በዶ/ር አማረ ተግባሩ የተፃፈው “ኃይሌ ፊዳና የግሌ ትዝታ” የተሰኘ መፅሐፍ ለንባብ በቃ፡፡ መፅሐፉ በ1960ዎቹ መጨረሻ በዋናነት በአውሮፓ የኢትዮጵያ ተማሪዎች ንቅናቄ እንዲሁም የመኢሶን መሪ በነበረው ኃይሌ ፊዳ ህይወት፤ ፖለቲካዊ ሚና እንዲሁም አጠቃላይ አብዮታዊ እንቅስቃሴ የሚያስቃኝ ነው ተብሏል፡፡
ስለ ኃይሌ ፊዳ ጨዋነት፣ አስተዋይነት፣ አርቆ አሳቢነትና ረቂቅነት የሚያወሳው መፅሐፉ፤ ለዛውን፣ ልዩ ፍቅሩንና ሥጦታውንም በተባ ብዕርና ባማረ ቋንቋ ይገልጽልናል ተብሏል፡፡ “የድህረ ዘውድ ኢትዮጵያ የሁሉንም ዜጋ ነፃነትና እኩልነት የሚያረጋግጥ፤ የደሀውንና የተበደለውን ወገን ዕድልና ጥቅም ቅድሚያ የሚሰጥ አቅጣጫ ከቀየሱት ወጣቶች ግንባር ቀደም የሆነው ኃይሌ ፊዳ ነውና ይህን መልካም ማስታወሻ ስላበረከተልን የዶ/ር አማረ ተግባሩ ባለውለታ ነን …” ብለዋል ፕሮፌሰር እንድሪያስ እሸቴ በመፅሐፉ ጀርባ ባሰፈሩት አስተያየት፡፡ በ236 ገፆች የተቀነበበው መፅሐፉ፤ በ111 ብር ከ50 ሳንቲም ለገበያ ቀርቧል፡፡  

  አሜሪካ 610 ቢ. ዶላር፣ ቻይና 228 ቢ. ዶላር፣ ሩስያ 66.3 ቢ. ዶላር አውጥተዋል

    የአለማችን አገራት ለወታደራዊ ጉዳዮች የሚመድቡት በጀትና አመታዊ ወጪ እየጨመረ መምጣቱንና ባለፈው የፈረንጆች አመት በአለማችን በድምሩ 1.739 ትሪሊዮን ዶላር ለወታደራዊ ጉዳዮች ወጪ መደረጉን አሶሼትድ ፕሬስ ዘግቧል፡፡
ስቶክሆልም ኢንተርናሽናል ፒስ ሪሰርች ኢንስቲቲዩት የተባለው አለማቀፍ የጥናት ተቋም ያወጣውን ሪፖርት ጠቅሶ ዘገባው እንዳለው፣ አለማቀፍ ወታደራዊ ወጪ በ2016 ከነበረበት የ1.1 በመቶ ጭማሪ ያሳየ ሲሆን ይህም ለሰላም አማራጮች ትኩረት መነፈጉን የሚያመለክት አደገኛና አሳሳቢ ክስተት ነው ተብሏል፡፡
በ2017 የፈረንጆች አመት ከፍተኛውን ወታደራዊ ወጪ ያወጡት ቀዳሚዎቹ አምስት የአለማችን አገራት አሜሪካ፣ ቻይና፣ ሳኡዲ አረቢያ፣ ሩስያና ህንድ ናቸው ያለው ተቋሙ፤እነዚህ አገራት በአመቱ በአለማችን ከተደረገው አጠቃላይ ወታደራዊ ወጪ 60 በመቶ ያህሉን እንደሚሸፍኑም አመልክቷል፡፡
አሜሪካ በአመቱ ከአለማችን አገራት ከፍተኛውን የ610 ቢሊዮን ዶላር ወታደራዊ ወጪ በማውጣት ቀዳሚነቱን መያዟን የጠቆመው የተቋሙ ሪፖርት፤ ይሄም ሆኖ ግን ወጪው ለሁለት ተከታታይ ዓመታት ባለበት መቀጠሉንም አክሎ ገልጧል፡፡ ላለፉት ከ20 በላይ አመታት ወታደራዊ ወጪዋን ከአመት አመት እየጨመረች የመጣቺው ቻይና፤በ2017 የፈረንጆች ዓመትም ወጪዋን በ5.6 በመቶ በማሳደግ፣ በድምሩ 228 ቢሊዮን ዶላር ወጪ ማድረጓን የተቋሙ ሪፖርት ጠቁሟል፡፡ ሩስያ እ.ኤ.አ ከ1998 ወዲህ ወታደራዊ ወጪዋን ለመጀመሪያ ጊዜ ቀንሳለች ያለው ተቋሙ፤ የአገሪቱ ወጪ በ2016 ከነበረበት በ20 በመቶ ቅናሽ በማሳየት፣ በ2017 የፈረንጆች አመት 66.3 ቢሊዮን ዶላር መድረሱንና ቅናሹ ከአለማችን አገራት ከፍተኛው መሆኑንም አመልክቷል፡፡

“ትራምፕ የኖቤል የሰላም ሽልማት የሚገባቸው ታላቅ ሰው ናቸው!” - የደቡብ ኮርያው መሪ

      የአሜሪካው ፕሬዚዳንት ዶናልድ ትራምፕ በኮርያ ልሳነ-ምድር ሰላምን ለማስፈን ላደረጉት ጥረት እውቅና ሊሰጥ ይገባል ያሉ የሪፐብሊካን ፓርቲ አባላት፣ ፕሬዚዳንቱ ለመጪው የፈረንጆች አመት 2019 የታላቁ የኖቤል የሰላም ሽልማት በዕጩነት እንዲቀርቡ ለሽልማት ተቋሙ በላኩት ደብዳቤ መጠየቃቸውን ዘ ኢንዲፔንደንት ዘግቧል፡፡
የሪፐብሊካን ፓርቲ አባላት የሆኑት እነዚሁ 18 ፖለቲከኞች ባለፈው ረቡዕ በኖርዌይ ለሚገኘው የኖቤል ሽልማት ኮሚቴ በላኩት ደብዳቤ፣ ትራምፕ በኮርያ ልሳነ ምድር ጦርነት እንዲያበቃ፣ የኒውክሌር ጦር መሳሪያ ጥቅም ላይ እንዳይውልና በአካባቢው ሰላም እንዲሰፍን ላበረከቱት ጉልህ አስተዋጽኦ፣ የ2019 የኖቤል ሰላም ተሸላሚ ሊሆኑ ይገባል ብለዋል፡፡
ሪፐብሊካኑ ትራምፕ ለኖቤል ሽልማት በዕጩነት እንዲቀርቡ ለተቋሙ ጥያቄውን ያቀረቡት የደቡብ ኮርያው ፕሬዚዳንት ሙን ጄኢን፤”ትራምፕ የኖቤል ሽልማት የሚገባቸው ታላቅ ሰው ናቸው” ሲሉ ባለፈው ሰኞ በይፋ መናገራቸውን ተከትሎ መሆኑንም የጠቆመው ዘገባው፤የቀድሞው የአሜሪካ ፕሬዚዳንት ባራክ ኦባማም በ2009 የኖቤል የሰላም ሽልማት ማሸነፋቸውን አስታውሷል፡፡
በተቋሙ ህግ መሰረት፤ ለኖቤል ሰላም ሽልማት ዕጩዎችን የሚያቀርቡት፣ የአገራት ብሄራዊ ህግ አውጪ ተቋማት አባላት፣ ፕሮፌሰሮችና ከዚህ ቀደም ተሸላሚ የነበሩ ግለሰቦችና የመሳሰሉት ብቻ ናቸው ያለው ዘገባው፤ተቋሙ ለሪፐብሊካኑ ጥያቄ ምን አይነት ምላሽ እንደሰጠ አለመታወቁን ጠቁሟል፡፡
የኖቤል የሽልማት ኮሚቴ ለዘንድሮው ሽልማት 330 ዕጩዎችን መመዝገቡን ያመለከተው ዘገባው፤አሸናፊዎቹም በመጪው ታህሳስ ወር ላይ ይፋ ይደረጋሉ ተብሎ እንደሚጠበቅ አስታውቋል፡፡

   የሞ ኢብራሂም ሽልማትን ያገኙ የመጀመሪያዋ ሴት ናቸው

   የሞ ኢብራሂም ተቋምን የአፍሪካ የአመራር ልህቀት ሽልማት በማግኘት የመጀመሪያዋ ሴት የሆኑት የላይቤሪያ የቀድሞ ፕሬዚዳንት ኤለን ጆንሰን ሰርሊፍ፤ ባለፈው ሳምንት ከተቋሙ በሽልማት መልክ ያገኙትን 5 ሚሊዮን ዶላር የአገራቸውን ሴቶች የማብቃት አላማ ያለው ማዕከል ለማቋቋም እንደሚያውሉት አስታውቀዋል፡፡
ለሁለት ተከታታይ የስልጣን ዘመናት አገራቸውን የመሩትና ከወራት በፊት ስልጣናቸውን ያስረከቡት የኖቤል የሰላም ተሸላሚዋ ኤለን ጆንሰን ሰርሊፍ፤ አገሪቱን ለአመታት ከዘለቀ የእርስ በእርስ ጦርነት እንድታገግም ለማድረግ በተጫወቱት ቁልፍ ሚናና በአመራር ብቃታቸው ለዘንድሮው የሞ ኢብራሂም ሽልማት አሸናፊ መሆናቸውን የዘገበው ሲኤንኤን፤ ባገኙት የሽልማት ገንዘብ በስማቸው የተሰየመ የሴቶችና የልማት ማዕከል እንደሚያቋቁሙ መናገራቸውን አመልክቷል፡፡
“የአገሬ ሴቶች የለውጥ ሃዋርያ፣ የሰላም ጠባቂና የእድገት ቀያሾች እንዲሆኑ ለማገዝ ራሱን የቻለ ማዕከል የማቋቋምና ሴቶችን የማብቃት ስራዬን አጠናክሬ እቀጥላለሁ” ሲሉ የቀድሞዋ መሪ የ79 አመቷ ሰርሊፍ መናገራቸውንም ዘገባው አመልክቷል። በዲሞክራሲያዊ መንገድ የተመረጡ፣ አገራቸውን በተጨባጭ ያሳደጉ፣ ህጉ የሚፈቅድላቸውን የስልጣን ገደብ አክብረው በሰላማዊ መንገድ ስልጣን ያስረከቡ አፍሪካውያን መሪዎችን የሚሸልመው የሞ ኢብራሂም ፋውንዴሽን፤ እ.ኤ.አ ከ2014 ጀምሮ በነበሩት አመታት ሽልማት ሳይሰጥ መቆየቱን የጠቆመው ዘገባው፣ ይህም የሆነው መስፈርቱን የሚያሟላ አፍሪካዊ መሪ ሊያገኝ ባለመቻሉ እንደነበር ጠቁሟል፡፡
በሱዳናዊው የቴሌኮም ዘርፍ ባለጸጋ ሞ ኢብራሂም እ.ኤ.አ በ2006 የተቋቋመው የሞ ኢብራሂም ፋውንዴሽን፤ ከመሪዎች በተጨማሪም የአፍሪካ አገራትን የመልካም አስተዳደር ሁኔታ 88 ያህል መስፈርቶችን በመጠቀም እየገመገመ ደረጃቸውን በየአመቱ ይፋ እንደሚያደርግም አመልክቷል፡፡

    ከሳምንታት በፊት በጠባቂያቸው 119 ላፕቶፖችን የተዘረፉት የቀድሞው የዚምባቡዌ ፕሬዚዳንት ሮበርት ሙጋቤ፤ አሁን ደግሞ ጉሹንጎ ሆልዲንግስ በተባለው ተቋማቸው ተቀጥሮ በሚሰራ የሂሳብ ባለሙያ 10 ሺህ ዶላር ያህል መዘረፋቸውን አፍሪካን ኒውስ ድረገጽ ዘግቧል፡፡
ፒተር ቢሂቢ የተባለውና ዝርፊያውን ፈጽሟል የተባለው የድርጅቱ ሰራተኛ፣ በፖሊስ ቁጥጥር ስር ውሎ ባለፈው ሳምንት ፍርድ ቤት መቅረቡን የጠቆመው ዘገባው፤ በ100 ዶላር ዋስትና የተለቀቀው ግለሰቡ በመጪዎቹ ሳምንታት ተገቢው የፍርድ ውሳኔ ይተላለፍበታል ተብሎ እንደሚጠበቅም አመልክቷል፡፡
ይህ የዝርፊያ ወንጀል ከተፈጸመ ከቀናት በፊትም ጠባቂያቸው የነበረ አንድ የአገሪቱ ወታደር ከሮበርት ሙጋቤ 119 ላፕቶፕ ኮምፒውተሮችን በመዝረፍ መሰወሩንና በፖሊስ ቁጥጥር ስር መዋሉን ያስታወሰው ዘገባው፤ ተጠርጣሪው ግን “ላፕቶፖቹን ሙጋቤ ናቸው በስጦታ መልክ የሰጡኝ” ሲል መከራከሩንና ከሰሞኑም እርግጥም ሰጥተውት እንደሆነ ራሳቸው ሙጋቤ ምስክርነት ይሰጣሉ ተብሎ እንደሚጠበቅ ተጠቁሟል።

 የታንዛኒያ መንግስት 900 ዶላር በመክፈል የጡመራ ፈቃድ ሳያወጡ ሲሰሩ ያገኛቸውን ጦማሪዎች፤ የ2 ሺህ 200 ዶላር እና የ1 አመት እስር ቅጣት እንደሚያስተላልፍባቸው ከሰሞኑ ማስታወቁን ሲኤንኤን ዘግቧል፡፡
የአገሪቱ መንግስት ባለፈው መጋቢት ወር በስራ ላይ ባዋለው አዲስ የድረገጽ ይዘት መመሪያ መሰረት፣ ተመዝግበው ከሚመለከተው አካል ፈቃድ ያላገኙ ጦማሪዎች፤ ከዛሬ ጀምሮ በህገወጥ መንገድ ሲሰሩ ከተገኙ የተጠቀሰው እርምጃ እንደሚወሰድባቸው ማስጠንቀቁን ዘገባው ገልጧል፡፡
ጦማሪያኑ አብረዋቸው የሚሰሩ ባለአክስዮኖችን፣ ካፒታላቸውን፣ ዜግነታቸውን፣ የሙያ ብቃታቸውን፣ የታክስ የምስክር ወረቀታቸውንና የመሳሰሉትን መረጃዎች ለሚመለከተው አካል እንዲያስመዘግቡና 900 ዶላር ከፍለው ፈቃድ ማግኘት እንዳለባቸው የሚያስገድደው መመሪያው፤ ሃሳብን በነጻነት የመግለጽ መብትን የሚጥስ፣ ኢ-ፍትሃዊ እርምጃ በሚል በአገሪቱ ጦማርያንና አክቲቪስቶች መተቸቱንም ዘገባው አመልክቷል፡፡

    ኤችአይቪ ቫይረስ በሚያስከትለው የአቅም መዳከም የተነሳ በመውለድ እድሜ ላይ ያሉ ሴቶችን ጤንነት የሚፈታተንና እንዲሁም ቫይረሱ ወደ ቤተሰብ የመተላለፍ እድሉን ስለሚጨምር ወደ ፊት ልጅ ለመውለድ የሚኖራትን ፍላጎት ሊፈታተነው ይችላል፡፡ ስለዚህም ያልተፈለገ እርግዝና መከላከያ መጠቀም ያልተፈለገ እርግዝናን ከመከላከሉም ባሻገር ቫይረሱ ከእናት ወደልጅ የሚኖ ረውን መተላለፍ ይቀንሳል፡፡
ከላይ የተጠቀሰው እውነታ ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ጤና ሳይንስ ኮሌጅ ንጹህ አዲስና ዶ/ር እስክንድር ከበደ ካደረጉት ጥናት የተወሰደ ነው፡፡ ጥናቱ የተደረገው በአዲስ አበባ ጥቁር አንበሳ፤ ጋንዲ መታሰቢያ ሆስፒታል እና ዘውዲቱ መታሰቢያ ሆስፒታል በእርግዝና ወቅት ክትትል ከሚደረግበት ክሊኒክ ነው፡፡ በሶስቱ ሆስፒታሎች በአመት እስከ 12.000/አስራ ሁለት ሺህ እናቶች የሚወልዱ ሲሆን ጥናቱ የተደረገውም April-August/2016/ ድረስ ነው፡፡
የኤችአይቪ ቫይረስ በደማቸው ውስጥ ያለ ሴቶች እርግዝናን በእቅድ ወይንም በፕላን እንዲያ ደርጉ የሚመክረውን ጥናት ለማድረግ በጥናቱ የተካተቱ ሴቶች በሙሉ ቫይረሱ ያለባቸው ሲሆኑ በተጠቀሱት ሆስፒታሎች የእርግዝና ክትትል በማድረግ ላይ የነበሩ ናቸው፡፡ በእርግጥ ቫይረሱ በደማቸው ቢኖርም በምጥ ላይ የነበሩ ወይንም ጽንስ በማቋረጥ ላይ የነበሩ እና የተረ ገዘው ልጅ ሞት የገጠማቸውን እናቶች ጥናቱ አላካተተም፡፡ በጥናቱ የተካተቱት እናቶች 183/ሲሆኑ በተለይም 173/እናቶች 94% የሚሆኑት ለጥናቱ ጠቃሚ መረጃን በመስጠት ተሳትፈዋል፡፡   
ሰውነት ሕመምን እንዲቋቋም የሚያስችለውን አቅም የሚፈታተነው ኤችአይቪ ቫይረስ ከሰሀራ በታች ባሉ የአፍሪካ አገራት ከፍተኛውን የስርጭት ቁጥር የያዘ ሲሆን ከዚህም ሴቶች 58% የሚሆነውን በቫይረሱ የመያዝ ድርሻ ይይዛሉ፡፡ የኤችአይቪ ስርጭት በህጻናቱም በኩል ከሰሀራ በታች ባሉ የአፍሪካ አገራት ከፍ ያለ ቁጥር የተመዘገበበት ሲሆን በአለም በአመት በአዲስ በቫ ይረሱ ከሚያዙት 98% የሚሆኑት በዚሁ ክልል የሚኖሩ ናቸው፡፡
እርግዝናን በእቅድ መፈፀም በተለይም በደማቸው ውስጥ የኤችአይቪ ቫይረስ ላለባቸው ሴቶች እጅግ አስፈላጊ ከሚሆንበት ምክንያት አንዱ ቫይረሱ ከእናት ወደልጅ እንዳይተላለፍ ለማድረግ ሲሆን ከፕላን ውጭ የሚደረገው ግን በጣም አደገኛና የተጸነሱትን ልጆችም ከቫይረሱ ለመጠበቅ የማያስችል የተሳሳተ አካሄድ ነው፡፡
ያልተፈለገ እርግዝናን መከላከያ ዘዴን መጠቀም አቅምን ያገናዘበና ኤችአይቪ ከእናት ወደ ልጅ እንዳይተላለፍ ለማድረግ እንዲሁም የእናቶችን እና የህጻናቱን ጤንነት እና ሕይወትን ለመጠበቅ የሚያስችል አስተማማኝ ዘዴ ነው፡፡ ኮንዶምን መጠቀም ኢንፌክሽንን ከመተላለፍ የሚያግድ ጠቃሚው መንገድ ነው፡፡
አንዳንድ መረጃዎች እንደሚጠቁሙት ከሰሀራ በታች ባሉ የአፍሪካ አገራት /20-43% የሚሆኑ ቫይረሱ በደማቸው ያለ እናቶች ብቻ የቤተሰብ እቅድ ዘዴን የሚጠቀሙ መሆኑ ተረጋግጦ አል፡፡ በተደረገው ጥናት ውጤት መሰረትም 14/ሚሊየን/አስራ አራት ሚሊየን የሚሆኑ ያልታ ቀዱ እርግዝናዎች በየአመቱ ከሰሀራ በታች ባሉ የአፍሪካ አገራት ይከሰታሉ፡፡ ከዚህ ጋር በተያ ያዘ በተደረገው ዳሰሳ የተገኘው ምላሽ እንደሚያሳየው ከሆነ ያገቡ እና የተማሩ እንዲሁም በከ ተማ የሚኖሩ ቫይረሱ በደማቸው የሚገኝ ሴቶች በተሻለ ያልተፈለገ እርግዝናን መከላከል የሚያ ደርጉ ሲሆን በተቃራኒው ደግሞ ሴቶቹ በራሳቸው ሕይወት መወሰን የማይችሉ ፤ ዝቅተኛ የኑሮ ደረጃ (ድህነት) ያላቸው ፤ዝቅተኛ የሆነ የቤተሰብ እቅድ ዘዴ አገልግሎት ካለ እና የቤተሰብ ቁጥራቸው ከፍ እንዲል የሚፈልጉ ከሆነ ችግሩን ለማስወገድ ጥረት የማያሳዩ ናቸው፡፡
እንደውጭው አቆጣጠር በ2011/በተደረገው ጥናት በአዲስ አበባ 43.3% የሚሆኑ ቫይረሱ በደ ማቸው ያለ እናቶች ልጅ እንዲኖራቸው የሚፈልጉ ሲሆን በጥናቱ ከታቀፉት ውስጥ 71.5% የሚሆኑት በቅርብ እንደሚወልዱ ተናግረዋል፡፡ መልስ ከሰጡት 26.8% የሚሆኑት ጥናቱ በሚ ካሄድበት ወቅት እርጉዝ የነበሩ ናቸው፡፡
በኢትዮጵያ በተደረገው ጥናት እንደታየው ከሆነ ሴቶች በምርመራ ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ መኖሩ ሲነገራቸው ወዲያውኑ ልጅ እንዳይኖራቸው የሚወስኑ ብዙ ሲሆኑ በኬንያ ደግሞ አብዛ ኞቹ ማለትም 87% የሚሆኑት ቫይረሱ በደማቸው የሚገኝ እናቶች ቫይረሱ ከእናት ወደልጅ እንዳይተላለፍ የሚያስችለውን ፕሮግራም በፈቃደኝነት እንደሚሳተፉና ወደፊትም ያልተፈለገ እርግዝናን ለመከላከል የቤተሰብ እቅድ ዘዴን ለመጠቀም ዝግጁ መሆናቸውን ስላሳዩ በዚህም ወደ 59% የሚደርስ ያልተፈለገ እርግዝናን ለመከላከል ፈቃደኝነት እና ተግባር ታይቶ አል፡፡
በኢትዮጵያ በጥቁር አንበሳ ሆስፒታልና በጋንዲ ሆስፒታል በውጭው አቆጣጠር በ2013/ በተደ ረገው ጥናት የታየው ያልተፈለገ እርግዝና ቫይረሱ በደማቸው ባለባቸው ሴቶች 56.3% ሲሆን ቫይረሱ በደማቸው የሌለባቸው ሴቶች ግን 29.5% ማለትም በግማሽ ያህል የቀነሰ ነበር፡፡
አስፈ ላጊውን መከላከያ ያለማግኘት ምክንያት ተደርገው የሚወሰዱት፤
በጉዳዩ ዙሪያ ማለትም ስለመከ ላከያዎቹ አገልግሎት ትንሽ ወይ ንም ጭርሱኑ እውቀት አለመኖር፤
አገልግሎቱን ለማግኘት አለመቻል ፤
በኤችአይቪ እና በቤተሰብ እቅድ ዘዴ አገልግሎት መካከል ቅንጅት አለመኖር፤
የአድሎና መገለል ፍራቻ የመሳሰሉት ናቸው፡፡
ቫይረሱ በደማቸው የሚገኝ እናቶች ኮንዶምን ስላለመጠቀም የሰጡት መልስ የሚከተለውን ይመስላል፡፡
እኔ እርጉዝ ነኝ፡፡ ስለዚህ ኮንዶም መጠቀም አያስፈልገኝም፡፡
ባለቤቴ በኮንዶም መጠቀም የሚባለውን ነገር በፍጹም አይደግፈውም፡፡አይወድም፡፡
ፍቅረኛዬ ወይንም በወሲብ የምገናኘው ሰው እኔ ቫይረሱ በደሜ ውስጥ እንዳለ አያውቅም።
በኮንዶም ወሲብን መፈጸም ስሜትን ስለሚቀንስ አላደርገውም፡፡
ምክንያቱ ባይገባኝም አልወደውም፡፡
ሌሎች፡-
ኤችአይቪ ኤይድስ ከእናት ወደልጅ እንዳይተላለፍ ከሚረዱ መንገዶች አንዱ ያልተፈለገ እርግ ዝናን መከላከል ወይንም ተገቢውን የጊዜ እርቀት በመጠቀም ልጆችን ማፍራት እንዲሁም ምን ያህል ልጅ በቤተሰብ መወለድ አለበት የሚለውን መወሰን ነው፡፡
ለዚህ ጽሁፍ መነሻ የሆነው ጥናት እንደሚያሳየው ከሆነ በጥናቱ ከተካተቱት በደማቸው ኤችአይቪ ቫይረስ የሚገኝባቸው ሴቶች መካከል እርግዝናቸው የታቀደ መሆኑን ያረጋገጡት 113/ሲሆኑ 60/ዎቹ ግን ካለእቅድ ማርገዛቸውን ተናግረዋል፡፡ ስለባለቤቶቻቸው ኤች አይቪ መረጃ ሲመልሱም 83/የሚሆኑት ቫይረሱ በባላቸው ደም ውስጥ እንዳለ ሲመሰክሩ 34/የሚ ሆኑት ደግሞ ነጸ መሆኑን ተናግረዋል፡፡ ነገር ግን 56/የሚሆኑት ሴቶች ባላቸው ኤችአይቪ ቫይረስ በደሙ ውስጥ ይኑር አይኑር የሚያውቁት ነገር የለም፡፡
ያልተፈለገ እርግዝናን መከላከል ከሚያስችሉ መከላከያዎች በተለይም ቫይረሱ ያለባቸው ሰዎች ቢጠቀሙ የሚመከረው ኮንዶም ነው፡፡ ይህንን በተመለከተም ቫይረሱ በደምሽ ውስጥ መኖሩ ከታወቀ በሁዋላ ኮንዶም መጠቀም ጀምረሻል ወይ ለሚለው ጥያቄ አልጠቀምም ያሉ /71/ሲሆኑ አንዳንድ ጊዜ ያሉ /55/ናቸው፡፡ በተከታታይ እጠቀማለሁ ያሉ ግን /47/ያህል ናቸው፡፡ ኮንዶምን በእርግዝናው ወቅት ትጠቀማላችሁ ወይ ለሚለው ደግሞ አዎን የሚል ምላሽ የሰጡ /45/ ሲሆኑ አልጠቀምም ያሉት ግን 126/ናቸው፡፡
ባጠቃላይም በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ያሉ የጽንስና ማህጸን ሕክምና ባለሙያዎች ባደረጉት ጥናት መሰረት ከተገኘው ውጤት በመነሳት የደረሱበት ድምዳሜ ከቫይረሱ ነጻ የሆነ ትውልድን ለማፍራት እንዲ ቻል፤ ቫይረሱ በደማቸው ያለ ሴቶች በተገቢው መንገድ ያልተፈለገ እርግዝናን መከላከል እንዲ ችሉ ፤እንዲሁም የኢንፌክሽን መተላለፍ እንዳይኖር ተገቢው ድጋፍና ክትትል እንዲሁም ምክርና አገልግሎት መስጠት ያስፈልጋል፡፡     

 በአንድ አገር በጀግንነት የተደነቀ አንድ ተወዳጅ ሰው ነበር፡፡ በመንደሩ ያሉት ሰዎች ሁሉ ስለ አንበሳነቱ ሲያወሩ አድረው፣ ሲያወሩ ቢውሉ፤ አይሰለቻቸውም፤ አይደክማቸውም፡፡
አንድ ቀን ሽፍቶች በመንደሩ ዙሪያ ለወረራ እየተዘጋጁ ነው የሚል መረጃ መጣ፡፡ አገሬው ተረበሸ፡፡ የአገር ሽማግሌዎች ተሰበሰቡና ምን እናድርግ ተባባሉ፡-
አንደኛው - “በየቤታችን ያለንን ጦርም ይሁን ገጀራ እናሰባስብና በክፍል በክፍል ሆነን እንግጠማቸው” አሉ።
ሁለተኛው - “የለም እኛ ያንን እስክናደርግ ጊዜ አይሰጡንም፡፡ ስለዚህ ፈጥነን የጎበዝ አለቆች አንድ ሶስት መርጠን፣ አካባቢያቸውን እናጥቃ” አሉ፡፡
ሦስተኛው፡- “የለም እንደዚያ እንዳናደርግ ስልት ይጎድለናል፡፡ ስለዚህ ዋና የጎበዝ አለቃችን አድርገን ጀግናችንን እንምረጥና ሄደን እንንገረው፡፡ እሱ በሚሰጠን ትዕዛዝ እንንቀሳቀስ” አሉ፡፡
በሦስተኛው የአገር ሽማግሌ ሃሳብ፣ ሁሉም ተስማሙ እና ወደ ጀግናው ቤት ሄዱ፡፡
ጀግናው - “እንዴት አመሻችሁ? ዛሬ ምን እግር ጣላችሁ?” ሲል ጠየቀ፡፡
የሽማግሌዎቹ ተወካይ፤
“ጀግናችን ሆይ!
እንደምታውቀው ወይም እንደሰማኸው፤ ወራሪዎች ወደ መንደራችን እየገሰገሱ ነው፡፡ እኛ ደግሞ በቅጡ አልተዘጋጀንም፡፡ ፈጥኖ ጋሻ መከታ ይሆነናል ብለን የመረጥነው ሰው አንተን ነው፡፡ እሺ ካልከን በመረጥከው ዘዴ፣ ይሄን ይሄን አድርጉ በለን፡፡ ያዘዝከንን እንፈፅማለን” አሉ፡፡
ጀግናው - “ይሄ ቀላል ነገር ነው፡፡ እኔ ከናንተ ቃል አልወጣም፡፡ ዛሬውኑ ዝግጅት እጀምራለሁ፡፡ እናንተ የሽፍቶቹን መረጃ እያሰባሰባችሁ ትልኩልኛላችሁ”
ሽማግሌዎቹ በአንድ ድምፅ፤
“አምላክ ውለታህን ይክፈልህ፡፡ ፈጣሪ ያንተን ዓይነት ጀግና አያሳጣን! አጣዳፊ መረጃዎችን እያደራጀን፣ መልዕክተኛ እንልክብሃለን” ብለው አመስግነው ወጡ፡፡
የሽፍቶቹ መንደሪቱን መክበብ ወሬ፣ እየገነነ መጣ፡፡ ሽማግሌዎቹ ፍርሃት፣ ሽብርና ጭንቀት ከሰዓት ሰዓት እየወጠራቸው መጣ፡፡ የመንደሩ ሰው በየደቂቃው ‹ኧረ አንድ ነገር ይደረግ› ይላቸዋል፡፡ ውጥረት በውጥረት ሆነ መንደሩ፡፡
ሽማግሌዎቹ በየሰዓቱ፤
“ምነው ዝም አልክ?”
“ምነው ባንተ ተማምነን ጉድ አደረከን?”
“ኧረ እየገቡ ነው ይባላል?”
…እያሉ አጣዳፊ መልዕክቶችን ያዥጎደጉዱለታል፡፡
ጀግናው የሰበሰባቸውን መሳሪያዎች ይወለውላል፡፡ እየፈታ ይገጥማል፡፡ ዝናሩን በጥይት ይሞላል፡፡ ጠመንጃዎች በመልክ በመልክ ይኮለኩላል፡፡ ገምባሌና የጦር ልብስ ያዘጋጃል፡፡
ሽማግሌዎቹ ትዕግስታቸው አልቆ ሲሮጡ መጡ፡፡
“ህዝቡ እኛን ወጥሮ ሊገለን ነው፡፡ የመጨረሻውን ቃል ንገረንና ይሄን ትዕዛዝ ይዘን እንሂድ፡፡ ሽፍታውኮ ደጃፋችን ላይ እያፏጨ ነው?”
ጀግናው የመለሰው አንድ ነገር ብቻ ነው፤
“ጌቶቼ፣ ሞቼ ልጠብቀው እንዴ?! ለመሆኑ እናንተስ እኔን ብቻ ነው የምትጠብቁት? ህዝቡን አታደራጁትም?” አለ፡፡
*   *   *
ያለ ዝግጅት፣ ያለ ድርጅት፣ ያለ ስነ አዕምሯዊ ብቃት፣ ያለ ልበ ሙሉነት፣ የትም አይደረስም፡፡ “አንድ አይነድ አንድ አይፈርድ” የሚለውን የአበው አነጋገር አንዘንጋ፡፡ ከሁሉም አስቀድሞ ማህበረሰባዊ የአዕምሮ ዝግጅት፣ የአዕምሮ ስክነት ያስፈልጋል፡፡ ቀጥሎ በየግል የየራስ ኃላፊነትን መወጣትን ይጠይቃል፡፡ “እኔስ ምን እያደረኩ ነው? ገደሉን ለመሙላት ምን ጠጠር ልጣል?! ምን ሀሳብ ላዋጣ?” ማለት እጅግ ተገቢ ነገር ነው፡፡ ከቶውንም “እናቴን ያገባ ሁሉም አባቴ ነው” ከሚል አመለካከት መላቀቅም ለመጠነ - ሰፊ አስተሳሰብ አጋዥ ግብዓት ነው፡፡
“ለጌሾው ወቀጣ ማንም ሰው አልመጣ
ለመጠጡ ጊዜ ከየጎሬው ወጣ”
የሚለውን ጥንታዊ አባባል እንደ ትዝብት መነፅር እናስቀምጠው፡፡ ህብረ - ሱታፌ ወሳኝ ነገር ነው። “አይሆኑም” ብለን ቃል የገባንላቸው ጉዳዮች የማይሆኑት ስለተመኘናቸው አይደለም፡፡ ከእነ ችግራቸው በተግባር ልናስተናግዳቸው ስንችል ነው፡፡ ቀጥሎ ሁነኛ ከባቤ አየር (conduvive atmosphere) ሲኖር ነው። ይሄን ከባቤ አየር እኛም ተጨምረን ልንፈጥረው ስንችል ነው፡፡ “ሁለት ያለው አንዱን ለሌለው ይስጥ” እያሉ ሲያስተምሩ ያረፈዱት ሰባኪ”፤ ሚስታቸው ለተቸገሩ ሰዎች ልብሳቸውን ሰጥታ ጠበቀቻቸው፡፡ ተናደው “ለምን አደረግሽ?” ቢሏት፣ “እርሶ ባስተማሩት መሰረት ነው”፤ አሁንም ሰባኪው ብስጭት ብለው፤ “እኔ ስጡ አልኩ እንጂ ልስጥ አልኩ እንዴ?!” አሉ፤ አሉ፡፡ የምንለውን ሁሉ እራሳችንን ውስጡ አድርገን እናስብ! ሁሉም የሀገር ጉዳይ፣ የሁላችንም ጉዳይ ነው፤ እንበል!
በለውጥ ጉዟችን ላይ ዕውቀትን እየገነባን እንሂድ፡፡ እያወቅን ስንሄድ እያወቅንበት እንራመዳለን፡፡ በአንድ እጅ አይጨበጨብም፤ ይሏል፡፡ እንደ አገሩ ችግር ጥልቀት ግን በሁለትም ላይቻል ይችላል፡፡ ስለዚህም መጠነ ሰፊ የመተባበርር የማስተባበር፣ የማደራጀትና የመደራጀት ሥነ - ልቦና ያስፈልጋል፡፡ “መነሳትና ሳይነሱ እንነሳ ማለት ይለያያሉ” ይላሉ ሩማኒያውያን፡፡ ተነሱ አትበል፤ ራስህ ተነስ፤ እንደማለት ነው፡፡
ድክመቶቻችን ብዙ መሆናቸውን ካወቅን፣ አያሌ አመታት ተቆጥረዋል፡፡ ስንወተውት፣ ስናሳስብ፣ ወይ የሚለን አጣን፣ የሰሚ ያለህ ስንል ወቅቶች አልፈዋል፡፡ የዓለም የጤና ቀን፣ የዓለም የመረጃ ቀን፣ የዓለም የፕሬስ ቀን … የዓለም፣ የዓለም …  የዓለም … ባልን ቁጥር ጉዳዩን በዓለም አኳያ እናወጋለን፤ ጉዳዬ ነው እንለዋለን፡፡ ጣጣው የሚመጣው የእኛስ ቀን አለን ወይ? ያልን ዕለት ነው፡፡ የእኛ ቀን እንዲኖር እኛ ልባዊ ህልውና ያስፈልገናል። ፍቅራችን፣ አንድነታችን፣ ዝማሬያችን፣ ሐዘናችን ቃናው መቀራረብ አለበት፡፡ ጥረታችን መቀራረብ አለበት፡፡ ተስፋችን መዛመድ አለበት!
ከሁሉም ይበልጥ አሳሳቢ ከሆኑት ችግሮቻችን አንዱና ጉልሁ መናናቃችን ነው፡፡ በንቀት ምክንያት ማንም ማንንም ለማዳመጥ ፈቃደኝነት አጥቷል፡፡ ፖለቲካዊ ንቀት፣ ኢኮኖሚያዊ ንቀት፣ ትምህርታዊ ንቀት ከቦናል፡፡ “እሱን አናውቀውም እንዴ?” ብለን ጀምረን … “የእሱን ነገር አታንሳብኝ” ጋ ለመድረስ አፍታ አይፈጅብንም፡፡ የሀገራችን ፖለቲካዊ አመለካከት እመርታ ያስፈልገዋል፡፡ አለበለዚያ “አሁን እዚችም ሆድ ውስጥ እህል አለ?” አለች በቆሎ፤ ጤፍን አይታ፤ ከሚለው ተረት አንወጣም!  

 በፕሬስ ነጻነት አፈና ሰ/ ኮርያና ኤርትራ አለማችንን ይመራሉ

    የአለማችን አገራትን የፕሬስ ነጻነት አጠቃላይ ሁኔታ በመገምገም በየአመቱ ደረጃ የሚሰጠው ሪፖርተርስ ዊዛውት ቦርደርስ፣ ከሰሞኑም የ2018 አመት የአገራትን ደረጃ ይፋ ያደረገ ሲሆን፣ ኢትዮጵያ በፕሬስ ነጻነት ከ180 የአለማችን አገራት 150ኛ ደረጃን መያዟን አመልክቷል፡፡
በኢትዮጵያ የፕሬስ ነጻነት አፈናዎች ላይ ይህ ነው የሚባል መሻሻል አልታየም ያለው የተቋሙ ሪፖርት፣ በአገሪቱ ኢንተርኔትና ማህበራዊ ድረገጾች በተደጋጋሚ እንደሚዘጉ፣ የመገናኛ ብዙሃንን ለማፈን በጋዜጠኞች ላይ ጥቃቶች፣ ያለአግባብ እስርና ክስ  እንደሚፈጸም አመልክቷል፡፡
የጸረ-ሽብር ህጉ ከጸደቀበት ጊዜ ጀምሮ ጋዜጠኞችን ለማጥቃት በጥቅም ላይ ሲውል እንደነበር፣ ከሽብር ጋር በተያያዘ የተከሰሱ ጋዜጠኞች የረጅም ጊዜ እስር እንደሚፈረድባቸውና ለተራዘመ ጊዜ ፍርድ ቤት ሳይቀርቡ በእስር እንደሚቆዩም ገልጧል፡፡ የአገሪቱ መንግስት የአስቸኳይ ጊዜ አዋጁን በመጠቀም የሰላ ሂስ በማቅረብ የሚታወቁ ጋዜጠኞችን ሊያስርና ህብረተሰቡ አንዳንድ መገናኛ ብዙሃንን እንዳይከታተል ሊከለክል ይችላል ሲልም ተቋሙ በሪፖርቱ አመልክቷል፡፡
በዘንድሮው አለማቀፍ የፕሬስ ነጻነት ሁኔታ አመልካች ሪፖርት መሰረት፣ በፕሬስ ነጻነት አፈና ከአለማችን አገራት ሰሜን ኮርያ ቀዳሚነቱን ስትይዝ ኤርትራና ቱርኬሚኒስታን በሁለተኛና በሶስተኛነት እንደሚከተሉ አስታውቋል፡፡
የ2018 የፈረንጆች አመት አለማቀፍ የፕሬስ ነጻነት ሁኔታ አመልካች ሪፖርት እንደሚለው የፕሬስ ነጻነት በአለማቀፍ ደረጃ አምና ከነበረበት ዘንድሮ ወደከፋ ሁኔታ የገባ ሲሆን፣ በርካታ የአለማችን አገራት ጋዜጠኞችም የተለያዩ አፈናዎችና ጥቃቶች ደርሶባቸዋል፡፡
በአፍሪካ ለጋዜጠኞች ምቹና የተሸለ የፕሬስ ነጻነት ያለባት አገር ጋና ናት ያለው ተቋሙ፣ ጋና በአለማችን አገራት የፕሬስ ነጻነት ደረጃ 23ኛ ላይ መቀመጧንና፣ ናሚቢያ 26ኛ ደቡብ አፍሪካ 28 ደረጃን መያዛቸውን አመልክቷል፡፡
የስካንዲኒቪያን አገሮች ዘንድሮም መልካም የፕሬስ ነጻነት በማስፈን በቀዳሚነት የተቀመጡ ሲሆን፣ አምና በፕሬስ ነጻነት ቀዳሚዋ የአለማችን አገር የነበረቺው የኖርዌይ ጋዜጠኞች ዘንድሮም ከተቀረው አለም አገራት በሙሉ በነጻነት እንዲሰሩ ተፈቀደላቸው ዕድለኞች ናቸው ተብሏል፡፡ ስዊድንና ኔዘርላንድስም በፕሬስ ነጻነት ከአለማችን አገራት ሁለተኛና ሶስተኛ ደረጃን ይዘዋል፡፡
ተቋሙ በ180 የአለማችን አገራት የፕሬስ ሁኔታ ላይ የሰራውን ጥናት መሰረት አድርጎ ባለፈው ረቡዕ ይፋ ባደረገው መረጃ እንዳለው፣ ከአለማችን አገራት የፕሬስ ነጻነትን በከፍተኛ ሁኔታ ያሻሻለቺው ቀዳሚዋ አገር ጋምቢያ ስትሆን፣ የፕሬስ ነጻነት ሁኔታቸው ከአምናው በከፍተኛ ሁኔታ የከፋባቸው አገራት በአንጻሩ ማልታ፣ ሞሪታኒያ እና ቼክ ሪፐብሊክ ናቸው፡፡

 “ሃገር ለዋጭ ሐሳቦች ከምሁራኑ ሊፈልቁ ይገባል”

    ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተስፋፋ የመጣውን ጎሠኝነትና ብሔርተኝነት ከሃገራዊ ማንነት ጋር ማስታረቅ የሚቻልበትን የመፍትሄ ሐሳብ እንዲያፈላልጉ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር ዐቢይ አሕመድ ለምሁራን ጥሪ አቀረቡ፡፡ የአገሪቱ ፖለቲካዊ ችግሮች የተወሳሰቡ በመሆናቸው ችግሮቹን አገናዝቦ መውጫ መንገድ የሚያሳይ ምሁር ያስፈልገናል፤ ብለዋል፡፡
ጠቅላይ ሚኒስትሩ ባለፈው ሳምንት የባሕር ዳር ቆይታቸው፤ በዐውደ ጥናት ላይ የነበሩ የባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ መምህራንን ያነጋገሩ ሲሆን፤ ምሁራኑ ለሀገሪቱ ፖለቲካዊ ችግሮች መፍትሄ የሚሆኑ የምርምር ሥራዎችን እንዲያቀርቡ ጠይቀዋል፡፡ አገር ለዋጭ ሐሳቦች ከምሁራኑ ይፈልጋሉ ሲሉም ተናግረዋል፡፡
ምሁራኑ በሀገሪቱ እየተስፋፋ ስለመጣው የብሔርተኝነት ጉዳይ ጥናት እንዲያደርጉ ያሳሰቡት ጠቅላይ ሚኒስትሩ፤ “መንግሥት ከምሁራኑ ጋር እስካልተመካከረ ድረስ ከገባንበት ችግር ልንወጣ አንችልም፤” ብለዋል፡፡ የብሔር ማንነትና ኢትዮጵያዊ ማንነት የሚታረቁባቸው የመፍትሔ ሐሳቦች ከምሁራኑ እንዲፈልቅም ጠይቀዋል፡፡