በአሜሪካ፣ “serial killer” ተብሎ በፖሊስ የሚታደን ሰው…

በኛ አገር “አርበኛ” ወይም “ጀግና” ተብሎ ሊወደስ ይችላል (በአብዮቱ አመታት ሲተላለቁ እንደነበሩት አብዮተኞች)

በፈረቃ ከምትሰራበት በርገር ኪንግ እንደወጣች ጠፍታ የቀረችው አማንዳ ቤሪ፣ “ፊቷን አየሁ፤ ድምጿን ሰማሁ” የሚል ሰው ሳይገኝ 11 አመታት አልፈዋል። የጠፉ ልጆችና ልጃገረዶች፣ በሁለት ቀናት ውስጥ ተፈልገው ካልተገኙ ብዙውን ጊዜ መጨረሻቸው አሳዛኝ ነው። ተገድለው ነው የሚገኙት። ሳምንት ሙሉ ተፈልጋ ያልተገኘችው አማንዳ፣ ከዚህ ዘግናኝ ህልፈት አትተርፍም የሚል ነበር የመርማሪዎች ግምት። አስገራሚው ነገር ከሳምንት በኋላ፣ ለእናቷ አንድ የስልክ ጥሪ ደረሰ። የተደወለው ከአማንዳ ሞባይል ነው። የእናቷን ድንጋጤና ጭንቀት ልክ አልነበረውም። ስልኩን ሲያነሱት ግን፣ የልጃቸውን ድምፅ አልሰሙም። ሞታለች የሚል መርዶም አይደለም። ከአማንዳ ጋር ተጋብተን ሚስቴ ሆናለች የሚል የወንድ ድምፅ ነው የሰሙት። በኢትዮጵያዊኛ ቋንቋ ብንተረጉመው፣ “ጠልፌ ወስጃታለሁ፤ ጠልፌ አግብቻታለሁ” እንደማለት ነው። በቃ፣ ስልኩ ተዘጋ።

የአማንዳ እናት መረጃውን ለፖሊስ ቢያደርሱም፣ የፖሊስ ምርመራና ፍለጋ ባይቋረጥም፣ ውጤት አልተገኘም። ከአመት በፊትም፣ ከዚያው አካባቢ አንዲት ወጣት ሴት ጠፍታለች። ከአማንዳ በኋላም እንዲሁ፣ ከተመሳሳይ ቦታ ሌላ የ14 አመት ሴት እንደወጣች ቀርታለች። የት ይግቡ፣ የት ይድረሱ ፍንጭ አልተገኘም። በእርግጥ አንዲት ጠንቋይ በቴሌቪዥን ስርጭት አማንዳ ህይወቷ አልፎ አስከሬኗ ጥልቅ ባህር ውስጥ ሰጥሟል ብላ እንደተናገረችውም አልሆነም። ሶስቱ ሴቶች ከነሕይወታቸው ከአስር አመት በላይ ሲሰቃዩ የኖሩት፣ አማንዳ ከጠፋችበት አካባቢ ብዙም የማይርቅ መኖሪያ ቤት ውስጥ ነው - በሶስት በአራት ኪሎሜትር ርቀት። በኤርየል ካስትሮ ተጠልፈው ከታገቱበት እለት ጀምሮ፣ ሶስቱ ሴቶች ከቀን ቀን፣ ከአመት አመት፣ ቤት እንደተዘጋባቸው መከራ ይበላሉ።

ለመውጣት ቢሞክሩ፣ ድብደባውና እርግጫው! አሁንም በኢትዮጵያዊኛ ቋንቋ እንግለፀው ከተባለ፣ “ከቤት ንቅንቅ ብትይ እግርሽን እሰብረዋለሁ” እያለ ሚስቱን ነጋ ጠባ የሚያሰቃይ ባል እንደማለት ነው። እንዴት ብትሉ፤ ከሁለት ሳምንት በፊት ኢቲቪ በሁለት ክፍል ካቀረበው ድራማ መልሱን ማግኘት ይቻላል። “ጠልፎ ማግባት” በህግ የተከለከለ የወንጀል ድርጊት መሆኑን ለማሳየትና፣ “ለህብረተሰቡ ግንዛቤ ለማስጨበጥ” ታስቦ የተሰራ ድራማ ነው። እንግዲህ አስቡት። “ጠልፎ ማግባት” ብዙም እንደ ወንጀል ስለማይቆጠር፣ “በሽማግሌና በእርቅ” ሊያልቅ የሚችል ቀላል ጉዳይ እንደሆነ ተደርጎ ስለሚታሰብ… ያን ያህልም “ጉድ! ጉድ! አቤት ጭካኔ!” የሚያሰኝ አይደለም ማለት ነው። እናም፤ “ጠለፋ ወንጀል ነው” እያሉ “በድራማ ግንዛቤ ለማስጨበጥ ጥረት ማድረግ” አስፈለገ። ገና እዚህ ደረጃ ላይ ነን ያለነው። ከኢትዮጵያውያን መካከል ግማሾቹ፣ ባል ሚስቱን የመደብደብ መብት አለው ብለው እንደሚያምኑም ባለፉት አስር አመታት የተካሄዱ ሶስት ተከታታይ ጥናቶች ያረጋግጣሉ።

በአጭሩ፣ ጠልፎ ማግባትና ማሰቃየት፣ ብዙ ጣጣ የለውም። ድብቅነትን አይጠይቅም። በአሜሪካ ግን፣ ጣጣው ብዙ ነው። ጠልፎ ማግባት ይቅርና፣ ሚስትን “የት ወጣሽ የት ገባሽ” እያሉ ማሰቃየት እንደ ተራ ነገር አይቆጠርም። በዝምታ የሚታለፍ ቢሆን ኖሮማ፣ ኤርየል ካስትሮ ከመጀመሪያ ሚስቱ ጋር ባልተለያየ ነበር። የኤርየል ቤትና የሚስቱ ወላጆች ቤት ቅርብ ለቅርብ ቢሆንም፣ እየመጡ እንዲጠይቋት ወይም እየሄደች እንድትጠይቃቸው አይፈልግም ነበር። አንዳንዴ እሱ በማይኖርበት ሰዓት እህቷ ልትጠይቃት ስትመጣ እንኳ፣ በሩ ስለሚቆለፍ መግባት አትችልም። ኤርየል፣ ሚስቱን ቤት ውስጥ ቆልፎባት ነው የሚሄደው። ከዚያም ድብደባ ተጨመረበት። አንዴ አፍንጫዋን ሰብሯታል። ሚስቱን በመደብደቡ ሁለቴ የታሰረው ኤርየል፣ ባህሪውን ሊያሻሽል ስላልቻለ ሚስት በፍቺ ጥላው ወጣች - በፖሊስ ታጅባ። “ሚስቱን ቢደበድብ መብቱ ነው” የሚል አይነት አስተሳሰብ በስፋት የሌለበት አገር ውስጥ፣ “ውልፊት ትይና እግርሽን እሰባብረዋለሁ” እያለ እድሜ ልክ ሚስቱን እያሰቃየ መኖር አይቻልም - ማንም እንዳያውቅ ደብቆ ካላሰቃየ በቀር። ኤርየልም፣ ይህንኑን ነው ያደረገው - ጠልፎ እየወሰደ በድብቅ ማሰቃየት።

እንደ ኢትዮጵያ በመሳሰሉ አገራት፣ በሃይማኖትና በብሄረሰብ ስም፣ በአገርና በህዝብ ስም፣ ሰውን የማጥቃትና የማሰር፣ የማሰቃየትና የመግደል… ቅስቀሳዎች ወይም ዘመቻዎች በየጊዜው በግላጭ ይፈፀሙ የለ? ይህንን የሚፈፅሙ ክፉ ሰዎች፣ ለጭካኔያቸው ሰበብና ማመካኛ አያጡም። እንዲያውም፣ “አገር ወዳድ አርበኛ፣ ቆራጥ አብዮተኛ፣ የቁርጥ ቀን ጀግና”… የሚል ውዳሴ ይጎርፍላቸዋል። ስቃይና ግድያ የሚፈፅሙትም በግላጭ ነው። እንደ አሜሪካ በመሳሰሉ በስልጣኔ ደህና የተራመዱ አገራት ውስጥ ግን፣ ሰውን በግላጭ ለማሰቃየትና ለመግደል የሚያስችል ሰበብና ማመካኛ ማግኘት ከባድ ነው። ክፉ ሰዎች፣ በግላጭ እንዳሻቸው ጭካኔ እየፈፀሙ በየአደባባዩ መፈንጨት አይችሉም። በድብቅ ስቃይና ግድያ ለመፈፀም የሚሞክሩ ግን አይጠፉም - ለምሳሌ ልማደኛ ነፍሰ ገዳዮች (serial killers)። ልዩነቱን አያችሁት። በኋላ ቀር አገራት ውስጥ፣ ክፉ ሰዎች ለጭካኔያቸው ብዙ አይነት ማመካኛ ማቅረብ ስለሚችሉ፣ በአደባባይ ሰውን እያሰቃዩና እየገደሉም፣ እንደ ጀግና ወይም እንደ አርበኛ ይታያሉ። በስልጣኔ ደህና የተራመዱ አገራት ውስጥ ግን፣ ክፉ ሰዎች “ልማደኛ ነፍሰ ገዳይነታቸውን” የሚሸፋፍኑበት እድል ስለሌላቸው በፖሊስ ይታደናሉ። እንደ ኢትዮጵያ በመሳሰሉ አገራት፣ “ልማደኛ ነፍሰ ገዳዮች (serial killers) የሌሉ ይመስለናል። በሌላ ስም ስለምንጠራቸው ነው - አርበኛ፣ አብዮተኛ፣ ጀግና እየተባሉ ይጠራሉ። እንደ ኤርየል ካስትሮ፣ በድብቅ የእገታና የማሰቃየት ጭካኔ የሚፈፅሙ ሰዎች በአገራችንና በሌሎች ኋላቀር አገራት የሌሉ ከመሰለ ንም ተሞኝተናል። ሞልተዋል። ግን፣ ጭካኔያቸውን ያን ያህልም መደበቅ አያስፈልጋቸውም። ሳልፈቅድልሽ ከቤት ወጥተሻል ብሎ ሚስቱን ቢደበድብ ብዙም ችግር አይገጥመውማ።

ባለ 5 ኮከቡ ካፒታል ሆቴልና ስፓ ትናንት ተመርቆ አገልግሎት ጀመረ፡፡ በ172 ሚሊየን ብር የተሠራው ሆቴሉ 114 የመኝታ ክፍሎች አሉት፡፡ በአቶ የማነ ገ/ሥላሴ ባለቤትነት የተገነባው ይኼ የግል ሆቴል መዋኛ፣ የሴቶችና የወንዶች መታሻ ክፍሎችና መዋቢያ፣ አንድ ፎቅ ጂምናዚየም፣ ባር፣ ላውንጅ፣ የስብሰባ አዳራሾች አሉት፡፡ ግንባታው አምስት ዓመት የፈጀው ሆቴል፤ በማስፋፊያው ባለ 11 ፎቅ ሕንፃ እያስገነባ ሲሆን ከምድር በታች ሁለት ፎቅ የመኪና ማቆሚያ አለው፡፡

ሆቴሉ በአሁኑ ወቅት ለ225 ዜጐች የሥራ ዕድል የፈጠረ ሲሆን የሠራተኞቹን ቁጥር 270 የማድረስ ዕቅድ አለው፡፡ አቶ የማነ ገ/ሥላሴ የሆሲ ትሬዲንግ ሃውስ ባለቤት ሲሆኑ ድርጅታቸው አሉ ከሚባሉት የገቢና ወጪ ንግድ ድርጅቶች አንዱ ነው፡፡ ሆሲ በብረታ ብረት ማሽኖች፣ መሳሪያዎችና ሌሎች ተዛማጅ ንግዶች ላይ የተሰማራ ሲሆን፤ የእርሻ ምርት ውጤቶችንም ለውጭ ገበያዎች በማቅረብ ይታወቃል፡፡

የማተሚያ ማሽኑ ዋጋ 8ሺ ዶላር ነው፤ ስምንት ሺ ሽጉጦችን ሊሰሩበት ይችላሉ። ፅሁፍ የሚያትም ሳይሆን ሽጉጥ ወይም ሌላ እቃ የሚያትም ማሽን ነው - 3D printer ይሉታል። የዘንድሮ ምርጥ ፈጠራ እንደሆነ የተነገረለት “ቅርፅ አታሚ ማሽን”፣ በሚቀጥሉት አመታት ገበያውን እንደሚያጥለቀልቅ ተተንብዮለታል። ትንቢቱ ወር ሳይሞላው፤ አለምን ሲያነጋግር የሰነበተ የህትመት ውጤት ብቅ አለ - በማተሚያ ማሽን የተሰራ የመጀመሪያው ሽጉጥ። መልኩ ከዘመናዊ የቢሮ ፅሁፍ ማተሚያ ማሽን በመልክ ብዙም አይራራቅም። አሰራሩም ተመሳሳይ ነው - ከኮምፒዩተር በሚደርሰው ትዕዛዝ አትሞ ማውጣት (ፅሁፍ ሳይሆን ቅርፅ)። የመጀመሪያው የሽጉጥ እትም በዚሁ ሳምንት በአደባባይ ተሞክሮ የመጀመሪያውን ጥይት ተኩሷል። ዲፈንስ ዲስትሪቢዩተር በተባለ ኩባንያ ተሰርቶ የተሞከረው ሽጉጥ Liberator የሚል ስም ተሰጥቶታል - ነፃ አውጪ እንደማለት። ሽጉጡ ከፕላስቲክ የተሰራ ቢሆንም፣ ማንም አላናናቀውም - የመተኮስ ስራውን በአግባቡ የሚያውቅ ነውና። ፍርሃት ያደረባቸው ግን አሉ።

ብዙዎቹ የመፈተሻ መሳሪያዎች፣ ብረታማ ነገሮችን ለይተው እንዲያሳዩ የተሰሩ ናቸው። የፕላስቲክ ሽጉጥ የታጠቀ ሰው፣ የፍተሻ መሳሪያዎች ሳያግዱት ማለፍ የሚችል መሆኑ፣ አንዳንድ የአሜሪካ ህግ አውጪ ምክርቤት አባላትን አሳስቧል። የጦር መሳሪያ ቁጥጥር አከራካሪ በሆነበት ወቅት፣ የብዙዎችን ትኩረት የሳበ አዲስ አይነት ሽጉጥ መፈጠሩ፣ አጋጣሚውን አስገራሚ አድርጎታል። ደግሞም ማንም ሰው በየቤቱ ኮምፒዩተርና “ፕሪንተር”ን እየተጠቀመ ሊፈበርከው ይችላል። በእርግጥ “ማንም ሰው ይችላል” የሚለው አነጋገር የተጋነነ ነው። ከኮምፒዩተሩ ወደ ፕሪንተሩ የሚተላለፈውን ትዕዛዝ (ንድፍ) አስተካክሎና ጠንቅቆ ማወቅ ያስፈልጋል። ይህንን ደግሞ “ማንም ሰው ይችለዋል” የሚባል አይደለም። ነገር ግን፤ ብዙዎችን አላስጨነቃቸውም።

ምክንያቱም፣ የአዲሱ ሽጉጥ ንድፍ በኢንተርኔት ተሰራጭቷል። ፎርብስ መፅሄት እንደዘገበውም በጥቂት ቀናት ውስጥ ከ100 ሺ በላይ ሰዎች፣ ንድፉን ከኢንተርኔት አግኝተው የራሳቸው አድርገውታል። ደግሞም፣ ሌሎች አማራጮች አሉ። የጦር መሳሪያ ባለቤት የመሆን መብት እንዲከበር በሕገመንግስት ባወጀችው አገር ውስጥ፣ መንግስት በጦር መሳሪያ ላይ አዳዲስ የቁጥጥርና የገደብ ህጎችን ማዘጋጀቱ ያስቆጣቸው ሰዎች ብዙ አማራጮችን እየፈጠሩ ነው - ለምሳሌ፣ አንድ የዩኒቨርስቲ ተማሪ፣ የሽጉጥ ንድፍ ሰርቶ በኢንተርኔት አሰራጭቷል። ይሄኛው ሽጉጥ 400 ጥይቶችን በመተኮስ በተግባር የተሞከረ ሲሆን፣ ከ400 ሺ በላይ ሰዎች የሽጉጡን ንድፍ ከኢንተርኔት ወስደዋል። የአሜሪካ ነገር፣ አጃኢብ ነው።

አውሮፕላኖች በሚንደረደሩበት አውላላ ሜዳና ከፍተኛ ጥበቃ በሚደረግበት ኤርፖርት፣ የጥይት ድምፅ ሳይሰማ የተዘረፈው የ50 ሚሊዮን ዶላር አልማዝ፣ ከሶስት ወር የፖሊስ ክትትል በኋላ፣ ሰሞኑን ዱካው ተገኘ። ዝርፊያውን የፈፀሙ ስምንት ሰዎችን ከነተባባሪዎቻቸው ለመያዝና የተዘረፈውን አልማዝ ለማስመለስ በርካታ የአውሮፓ አገራትን ያዳረሰ ክትትል ሲያካሂዱ የከረሙ መርማሪዎች፣ በጣሊያን፣ በቤልጄምና በቱርክ ውጤት ቀንቷቸዋል። የካቲት 10 ቀን ከምሽቱ ሁለት ሰዓት ነው በቤልጄም ዋና ከተማ ከሚገኘው የብራስልስ ኤርፖርት አልማዙ የተዘረፈው። ከኤርፖርቱ አጠገብ፣ ጅምር የህንፃ ግንባታ ውስጥ ተደብቀው ያመሹት ስምንቱ ዘራፊዎች፤ የኤርፖርቱን አጥር ሲተረትሩ ማንም እንዳያያቸው ተጠንቅቀዋል። ወደ ውስጥ ከገቡ በኋላ ግን፣ በድብቅ ለመሽሎክሎክ አልሞከሩም። በተተረተረው አጥር ሁለት ጥቋቁር መኪኖችን እያሽከረከሩ ወደ አውሮፕላን መንደርደሪያው አመሩ።

ስምንቱ ዘራፊዎች እንደ ፖሊስ ለብሰው መሳሪያ ታጥቀዋል። በእርግጥ መሳሪያቸው የቤልጄም ፖሊሶች የሚጠቀሙበት አይነት ሳይሆን ክላሺንኮቭ ነው። ግን ከርቀት ይህንን ለይቶ የሚያስተውል አይኖርም። የፖሊስ ታርጋ የተለጠፈባቸው ሁለቱ ጥቋቁር መኪኖች፣ ኮፈናቸው ላይ ሰማያዊ የፖሊስ መብራቶች ተተልክሎላቸዋል። ማንም አላስቆማቸውም። በቀጥታ የአውሮፕላን መንደርደሪያዎችን እያቆራረጡ፣ ወደ ስዊዘርላንድ ለመብረር የተዘጋጀች መካከለኛ አውሮፕላን ጋ ደረሱ። ሌላ መኪና ለትንሽ ቀድሟቸዋል። ከእቅዳቸው ዝንፍ ያለ ነገር የለም። ከነሱ ቀድሞ የደረሰው መኪና፣ እንደ ካዝና በጠነከሩ ብረቶች የተሰራ የውድ እቃዎች ማመላለሻ ነው - ውድ የአልማዝ ጠጠሮችን ወደ አውሮፕላኑ የሚያደርስ። የመኪናው በር ተከፍቶ፣ እፍኝ እፍኝ የማይሞሉ 130 የአልማዝ ከረጢቶች ወደ አውሮፕላኑ ለማስገባት… ከዚያም አውሮፕላኑ ተነስቶ ለመብረር፣ ከ15 ደቂቃ በላይ መዘግየት እንደሌለበት ትዕዛዝ ተሰጥቷቸዋል። ዘራፊዎቹ ትክክለኛ መረጃ ባይኖራቸው ኖሮ፣ በትክክለኛው ሰዓት ባልደረሱ ነበር።

የአልማዝ ከረጢቶቹ ወደ አውሮፕላኑ ከገቡ በኋላ ለበረራ ሊነሳ ሲል ሁለት መኪኖች ከተፍ አሉ። የፖሊስ የደንብ ልብስ አድርገው፣ ፊታቸውን በጭንብል ሸፍነው፣ መሳሪያቸውን ወድረው ወደ አውሮፕላኑ የተንደረደሩት ዘራፊዎች፣ ፓይለቱንና የጥበቃ ሰራተኞችን በማስፈራራት የወርቅ ከረጢቶቹን ለመውሰድ ጊዜ አልፈጀባቸውም። በ20 ደቂቃ ውስጥ 50 ሚሊዮን ዶላር የሚያወጡ የአልማዝ እንቁዎችን ይዘው እንደአመጣጣቸው ተፈተለኩ - ግርግር ሳይፈጠር፣ የጥይት ድምፅ ብቻ ሳይሆን የሃይለ ቃል ድምፅ ሳይሰማ ዘረፋው ከመጠናቀቁ የተነሳ፤ ተሳፋሪዎቹ ምን እንደተፈጠረ አላወቁም። በረራው እንደተሰረዘና ዘረፋ እንደተፈፀመ ሲነገራቸው ማመን አልቻሉም ነበር። ስምንቱን ዘራፊዎች ከነተባባሪዎቻቸው ለመያዝ በበርካታ የአውሮፓ አገራት ለሶስት ወራት ሲካሄድ የቆየው የፖሊስ አደን፣ በዚህ ሳምንት በከፊል ውጤታማ ሆኗል።

ከዘራፊዎቹ መካከል አንዱ በጣሊያን ከ8 ተጠርጣሪ ተባባሪዎች ጋር የተያዘ ሲሆን፤ በስዊዘርላንድ ሌሎች ተባባሪዎች በቁጥጥር ስር ሲውሉ የተወሰነው ያህል አልማዝም ተገኝቷል። በቤልጄም ደግሞ ከሃያ በላይ ሰዎች ታስረዋል። በኤርፖርቱ የተፈፀመው ዝርፍያ፣ በታሪክ ከተመዘገቡ ትልልቅ የአልማዝ ዝርፊያዎች መካከል በሁለተኛ ደረጃነት የሚጠቀስ ቢሆንም፤ አልማዝን ማጓጓዝ ግን ለቤልጄም ኤርፖርቶች የእለት ተእለት ስራ ነው። በአለማችን ለገበያ ከሚቀርቡ የአልማዝ ጌጣጌጦች መካከል ግማሽ ያህሉ ቤልጄምን ሳይረግጥ አያልፍም - የአልማዝ ማዕድን ተሞርዶና ተጣርቶ አምሮበት የሚወጣው ቤልጄም ውስጥ በሚገኙ ኩባንያዎችና ባለሙያዎች ነው። በየእለቱ፣ ቤልጄም በአማካይ የ200 ሚሊዮን ዶላር አልማዝ ታስተናግዳለች።

ከካህሊል ጂብራን አጫጭር ተረቶች አንዱ እንደሚከተለው ይላል፡- አራት ባሪያዎች አንዲትን ያረጀች ንግሥት በተኛችበት ያራግቡላታል፡፡ ንግሥቲቱ የተኛችው ዙፋኗ ላይ ነው፡፡ ታንኮራፋለች፡፡ እጭኗ ላይ አንዲት ድመት ወደ ባሪያዎቹ በዳተኛ አስተያየት እያየች ባሪያዎቹ ለሚነጋገሩት ምላሽ ትሰጣለች - በድመትኛ! አንደኛው ባሪያ “ይህቺ አሮጊት እንቅልፍ ሲወስዳት መልኳ እንዴት ያስጠላል፡፡ ለምቦጯ እንዴት ተንጠልጥሏል፡፡ ደሞ ኩርፊቷ ዲያብሎስ ሠርንቆ የያዛት እኮ ነው የሚመስለው” አለ ይሄኔ እመት ድመት ሚያው ሚያው አለች፤ በድመትኛ፡፡ ትርጉሙም - “ከአንተ ካልተኛኸውና ነቅተህ ባሪያ ሆነህ ከምታስጠላው የበለጠ አስታጠላም አለችው፡፡ ሁለተኛ ባሪያ “እንቅልፍ፤ የተጨማደደ ቆዳዋን የሚያቃናላት መሰላት እንዴ? የባሰኮ ነው የሚያጨማድዳት! የሆነ የተንኮል ነገር ነው መቼም እያለመች ያለችው” ይሄኔ እመት ድመት ሚያው ሚያው አለች በድመትኛ፡፡

ትርጉሙም - “እስቲ አንተም ተኛና ስለነፃነትህ አልም” ሶስተኛው ባሪያ ደሞ ተናገረ - “ምናልባት እስከዛሬ ያረደቻቸውን ሰዎች የቀብር ስርዓት እያየች ይሆናል” እመት ድመት በድመትኛ ቋንቋ ሚያው ሚያው አለች፡፡ “አሄሄ! እሷማ የምታየው የአያት ቅድመ አያትህንና የልጅ ልጆችህን ቀብር ነው!” አራተኛው ባሪያ እንዲህ አለ - “ስለ እሷ መናገራችን ጥሩ ነው፡፡ እዚህ ተገትሮ ለእሷ ማራገብ ግን በጣም ይደክማል” እመት ድመት በሚያው ሚያውኛ መለሰች፡፡ “ገና ዕድሜ-ልክ ታራግባለህ፤” ደሞም በመሬት የሆነው በመንግሥተ ሰማይም ይደገማል” ልክ ይሄን እያወሩ ሳሉ አሮጊቷ ንግሥት የሰማች ይመስል፤ በእንቅልፍ ልቧ እራሷን በአዎንታ ነቀነቀች፡፡ ዘውዷም ከጭንቅላቷ ተንሸራቶ መሬት ላይ ወደቀ፡፡ ከባሪያዎቹ አንዱም፤ “ኧረ! ይሄኮ መጥፎ ምልኪ ነው” አለና ሟርቱን አሰበ፡፡ እሜት ድመትም በሚያው ሚያውኛ “ያንዱ መጥፎ ምልኪ ለሌላው በጐ ምልኪ ነው” አለች፡፡

ሁለተኛው ባሪያም፤ “አሁን ብትነቃና ዘውዱዋ መውደቁን ብታይስ ጐበዝ! ሁላችንን ታርደናለች” እመት ድመት በሚያው-ሚያውኛ - “ከተወለዳችሁ ከመጀመሪያ ቀን ጀምሮ ስታርዳችሁ ነው የኖረችው፡፡ ችግሩ፤ አይታወቃችሁም” ሦስተኛው ባሪያም እንዲህ አለ “አዎን ታርደናለች፡፡ ስሙንም ለአማልክት የሚከፈል መዋስዕትነት ትለዋለች” እመት ድመትም በሚያው ሚያውኛ “ደካሞች ብቻ ናቸው የአማልክት መስዋዕት የሚሆኑት” አለች፡፡ አራተኛው ባሪያ ሌሎቹን አፋቸውን አዘግቶ በእንክብካቤ ዘውዱን አንስቶ፤ አሮጊቷ ንግሥት እንዳትነቃ አድርጎ መልሶ ጫነላት፡፡ እመት ድመትም በድመትኛ ተናገረች፡- “እንዴ የወደቀን ዘውድ መልሶ የሚያነሳ ባሪያ ብቻ ነው” አለች፡፡ ከጥቂት ጊዜ በኋላ ንግሥቲቱ ነቃች፡፡ አካባቢዋን አየች፡፡ አዛጋችና፤ “በህልሜ አንድ ዋርካ ሥር አራት አንበጦችን አንዲት ጊንጥ ስታባርራቸው አየሁ፡፡ ጥሩ ነገር አይመስለኝ ህልሜ” አለች፡፡ ይሄን ብለ መልሳ አንቀላፋች፡፡ ማንኮራፋቷንም ቀጠለች፡፡ አራቱ ባሪያዎችም ማራገባቸውን ቀጠሉ፡፡ ድመቷም በሚያው-ሚያውኛ ቋንቋ፤ “ቀጥሉ፡፡ ማራገባችሁን ቀጥሉ፡፡ምድረ-ደደብ ሁሉ ቀጥሉ!! የምታራግቡት እናንተኑ የሚበላችሁን እሳት ነው፡፡ ቀጥሉ!!”

                                                            * * *

ካልተኛኽ ግን ባሪያ ሆነህ የቀረኸው፣ የተኛ ይሻላል፤ ከመባል ይጠብቀን፡፡ አንድ ግፍ አያት-ቅድመ አያታችንን ያጠፋው ሳያንስ፤ ለልጅ ልጆቻችን ከተረፈ ከእርግማን ሁሉ የከፋ እርግማን ነው! የማራገብ አደጋ ለሀገርና ለህዝብ የማይበጅ ፅኑ ጠላት ነው፡፡ በቀላሉ ተዋግተን ልናጠፋው ከቶ አንችልም! በተለይም ደግሞ የምናራግበው እኛኑ መልሶ የሚፈጀንን ከሆነ አሳሳቢ ነገር ይሆናል፡፡ የተውነውን፣ የጣልነውን፣ አንዴ የተላቀቅነውን አስተሳሰብ መልሰን ለማንሳት ከመሞከር ያድነን፡፡ የአሸነፍነውንና የተገላገልነውን አስተሳሰብ መልሰን ለማስተናገድ ዝግጁ አለመሆን ብልህነት ነው፡፡ ከዘመነ-መሣፍንት እስከ ነጋሲው አገዛዝ ድረስ፣ አልፎም ከወታደራዊው ሶሻሊዝ ወዲህም እስከ ብሔር-ብሔረሰባዊ ዲሞክራሲ ድረስ ረዥም መንገድ ሄደን፤ ሕግና ሥርዓት ልናስከብር፤ የሻይ ቤት የኬክ ቤት አገር ሳይሆን ትልቅ ኢንዱስትሪ ልንገነባ፤ በምንም ዓይነት ሰው ለሰው የማይበዘበዝባት፣ ዲሞክራሲያዊ አስተዳደር የሚሰፍንባት፣ እኩልነት ያረበበባት፣ ዘረፋና ውንብድና የማይታይባት፣ ሉዐላዊነቷ የተከበረ ቆንጅዬ አገር ልንመሰርት፤ ቃል ከገባን ውለን አደርን፡፡

በረዥሙ መንገድ ላይ አንዳንዶቹ ተሳክተው “እሰይ አበጀህ የእኛ ሎጋ” ሲያሰኙን፣ ሌሎቹ ከሽፈው ምነው ባልነካካናቸው ኖሮ አሰኝተው አንገታችንን ሲያስቀረቅሩን፤ የውሾን ነገር ያነሳ ውሾ ይሁን ሲያስብሉን እዚህ ደርሰናል፡፡ አሁንም ቢሆን “አለባብሰው ቢያርሱ በአረም ይመለሱ” ነውና፤ ዐይናችን እያየ የተፋጠጡንን የሙስናና የመልካም አስተዳደር አደጋዎች እንዲሁም የሚሥጥራዊነት አባዜ (ከግልፅነት አንፃራዊ በሆነ አቋም - as opposed to እንዲሉ) ካልተዋጋንና ወደ ግልፅ ውንብድና ሊሸጋገር አንድ አሙስ የቀረውን የሥርዓት-አልባነት፣ የሌብነትና የጭለማ-ሽምቅ ዘረፋ (ለአፍሪካ ህብረት 50ኛ ዓመት በዓል ሰሞን ብቻ ሳይሆን ለዘለቄታውም ልንፋለመው ብንፈጠም መልካም ነው፡፡

ገንዘብ እንዴት ልሰብስብ እያልን ገንዘብ ሲዘረፍ አላየሁም ማለት መቼም አያዋጣንም፡፡ እስከ ናይጄሪያና ኬንያ ዘረፋ ድረስ የከፋ ደረጃ አልደረስንም ብለን መፅናናት አንችልም፡፡ ጥፋት እያባረረን ነው፡፡ ጥፋቱ እስካለ ድረስ ሸሸን ማለት ከንቱ ነው፡፡ ለዚህ ነው “አሳዳጅ ካልተወ የሸሸ መች አመለጠ” የሚባለው፡፡ “…ትቻቸዋለሁ ይተውኝ አልነካቸውም አይንኩኝ ብለህ ተገልለህ ርቀህ ዕውነት ይተውኛል ብለህ እንዴት ተስፋ ታደርጋለህ? የተወጋ በቅቶት ቢተኛ፣ የወጋ መች እንቅልፍ አለው የጅምሩን ካልጨረሰው…” እንዳለውም ነው ሎሬት ፀጋዬ ገ/መድህን፡፡

የአፍሪካ ህብረት የተመሠረበትን 50ኛ አመት ምክንያት በማድረግ በቻቺ ኢንተርናሽል አርቲስት ማናጅመንት የተሰናዳ የአፍሪካ ሙዚቃ ፌስቲቫል ግንቦት 3 እና 4 በሚሊኒየም አዳራሽ ይቀርባል፡፡ በአርቲስት ቻቺ ታደሠ በሚመራው ዝግጅት ላይ ኢትዮጵያን ጨምሮ ከሰባት የአፍሪካ ሃገራት የተውጣጡ ሙዚቀኞች ተሳታፊ እንደሚሆኑ አዘጋጆቹ በጋዜጣዊ መግለጫቸው አስታውቀዋል፡፡ አርቲስት ቻቺ ታደሰ፤ ዝግጅቱን እንዲያደምቁ የ40 አገራት አርቲስቶችን ለመጋበዝ ብትሞክርም በኤምባሲዎች ትብብር የተሳካው የስድስት ሀገራት መሆኑንና ሂደቱ አድካሚ እንደነበር አመልክታለች፡፡

በዝግጅቱ ላይ ከኢትዮጵያ ሃይሌ ሩትስ እና ቺጌ ባንድ እንዲሁም ቻቺ ራሷ “I am an African” የሚለውን ዘፈኗን በመዝፈን ተሣታፊ እንደሚሆኑ ይጠበቃል፡፡ ለሁለት ተከታታይ ቀናት የሚካሄደውን የሙዚቃ ዝግጅት ፌስቲቫል ለመታደም ከጠዋቱ 3-12 ሰዓት ለሚቀርበው ለአዋቂዎች 50 ብር፣ ለህፃናት በነፃ ሲሆን ለምሽት የሙዚቃ ዝግጅቶች ለአንድ ሰው መግቢያ የ200 ብር ቲኬት መዘጋጀቱን አስተባባሪዎቹ አስታውቀዋል፡፡

የበይነ መረብ (internet) አጠቃቀምን አስመልክቶ የተዘጋጀው መጽሐፍ ለንባብ በቃ፡፡ በዓለም ደገፋ እና ወንድወሰን አሰፋ የተዘጋጀው “በይነመረብ” የተሰኘ መጽሐፍ በዘርፉ ያሉትን የእንግሊዝኛ ቃላትና ሐረጐች በአማርኛ ቃላት ለመተካት የተሞከረበት ነው፡፡ አስራሰባት ምእራፎች ያሉት መጽሐፍ በበይነመረባዊ የቃላት መፍቻ የታገዘ ነው፡፡ ከ185 ገፆች በላይ ያሉት መጽሐፍ በ50 ብር እየተሸጠ ነው፡፡

በፋሲል ኃይሉ የተገጠሙ ሃምሳ ሦስት አጫጫርና መካከለኛ ግጥሞች የተካተቱበት “ፎርፌ” የግጥም መጽሐፍ ከማተሚያ ቤት ወጥቶ ለንባብ በቃ፡፡ ገጣሚው በምስጋና ገጹ “ያነሳሁአቸው ሀሳቦች የእኔ ብቻ ሳይሆኑ የጓደኞቼም ናቸው” ያለበት የግጥም መጽሐፍ 74 ገፆች ያሉት ሲሆን የታተመውም በፋርኢስት ትሬዲንግ ኃላ.የተ.የግል ማህበር ነው፡፡ “ፎርፌ” በ22 ብር ለገበያ ቀርቧል፡፡

በኩራት ፒክቸርስ ኃ/የተ/የግ/ማህበር በዳይሬክተር ይድነቃቸው ሹመቴ ተጽፎ የተዘጋጀ “ኒሻን” የተሰኘ ፊልም ማቅረቡን አስታወቀ፡፡ ተሠርቶ ለማጠናቀቅ አንድ ዓመት የፈጀው የ104 ደቂቃ ፊልም የሚመረቀው እሁድ ግንቦት 4 በአዲስ አበባ በሚገኙ የግል ሲኒማ ቤቶች ነው፡፡ በልብ ሰቀላ ድራማ ፊልሙ ላይ ብርትኳን በፍቃዱ፣ ፈለቀ አበበ፣ ቴዎድሮስ ስፍራዬ፣ አለባቸው መኮንን፣ አላዛር ሳሙኤል፣ ተዘራ ለማ እና ሌሎችም ተውነዋል፡፡ ይድነቃቸው ሹመቴ ካሁን ቀደም “ስርየት” የተሰኘ ፊልም ዳይሬክት ማድረጉ ይታወቃል፡፡

“የስልክ ጥራት ችግር ከእድገቱ ጋር የመጣ ነው”

የቴሌኮምኒኬሽን አገልግሎት የጥራት መጓደል ቀድሞም የነበረው ጉዳይ ቢሆንም ከቅርብ ጊዜያት በተለይም በሣምንታት እድሜ ከሚቆጠር ጊዜ ወዲህ ዘርፈ ብዙ ችግሮች እየተስተዋሉበት ነው። በሞባይል እየተነጋገሩ አገልግሎት በድንገት ተቋርጦ አየር ላይ መቅረት፣ የድምፅ በጥራት አለመሠማት፣ በአንድ አካባቢ ካለ ወዳጅ ጋር እንኳ መገናኘት አዳጋች እየሆነ ነው፡፡ በተመሣሣይ ዘመኑ የፈቀደውን በይነ መረብ (ኢንተርኔት) አገልግሎት ለመጠቀም ብንሞክርም ከመንቀራፈፉም በላይ እንደ ሞባይል ንግግሩ እሡም የሚቆራረጥበት ጊዜ ይበረክታል፡፡ የመደበኛ (መስመር) ስልክም ቢሆን ሲበላሽ ለማስጠገን የገነት መግቢያ ያህል መትጋትን የሚጠይቅ ከሆነ ሠነባብቷል፡፡ ታዲያ የጉዳዩ ዋነኛ ባለቤት የሆነው ኢትዮ ቴሌኮም እነዚህ መሠረታዊ የጥራት ችግሮች እንዴት አጋጠሙት፣ በቀጣይስ በምን አግባብ ሊፈታቸዉ አሠበ ስንል ጠይቀናል፡፡ በኢትዮ - ቴሌኮም የኮርፖሬት ኮሚኒኬሽን ሃላፊው አቶ አብዱራሂም አህመድም ለጥያቄያችን ምላሽ ለመስጠት በርካታ ቀናት ያህል በተለዋዋጭ ቀጠሮዎች ቢያቆዩንም ከአዲስ አድማስ ጋዜጠኛ አለማየሁ አንበሴ ጋር በነበራቸው ቆይታ በተነሡት ርዕሠ ጉዳዮች ዙሪያ ተነጋግረዋል፡፡

የተንቀሣቃሽ ስልክ አገልግሎት የኔትወርክ መቆራረጥ፣ የድምፅ ጥራት መቀነስ የመሣሠሉት ችግሮች በስፋት እየተስተዋሉ ነው፡፡ ኢትዮ ቴሌኮም እነዚህን ለማስተካከል ምን እርምጃ እየወሠደ ነው? የተንቀሣቃሽ ስልክ ኔትወርክ እና መቆራረጥ ችግሮች በዋናነት በሁለት ልንከፍላቸው እንችላለን። የመጀመሪያው አዲስ አበባ ላይ የሚታዩት ናቸው፡፡ አዲስ አበባ ደግሞ ተለይተው የሚታወቁ ቦታዎች አሉ፡፡ የኖክያ አካባቢ የሚባል አለ፣ ከአስኮ ጀምሮ በኮልፌ ቀራኒዮ በአስራ ስምንት ማዞሪያ፣ በሉካንዳ፣ አለምገና፣ አየር ጤና፣ መካኒሣ፣ ካራቆሬ፣ ቄራ እና እስከ ሃና ማርያም የሚደርስ፡፡ ይሄ ከ10 አመት በፊት የተተከለ ነው፡፡ እዚህ አካባቢ ያለው ተጠቃሚ አገልግሎቱን በአግባቡ እያገኘ አይደለም። ይሄ የሚታወቅ ነው፡፡ መፍትሄው ሁለት ነው። አንደኛ ጊዜያዊ መፍትሄ አለ፤ ሁለተኛው ቋሚ/ዘላቂ የሚባለው ነው፡፡ ጊዜያዊ መፍትሄ ስንል በዚህ በጠቀስኳቸው ቦታዎች ያለውን ኔትወርክ የማሣደግ ስራ ነው፡፡ ዘላቂው ስራ ደግሞ ይሄንን ሙሉ ለሙሉ በአዲስ የመቀየሩ ስራ ነው፡፡ አሁን ጊዜያዊ መፍትሄው እየተሠራ እያለ ሙሉ በሙሉ የመቀየሩ ስራ ግን በጥቂት ወራት ውስጥ ተሠርቶ ይጠናቀቃል ማለት ነው፡፡

በዋነኛነት አዲስ አበባ በተቋሙም እንደሚታወቀው የአገልግሎት ጥራት ችግር አለ፡፡ በአካባቢው ያለው ከአምስት አመት በፊት የተዘረጋ ኔትወርክ ነው፡፡ ለምሣሌ እንደ ጀሞ፣ ለቡ ያሉትን ብንወስድ መሠረተ ልማት ከመዘርጋቱ በፊት በዚያ አካባቢ የነበረው ነዋሪ በጣም ትንሽ ነው፡፡ አሁን ግን ጀሞን ብቻ ብንወስድ ከ40ሺህ በላይ ነዋሪ ያለበት ነው፡፡ እና ይሄንን በየጊዜው የማሣደግ ስራ እንዳለ ሆኖ የመቀየርና የማሣደግ ስራ ይሠራል፡፡ እዚህ አካባቢ ተጠቃሚው አገልግሎቱን በተገቢው መልኩ እያገኘ አይደለም፡፡ ሁለተኛ አዲስ አበባን አጠቃላይ ስንወስድ ከኔትወርክ ጥራቱ ችግር ጋር የምናነሣው የህንፃዎችን ማደግ ነው፡፡ ህንፃዎች ሲያድጉ የቴሌኮም አንቴናዎች በአንፃሩ የተተከሉት መሬት ላይ ነው፡፡ አሁን ኔትወርኩን ለማሣደግ አንቴናዎች ህንፃዎች ላይ መተከል አለባቸው፡፡ ግን ይህን ለማድረግ እስከ አሁን ፈቃደኛ የሆነ ባለ ህንፃ የለም፡፡ ነገር ግን በህጉ የተቀመጠ አለ፡፡

የትም ቦታ በአግባቡ የቴሌኮም መሠረተ ልማት የመዘርጋት ግዴታ አለ። ይህም ሲባል ተገቢውን ክፍያ በመክፈል ነው፤ ሌላው ተደጋጋሚ የኤሌክትሪክ ሃይል መቆራረጥ እያጋጠመን ነው። እያንዳንዱ አንቴና በኤሌክትሪክ ሃይል ነው የሚሠራው፡፡ የኤሌክትሪክ ሃይል ሲቋረጥ ችግሩ ይፈጠራል፡፡ ሌላው የተጠቃሚው ቁጥር መጨመር ነው፡፡ በ2002 ያለው 6.7 ሚሊዮን ነበር አሁን ያለው 22 ሚሊዮን ተጠቃሚ ነው። በአጠቃላይ ጥራቱ ላይ የሚስተዋሉት ችግሮች እነዚህ ሲሆኑ ከእድገቱ ጋር የመጡ ናቸው፡፡ መቼ ነው ታዲያ የሚስተካከለው? በጥቂት ወራት ውስጥ፡፡ አሁን ይሄንን መሠረተ ልማት ለመቀየር የሚያስችል ስራ እየሠራን ነው፡፡ ይሄ ስራ በቅርቡ ይጠናቀቃል፡፡ የቅድሚያ ቅድሚያ ተሠጥቶት የሚሠራው ዝርጋታውን የማቀላጠፍ ስራ ነው፡፡ የሃይል መቆራረጡን በተመለከተ ለእያንዳንዱ አንቴና ብቻ ሣይሆን አቀባባይ ለምንላቸው ጄኔሬተር የማቅረብ ስራ እየሠራን ነው፡፡

ከህንፃዎች ጋር ያለውንም ከባለ ህንፃዎች ጋር በመነጋገር ወደ ስራው በመግባት ነው ችግሩ የሚፈታው፡፡ የኢንተርኔቱ መቆራረጥስ ከምን ጋር ነው የሚያያዘው? የኢንተርኔቱን መቆራረጥ በሁለት መልኩ ልናየው እንችላለን፡፡ የመጀመሪያው የፋይበር ኦፕቲክ ገመድ መቆረጥ ጋር እናያይዘዋለን፡፡ የፋይበር ኦፕቲክስ ፋይበር አሁን በሃገራችን ከ12 ሺህ ኪሎ ሜትር በላይ ተዘርግቷል፡፡ በ45 አቅጣጫዎች ማለት ነው፡፡ ይሄ ዋነኛ አላማው የሃገር ውስጡን ግንኙነት ማቀላጠፍ ነው፡፡ ለአለማቀፍ ግንኙነት የምንጠቀምባቸው ደግሞ ሶስት አቅጣጫዎች አሉ፡፡ ከአዲስ አበባ - መተማ አድርጐ ፓርት ሱዳን የሚሄደው፣ ሁለተኛው ከአዲስ አበባ ጅቡቲ የሚሄደው፣ ሶስተኛው ከአዲስ አበባ በሃዋሣ አድርጐ ሞያሌ ሞንባሣ የሚደርሠው ነው፡፡

ይህ ፋይበር ኦፕቲክ እንግዲህ እየሠጠ ያለው አገልግሎት ሁለት ነው፡፡ አንደኛ የሃገር ውስጡን ትራፊክ ይሸከማል። ሁለተኛ አለማቀፍ ግንኙታችንንም ያከናውናል። ወደ ኢንተርኔት ስንመጣ ለኢንተርኔት ግንኙነት ከሣተላይት በተጨማሪ በእነዚህ ሶስቱ መስመሮች ነው ግንኙነታችን፡፡ እነዚህ ሶስቱም ወደ ባህር ሄደው በባህር ጠለቅ ኬብል አድርገው ጄዳ፣ ከዚያ ለንደን ደርሠው ነው የአለማቀፍ ግንኙነታችንን የሚያሳልጡ፡፡ እንግዲህ ፋይበር ኦፕቲክ ኬብል ተቆረጠ ማለት በድሮው ከሆነ አገልግሎት ይቋረጣል ማለት ነው፡፡ ለምሣሌ ከዚህ መተማ ያለው ደባርቅ ላይ ቢቋረጥ፣ አንደኛ የባህር ዳር አካባቢ ግንኙነት ይቋረጣል፡፡ ከዛ አልፎ በፖርት ሱዳን አድርጐ የሚሄደው ግንኙነታችንም ይቋረጣል፡፡ አሁን ግን እዚያ ደረጃ አይደለንም፤ በማይክሮዌቭ እንገናኛለን።

ሁለተኛ በቀለበት መልኩ የተዘረጋ ስለሆነ ደባርቅ ላይ ቢቋረጥ ባህር ዳርን በመቀሌ ወይም በደሴ አድርገን እናገኘዋለን፡፡ በዚህ መፍትሄ አገልግሎቱ አይቋረጥም ግን ጭነቱ በትክክል ወደሚሠራው ይመጣል፡፡ በዚህ ጊዜ የኢንተርኔት ግንኙነት በጣም ይጓተታል ማለት ነው፡፡ አንዱና ትልቁ ችግር እሡ ነው፡፡ ይህ በአለማቀፍ ደረጃም ያጋጥማል፡፡ አሁን እኛ በሶስት ባህር ጠለቅ ኬብል በምንገናኝበት ላይ በቅርቡ ያጋጠመ አለ፡፡ በሜዲትራኒያን አካባቢ ተቆርጦ ከሰባት ቀን በላይ አገልግሎት የመጨናነቅ ሁኔታ ነበር፡፡ ከ177 ሠአታት በላይ ተቋርጧል፡፡ ይሄ እንግዲህ ከእኛ አቅም ውጪ የሆነ ነው ማለት ነው። ይህ በሚቋረጥበት ጊዜ ተጠቃሚው በአግባቡ አገልግሎቱን አያገኝም ማለት ነው፡፡ ሁለተኛው በከተማ ውስጥ ተደጋጋሚ መብራት በሚቋረጥበት ጊዜ ማስተላለፊያ ሣጥኖች አሉ፤ ድሮ ኬብል ካቢኔት የምንላቸው ማለት ነው፡፡ ከ45 አመት በፊት ተተክለው የነበሩና በመዳብ የሚሠሩ ናቸው፡፡

እነዚያ አሁን ከአራት አመት በፊት ነው የተቀየሩት። እነዚያ የራሣቸው የአቅም ውስንነት ነበራቸው፡፡ አቅማቸው ውስን ስለነበረ በዋነኛነት የድምፅ አገልግሎት ብቻ ነበር የሚሠጡት፡፡ ከ600 ያነሠ መስመር ነበር የሚይዙት፡፡ አሁን ግን ሁሉም በፋይበር ተቀይረው የእስክሪፕቶ ቀፎ ስፋት መጠን ያለው ኬብል ከ10ሺህ በላይ መስመር የመያዝ አቅም አለው፡፡ እነዚህ ሁሉ በኤሌክትሪክ ነው የሚሠሩት። ተደጋጋሚ የሃይል መቆራረጥ በሚደርስበት ጊዜ አንደኛ አቅማቸው እየደከመ ነው የሚሄደው፡፡ ሃይል በሚቆራረጥበት ጊዜ ባትሪው አቅሙ እየደከመ ነው ይሄዳል፡፡ ሙሉ በሙሉ ሊቃጠልም ይችላል፡፡ ወደ መፍትሄው ስንመጣ፣ አንደኛ የፋይበር ኦፕቲክ መቆረጥን ለመታደግ በተለይ አለማቀፍ ግንኙነታችን ላይ ኢፒጂ ደብሊው የሚባል አለ በዚያ ነው እየዘረጋን ያለነው፡፡

ከኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ሃይል ኮርፖሬሽን ጋር ስምምነት አድርገን ከፍተኛ የሃይል ጭነት በሚባለው የኤሌክትሪክ መስመር ላይ ነው ወደ ሞምባሣ እና ወደ ሌሎቹ አካባቢዎች የሚሄደውን መስመር እየዘረጋን ያለነው፡፡ ይህ ሲሆን በምንም መልክ ሊቆረጥ አይችልም፡፡ ከሦስት አመት በፊት በዓመት 34 የፋይበር ኦፕቲክ መቆረጥ ብቻ ነበር የሚደርሠው፡፡ አሁን ግን በወር ከ45 በላይ አንዳንዴም 60 ይደርሣል፡፡ ይሄ ማለት በአገልግሎት ጥራቱ ላይ ከፍተኛ ተፅዕኖ አለው፡፡ ወደ ህጉ ከመጣን፣ አንዳንድ ሃገሮች ፋይበር ኦፕቲክ ለቆረጠ የሞት ቅጣት ፍርድን አስቀምጠዋል፡፡ በእነዚህ ሃገራት እንኳን ኬብል ቆርጦ አገልግሎት የሚያቋርጥ ቀርቶ በአጠገቡም የሚያልፍ የለም፡፡ በወር 45 ጊዜ የሚቆረጥበት ሃገር ከኢትዮጵያ በስተቀር የለም፡፡ አሁን እንደተቋም ሌላ መፍትሄ ብለን የያዝነው በአየር ሞገድ የሚሄድ ማይክሮዌቭ ማስተላለፊያ አለን፡፡

ይሄ በየትም በኩል ቢቆረጥ አገልግሎቱ አይቆምም፤ ነገር ግን መጨናነቅ ይፈጥራል፡፡ የኤሌክትሪክ መቆራረጥን እንደ ችግር ደጋግመው እያነሡልኝ ነው፡፡ ሁለቱ አካላት መ/ቤቶች ተነጋግራችሁ ችግሩን መፍታት አልተላችሁም ማለት ነው? በጋራ እየሠራን ነው፡፡ በተለይ በጣም መሠረታዊ የሚባሉ አገልግሎቶቻችን ላይ ከእነሡ ጋር እየሠራን ነው፡፡ እንደ ሃገር በሚደርሠው መቆራረጥ ነው እኛ ጀነሬተር፣ ባትሪ የመሣሠሉትን መፍትሄዎች የምንጠቀመው፡፡ ነገር ግን መሠረታዊ የሚባሉት ላይ ከእነሱ ጋር እየተመካከርን ነው፡፡ የመስመር ስልኮች በአብዛኛው አካባቢዎች ሲቋረጥ ደንበኞች ለመስሪያ ቤቱ ቢያመለክቱም መፍትሄ እንደማይሠጥ በርካቶች እንደስሞታ ያቀርባሉ፡፡ አገልግሎቱ የሚቆራረጥበት ምክንያት ምንድን ነው? ለምንድንስ ነው በፍጥነት ምላሽ የማይሠጠው?

በመሠረታዊነት ከመደበኛ የስልክ መስመር ጋር ተያይዘው የሚታዩ ችግሮች አሉ፡፡ በአዲስ አበባ ከተማ በጣልያን ጊዜ የተዘረጋ የኮፐር ኬብል ነበር። አሁን እያጋጠመ ያለው መሠረታዊ ችግር ከተማዋ እያደገች ያለች ነች፡፡ ከመንገድ እና ከልማት ስራዎች ጋር በተያያዘ የኬብል መቆራረጥ ይከሠታል፡፡ ሁለተኛ ደግሞ የማይግሬሽን ስራም እየተሠራ ነው፤ ማለትም ድሮ ከነበረበት ወደ አዲሱ (ከመዳብ ወደ መልቲ ሠርቨር ኬብል ጌትዌይ) እየተሸጋገረ ነው፡፡ ከማዛወሩ ጋር ተያይዞ የሚታዩ ችግሮች አሉ፡፡ የአንዳንዶቹ ያለ መግባት፣ የመሣት የመሣሠሉ ችግሮች አሉ፡፡ ከጥገና ጋር ተያያዞ የተነሣው ማንኛውም ደንበኛ ብልሽት ሲያጋጥመው በስልክ ደውሎ ያስመዘግባል፡፡ ከዚያ ቲቲ ቁጥር (Travel ticket Number) ይሠጠዋል፡፡ ከተቀበሉ በኋላ በየዞኑ በየአካባቢው ላሉ አካባቢዎች ተላልፈው፣ እዚያ ያሉ ባለሙያዎች እንዲሠሩት ይደረጋል፡፡ ይሄ ሲባል ግን ችግር አያጋጥምም ማለት አይደለም፤ ያጋጥማል፡፡

ነገር ግን ችግር የደረሠባቸው ተጠቃሚዎች ወደ ተቋሙ ቀርበው በአካል ቢያመለክቱ መልካም ይሆናል፡፡ በአጠቃላይ ግን የተንቀሣቃሽ፣ የኢንተርኔት እንዲሁም የመደበኛ ስልክን በተመለከተ ተቋሙ ጥራትን መሠረት አድርጐ ሊሠራ እየተንቀሣቀሠ ነው፡፡ ወደ 26 ፕሮጀክቶች ተቀርፀዋል፡፡ እስካሁን ትልቁ ትኩረት የነበረው መሰረተ ልማቱን የመዘርጋት ነበር፡፡ አሁን ግን ወደ ጥናት መሄዱ ትኩረት ተደርጐበታል፡፡ በየሣምንቱ ይህን በተመለከተ ስራ አስፈፃሚው ተሠብስቦ ይገመግማል፡፡ በተለይ ከመደበኛ የመስመር ስልኮች ጋር የሚታዩ ችግሮች ይኖራሉ፡፡ በተቋሙም እነዚህ ችግሮች ይታወቃሉ፡፡ ግን ችግራቸው ለብዙ ጊዜ የዘለቀባቸው ወደ ተቋሙ ቢመጡ የማስተካከል እርምጃ ይወሠዳል፡፡ በአጠቃላይ ግን የተቋሙ ዋነኛ እቅድ በዚህ አመት መጨረሻ ላይ 40 ሚሊዮን የሞባይል ተጠቃሚ እንዲኖር ማድረግ ነው፡፡ አሁን 22 ሚሊዮን ነው ያለነው፡፡ አፈፃፀሙን ካየነው በ2003 እና በ2004 ከእቅዱ በላይ ነው ያሣካው። በሞባይል አገልግሎት አሁን ከአፍሪካ በ6ኛ ደረጃ ላይ ነው ያለነው፡፡ ከአራት ዓመት በፊት 13ኛ ነበርን፣ የዛሬ ሁለት ዓመት ደግሞ 9ኛ ሆንን፣ ዓምና 6ኛ ሆነናል፡፡ ኬንያን ቀድመን ማለት ነው፡፡

ከአፍሪካ እኛን የሚደቀድሙን ናይጄሪያ፣ ግብፅ፣ ደቡብ አፍሪካ፣ ሞሮኮ እና አልጄሪያ ናቸው፡፡ የአንድ ሃገር የቴሌኮም ልማት የሚለካው በሃገሪቱ ያለው የቴሌኮም ቁጥር ለህዝቡ ሲካፈል በሚገኘው ውጤት ነው፡፡ በዚህ ደረጃ እኛ ፔኔትሬሽን ሬታችን ወደ 28 በመቶ ደርሷል፡፡ ከ20 አመት በፊት 0.25 በመቶ ነበር አሁን 25 በመቶ ደርሠናል፡፡ በቀጣይ ሁለት አመት ደግሞ ከእጥፍ በላይ ለማድረስ ነው ጥረት የሚደረገው፡፡ ሠራተኞቻችሁ የሰዎችን የስልክ ጥሪ ልውውጥ ሚስጥር ለሰው ያሳያሉ ይባላል? ይህን ማድረግ ይቻላል? በመሠረቱ የኛ ተቋም የስልክ ንግግርን አይቀዳም። እኛ ያለን ተጠቃሚው የደወለበት (Call detail record) ዝርዝር ነው፡፡ አንድ ተጠቃሚ መቼ፣ በስንት ሰአት፣ የት ደወለ የሚለው ነው ያለን፡፡ ከዚህ ውጪ የመልዕክቱን ፍሬ ሃሳብ የሚመዘግብም መሣሪያ የለንም፡፡ በስልክ የተለያዩ ወንጀሎቹ ይሠራሉ፡፡ ለምሣሌ ዛቻ ሲፈፀም ፖሊስ በምርመራ ሲጠይቃችሁ ኮምፒውተር ውስጥ የለም፤ አልተመዘገበም ይባላል። ለምንድን ነው? ከዚህ ጋር በተያያዘ ማንኛውም ተጠቃሚ ዛቻ እና የመሳሰሉት ሲደርሱበት በመጀመሪያ ለፖሊስ ያሳውቃል፡፡ ፖሊስ በምን ስልክ ነው የደረሰብህ ይላል።

ከዚያም ወደ ተቋማችን መጥቶ ፖሊስ የሚጠይቀው አንደኛ በዚህ ቁጥር ላይ ያለው ማን ነው? ሁለተኛ ደግሞ ያደረገውን ልውውጥ ሪከርድ ነው፡፡ ይህ ሲሆን ነው አልተመዘገበም የሚባለው። አሁን ሲምካርድ እየተሸጠ ያለው በተለያዩ የግል አቅራቢዎች ነው። በመሠረታዊነት በደንቡ እያንዳንዱ ሲም ካርድ አከፋፋይ በሚሸጥበት ጊዜ የእያንዳንዱን ገዢ ሙሉ አድራሻ መያዝ አለበት፣ አድራሻ ሳይዝ ከሸጠ እሱ ነው ተጠያቂ፣ ያ አድራሻው ሳይያዝ የተሸጠለት ግለሰብ ወንጀል ቢሠራና ፖሊስ መረጃውን ቢጠይቅ እኛ ጋር ስለማይመዘገብ አድራሻው ኮምፒውተር ውስጥ የለም ማለት ነው፡፡ ይህን ተገንዝቦ ማንኛውም አከፋፋይ የሚሸጥለትን ሰው ሙሉ አድራሻ በሚገባ መያዝ አለበት፡፡ በሞባይል ለተጠቃሚዎች ከእናንተ ተቋም እና ከሌሎች የንግድ ድርጅቶች የሚላኩ አጭር መልዕክቶች የሰዎችን ፍላጐት የጠበቁ አይደሉም፣ የሰአት ገደብ ስለሌላቸውም ሌሊት ሳይቀር መልዕክቶቹ ይላካሉ ተጠቃሚውንም ይረብሻሉ፣ ተቋሙ ይሄን ነገር እንዴት ነው የሚያየው? እስካሁን ይሄንን አሠራር አቅጣጫ የሚያሳይ አዋጅ አልነበረም፤ አሁን ግን አዋጅ አለ፡፡ የብሮድካስት አዋጅ ላይ በትክክል ተቀምጧል፡፡

ወደ ስራ ሲገባ በቀጣይ እያንዳንዱ ተጠቃሚ አስቀድሞ ማስታወቂያ ትፈልጋለህ ወይ ተብሎ መጠየቅ ይኖርበታል፡፡ አዎ እፈልጋለሁ ብሎ ከላከ ይላክለታል፡፡ አልፈልግም ካለም አይላክለትም። ይህን ለመከታተል የብሮድካስት ባለስልጣንም አለ፤ ኢትዮቴሌኮምም ባለድርሻ ነው። በቀጣይ ወደተግባራዊ ስራው ለመግባት ባለድርሻ አካላቱ እየተወያዩበት ነው፡፡ መልዕክቶቻችሁ በእንግሊዝኛ ቋንቋ ነው የሚተላለፉት፡፡ ምን ያህል ደንበኛ በአግባቡ ይረዳናል ብላችሁ ታስባላችሁ? በመሠረታዊነት እኛ ሀገር ያሉ ቀፎዎች አማርኛን የሚቀበሉ አይደሉም፡፡ አብዛኛው በእንግሊዝኛ ነው። በዚህ ደግሞ እኛም እየተቸገርን ነው፡፡ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ግን የሃገር ውስጥ ቋንቋን ታሳቢ የሚያደርጉ እየመጡ ነው፡፡ በኛ ሃገር አሁን ባለው ከኢንተርኔት ከ80 በመቶ በላይ የመረጃ የምንቀዳው (Download) በሌላ ቋንቋ ነው፡፡ እኛ በሀገር ቤት ቋንቋ የምንጭነው መረጃ የለንም፡፡ እኛ ቢሆንልን በሁሉም ቋንቋዎች መላክ እንፈልጋለን፡፡ ነገር ግን ይሄን የሚያስተናግድ ቀፎ ተጠቃሚ ጋር የለም፡፡ አሁን ያሉት የሃገር ውስጥ ቋንቋ ቀፎዎች ከ1 በመቶ በታች ናቸው፡፡