሰረት ስራውን አያከናውኑም፡፡ ለምሳሌ በዚህ አመት አስፈላጊውን የአክሲዮን መጠን ሸጠን ወደ ስራ እንገባለን ይላሉ፡፡ ነገር ግን ጊዜ ይፈጅባቸዋል፡፡ የአክሲዮን ማህበሩን ሳይቋቋም ይዳከማል፡፡ የአክሲዮን ማህበራት ያቀዱትን ያህል ገንዘብ ስላልሠበሠቡ አይቋቋሙም የሚል ህግ የለም፤ ይፍረሱ የሚል ህግም የለም፡፡ አባላት ከፈለጉ በሠበሠቡት ብር ተቋቁመው፣ ስራ መጀመርና ጎን ለጎን ተጨማሪ ገንዘብ እየሠበሠቡ መሄድ ይችላሉ፡፡
ካልፈለጉ ግን አለማቋቋም ይችላሉ፡፡ የአክሲዮን ገንዘብ ከሠበሠበ በኋላ በተለያየ ምክንያት ሳይቋቋም ቢቀር፣ በዝግ አካውንት የተቀመጠው ገንዘብ ለባለቤቶች ያለ ብዙ ጣጣ ይመለስላቸዋል? በባለ አክሲዮኖች ላይ የሚደርስ የገንዘብም ሆነ የሞራል ጉዳትስ እንዴት ይካካሳል? ሁለት ነገሮችን ለይተን እናስቀምጥ! አንደኛው ነጥብ፣ አክሲዮን መግዛት በፈቃደኝነት ላይ የተመሠረተ ነው፡፡ ስለዚህ ሠዎች አክሲዮን ለመግዛት ሲወስኑ፣ የማመዛዘን ሃላፊነት አለባቸው፡፡ አክሲዮኑ አዋጭ ነው? ህገ-ደንብ አለው? ባይሳካስ ምን መፍትሄ አለው? የሚሉ ጥያቄዎችን ማገናዘብና መወሰን ይጠበቅባቸዋል፡፡ ለምሣሌ ቀደም ሲል የተቋቋሙ የባንክ አክሲዮኖች ወዲያውኑ ውጤታማ ሆነዋል፡፡ አሁን እየተቋቋሙ ያሉ አክሲዮኖች ግን የስራ ዘርፋቸው ከባንክ ይለያል፡፡
ጥረትንና ትጋትን የሚጠይቁ፣ ውጤታማ ለመሆን ረጅም ጊዜ የሚያስፈልጋቸው ናቸው፡፡ ሲሚንቶ የሚያመርት ኩባንያ በአንድ ወር ውስጥ የሚቋቋም አይደለም፡፡ ከሶስት ቢሊዮን ብር በላይ ካፒታል ሊያስፈልገው ይችላል፡፡ ገንዘቡን መሰብሰብ ምን ያህል ትጋትና ልፋት እንደሚጠይቅ መገመት የግድ ነው፡፡ የተወሠነውን ገንዘብ ከህዝብ ከሠበሠበ፣ ሌላውን ከልማት ባንክ ብድር፣ ቀሪውን ደግሞ ከውጭ ኩባንያ ጋር በመጣመር አሳካለሁ ብሎ ከተቋቋመ፣ እንደ ስራ ዘርፉ ባህርይ ውጤታማ ለመሆን ረዥም ጊዜ ሊወስድ ይችላል፡፡ ሌላው ቀርቶ፣ ግንባታው ራሱ አምስትና ስድስት አመት ሊፈጅ ይችላል፡፡ አንድ ባለአክሲዮን ከዚህ ዘርፍ በአጭር ጊዜ ውጤት ከጠበቀ ገና ከጅምሩ ተሳስቷል፡፡ ከረዥም ጊዜ በኋላ ከፍተኛ ትርፍ እንደሚያገኝ አረጋግጦ ነው መግባት ያለበት፡፡ ፈጣን የሆነ ትርፍና ውጤት የሚፈልግ ሰው፣ ምናልባት እንደ ባንክ ወደ መሳሰሉ ዘርፎች ማተኮር አለበት፡፡ ስለዚህ አክሲዮን የሚገዙ ሰዎች በመጀመሪያ የስራውን ባህርይ፣ የአጭርና የረዥም ጊዜ አዋጭነትና ትርፍ ማገናዘብ የባለአክሲዮኖች ሃላፊነት ነው፡፡
ሁለተኛው ነጥብ፣ አክሲዮን የሚያደራጁ ሰዎች በንግድ ህጉ ውስጥ በግልፅ የተቀመጠ ኃላፊነት አለባቸው፡፡ አክሲዮን ማህበሩ ሳይቋቋም ቢቀር፣ አደራጆቹ ለእያንዳንዱ ባለ አክሲዮን ድርሻውን የመመለስ ግዴት አለባቸው፡፡ ገንዘቡ በተሰበሰበ በአንድ አመት ጊዜ ውስጥ አክሲዮን ማህበሩ ካልተቋቋመ፣ አደራጆች ወለድ የመክፈል ግዴታ አለባቸው፡፡ ነገር ግን ህጉ ከአደራጆቹ ውጭ ለአክሲዮኑ አለመቋቋም ተጠያቂ የሚያደርጋቸው ሌሎች አካላት አሉ … አዎ፤ ለምሳሌ ማስታወቂያ ያወጡ ሚዲያዎች፣ ያሻሻጡ አካላት፣ በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ ድጋፍ ያደረጉ በሙሉ ተጠያቂ ናቸው፡፡ ህጉ የማስታወቂያ ድርጅቶችን ተጠያቂ ያደርጋል፡፡ ሌላው ቀርቶ ማስታወቂያ ያስተናገዱ ሚዲያዎችም ይጠየቃሉ፡፡ ለምን? ለምሳሌ አክሲዮን የሚያደራጁ ሰዎች መጥተው ማስታወቂያ ስራልኝ ይላሉ፡፡ የማስታወቂያ ድርጅቱ ይሰራላቸዋል፡፡ በቃ ይለያያሉ፡፡
ታዲያ በምን ሂሳብ ነው፣ የማስታወቂያ ድርጅት ተጠያቂ የሚሆነው? በጣም ጥሩ! አንድ አክሲዮን አደራጅ ማስታወቂያ ሊያስነግር ሲመጣ ከንግድ ሚኒስቴር ወይም ከመዝጋቢው አካል የተሰጠውን የፈቃድ ደብዳቤ ማየትና ማረጋገጥ፣ የሚዲያው ወይም የማስታወቂያ ድርጅቱ ድርሻ ነው፡፡ ይህን ሳያደርግ ዝም ብሎ የመጣለትን ሁሉ ተቀብሎ ማስታወቂያ ከሰራና ካሰራጨ ተጠያቂ ይሆናል፡፡ ይሄ ህጉ ነው፡፡ ደብዳቤውን ቢያይም ማስታወቂያው ተአማኒ መሆን አለመሆኑን ማረጋገጥ አለበት፡፡ ያለበለዚያ ማስታወቂያ ድርጅቱ ተጠያቂ ይሆናል፡፡ ህጉ ይህን ያህል በጣም የጠበቀ ነው፡፡ ነገር ግን በአደራጆች ዘንድ ይህንን ህጉን ያለመገንዘብ እጥረት አለ፡፡ ለምሳሌ የአንድ ሺ ብር አክሰዮን ለመግዛት ከ5 እስከ 9% የአገልግሎት ክፍያ ይጠይቃሉ፡፡ ታዲያ ይህ የአገልግሎት ክፍያ በምን ተግባር ላይ እንደዋለ በግልፅ የማስረዳት ሃላፊነት እንዳለባቸው አይገነዘቡትም፡፡ ኦዲት የማድረግ ግዴታዎች አሉ፡፡ በስፋት ከማይታወቁት የህጉ ነጥቦች መካከል አንዳንዶቹን ቢጠቅሱልኝ… ከአክሲዮን ማህበሩ አባላት አስር በመቶ የሚሆኑት ቅሬታ ካላቸው፣ ለመዝጋቢው አካል ቅሬታቸውን ያቀርቡና ንግድ ሚኒስቴር አሊያም ንግድ ቢሮ ኦዲተር ይሠየምላቸዋል፡፡
ከአባላት መካከል ሁለት ሶስተኛው፣ ጠቅላላ ጉባኤ ማስጠራት ይችላሉ፡፡ ነገር ግን በርካታ ባለአክሲዮኖች ህጉን ባለማወቅና የተቀመጡትን የቦርድ ዳይሬክተሮች እንደ ንጉስ በመቁጠር ችግራቸውን በሚዲያ፣ በግልና በሌላ መንገድ ነው ሲናገሩ የሚሠማው፡፡ ምን ያህል የአክሲዮን ማህበራት እንደተቋቋሙ፣ ስንቶቹስ እንደተሳካላቸው ወይም እንደፈረሱ ይታወቃል? በእኛ የመረጃ አውታር ውስጥ ከ762 በላይ አክሲዮን ማህበራት አሉ፡፡ ከእነዚህ ውስጥ ባንኮችን ጨምሮ ከአራት መቶ በላይ ማህበራት የማቋቋሚያ ፎርም ተሞልተዋል፡፡ የማቋቋሚያ ፎርም ተሞልቷል ሲባል፤ ተቋቁመዋል ማለት ነው? ተቋቁመዋል ማለት አንችልም፡፡ የንግድ ስም አጣርተው በምስረታ ላይ የሚገኙም አሉ፡፡ የተቋቋሙም አሉ፡፡ ተቋቁመው ስራ ጀምረው ዓመታዊ ሪፖርት እያቀረቡ የሚሄዱም አሉ፡፡ ከእነዚህ ውስጥ ምን ያህሉ ውጤታማ ናቸው የሚለውን ነገር ለማወቅ ገና ሥራው አልተሠራም፡፡
ግን እነዚህን ድርጅቶች ኦዲት እንድናደርግ በህግ ስልጣን ተሠጥቶናል፡፡ እርግጥ ሚኒስቴር መስሪያ ቤቱ ገና ራሱን እያደራጀ ስለሆነ አክሲዮን ማህበራትን ኦዲት ማድረግ አልጀመረም፡፡ እና ምን የተሰራ ነገር አለ? ችግሮች በተከሰቱባቸው ማህበራት ዙሪያስ መረጃቸው ምን ያህል ነው? ንግድ ሚኒስቴር ራሱን ችሎ ከተቋቋመ ገና ሁለት አመቱ ቢሆንም፤ የተጀመሩ ስራዎችና ጥረቶች የሉም ማለት አይደለም፡፡ የአክሲዮን ጉዳይ ትኩረት የሚሠጠው ጉዳይ መሆኑን እናውቃለን፡፡ ችግር ያጋጠማቸው ማህበራትን በተመለከተ የቀረበው ጥያቄ ላይ … ጉዳዩ ለህግ የተተወ ነው ብዬ በደፈናው አለፍኩት እንጂ ከዚያ ውጭ የሆኑ መረጃዎች ላይ መነጋገር እንችላለን፡፡ ለምሣሌ፤ “ሀገሬ ኮንስትራክሽን” … ለመፍረስ ጉዳዩ በፍርድ ቤት እንዳለ እናውቃለን፡፡ ሙሉ መሶብ ፉድስ አክሲዮን ማህበር … በባለአክሲዮኖቹ መካከል ችግር ተፈጥሮ ነበር፡፡ ነገር ግን እኛ ለማግባባት ጥረን ሥራቸውን እንደቀጠሉ እናምናለን፡፡ ጃካራንዳ የተባለው አክሲዮን ማህበር፣ በባለአክሲዮኖቹ መካከል ትልቅ ረብሻ ቢኖርም ማህበሩ ግን ውጤታማ ነው፡፡
እርግጥ ባለአክሲዮኖች ተጨቃጭቀዋል፣ ፍርድ ቤት ድረስ ሄደዋል፡፡ እኛም የራሣችንን አስተያየት ሠጥተናል - ፍርድ ቤትም የራሱን ውሳኔ ወስኗል፡፡ ይህ ሁሉ ሆኖ ድርጅቱ በሥራው ውጤታማ ነው፡፡ ብዙ የተለያየ ባህሪና ባህል ያላቸው ሠዎች አንድ ላይ በሚሠሩበት ጊዜ ውዝግብ ሊያጋጥም የሚችል ነው እንላለን፡፡ ውጤታማ አልሆንም ብለው በግልፅ የፈረሱ ማህበራት የሉም፤ ሪፖርት የተደረገልንም የለም፡፡ ምክንያቱም መዝጋቢው አካል አውቋቸው የተቋቁሙና የፈረሱ እስካሁን አላጋጠሙም፡፡ አንድ አክሲዮን ማህበር ለመፍረስ ምን ምን ሂደቶችን ማለፍ ይጠበቅበታል? ለዚህም ግልፅ ህግ ተቀምጦለታል፡፡ በመጀመሪያ አባላት ተሠብስበው ቃለ-ጉባኤ ማፅደቅና የሠነዶች ማረጋገጫ ሄደው መፈረም አለባቸው፡፡ ከዚያም ለመፍረስ ስለመወሠናቸው ቢያንስ ሶስት ጊዜ በጋዜጣ ላይ ማስታወቂያ ማውጣት ይኖርባቸዋል፡፡ ይህ የሚሆንበት ምክንያት እንዳይፈርስ ፍላጐት ያለው አካል ካለ አቤቱታ የማቅረብ እድል እንዲያገኝ ነው፡፡ ይህን ህግ ተከትለው በእኛ በኩል ፈርሠዋል የምንላቸው የሉም፡፡
ነገር ግን በህጋዊ መንገድም ባይሆን የፈረሱ ይኖራሉ፡፡ ለምሣሌ ቦርዱ ስራውን የማያከናውን፣ አባላቱ በስብሠባ የማይገናኙና በአክሲዮናቸው ላይ የማይመክሩ እንዲሁም ዓመታዊ ሪፖርት የማያቀርቡም ሊኖሩ ይችላሉ፡፡ ግን አቶ ኑረዲን፣ የበርካታ ማህበራት ምስረታ እየተጀመረ ሳይቋጭ ይቀራል፤ በአንድ ሠሞን ግርግር ተፈጥረው ደብዛቸው የጠፋ በርካቶች ናቸው፡፡ የፈረሠ የለም ካሉኝ ጋር አልጣጣም ስላለኝ ነው … ቅድም እንዳልኩት፣ በራሣቸው መንገድ ችግሮች ተፈጥረው ሥራ ያቆሙ፣ እርስ በእርስ የሚነታረኩ፣ ብር ሠብስበው ወዳልተፈለገ አቅጣጫ በመዞር ባለአክሲዮኖችን የሚያማርሩ የሉም አይደለም፡፡ በህጉ መሠረት ሲፈርሱ ነው ፈረሱ የምንለው፡፡ ባለ አክሲዮኖችም ችግር ሲፈጠር ለመዝጋቢው አካል አሣውቀው ኦዲተር እንዲሰየምላቸው፣ ጠቅላላ ጉባኤ አስጠርተው መቀጠልም መፍረስም ይፈልጉ እንደሆን የመወሠን መብት እንዳላቸው አያውቁም፡፡
ይሄ ህጉን ያለመረዳት ችግር ነው በየቦታው የሚያማርራቸው፡፡ እስካሁን ውጤታማ ሆነዋል የሚሏቸው የአክሲዮን ማህበራት እንደ ምሣሌ የሚያነሷቸው ካሉ … በርካቶች ናቸው፡፡ ለምሣሌ 18 ያህል ውጤታማ ባንኮችን መጥቀስ ይቻላል፡፡ የአክሲዮን ማህበር ባንኮች ናቸው፡፡ የባንኮቹ እህት ሆነው የሚመሠረቱ ኢንሹራንስ ኩባንያዎችም ውጤታማ ናቸው፡፡ በአግሮ ኢንዱስትሪም ጃካራንዳን መጥቀስ ይቻላል፡፡ ኢሌምቱን ስንመለከትም በውጤታማ ስራ ምርቶቻቸውን ለገበያ እያቀረቡ ነው፡፡ በመኖሪያ ቤት ግንባታ በርካታ አክሲዮን ማህበራትን መጥቀስ ይቻላል፡፡ እነዚህን እንደ ምሣሌ ስናስቀምጥ አንዳቸው ከአንዳቸው በልጠው አይደለም፡፡ ሁሉም አክሲዮን ማህበራት ህጉን ጠብቀው እየሄዱ ነው የሚል እምነት ስላለን ነው፡፡